De Friese Meren

De Friese Meren (Fries en officieel: De Fryske Marren) is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. Het gemeentehuis staat in Joure.

De Friese Meren
De Fryske Marren

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland Friesland
Coördinaten	52° 56′ NB, 5° 42′ OL
Algemeen
Oppervlakte	549,10 km²
- land	351,29 km²
- water	197,81 km²
Inwoners (22 nov 2024)	51.929? (148 inw./km²)
Bestuurs­centrum	Joure
Belangrijke verkeersaders	, , ,  ,  ,  ,  ,
Politiek
Burgemeester (lijst)	Klaas Agricola (wnd.)[1]
Zetels Gemeenteraad FNP CDA VVD Kleurrijk FM PvdA GroenLinks Burgerpartij DFM NCPN D66 FvD ChristenUnie	31 7 6 4 3 3 2 2 1 1 1 1
Economie
Gem. WOZ-waarde (2024)	€ 341.000
WW-uitkeringen (2023)	14 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	8461 - 8544, 8556 -8583
Netnummer(s)	0513, 0514, 0566
CBS-code	1940
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	defryskemarren.nl
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal    Nederland

Topografische gemeentekaart van gemeente De Friese Meren, september 2023

Hoofdingang gemeentehuis van De Friese Meren te Joure

Ontstaansgeschiedenis

De gemeente is een fusie tussen Gaasterland-Sloten, Lemsterland, Skarsterlân en een gedeelte van Boornsterhem rond Terhorne. De gemeente telt ongeveer 51.929 inwoners, met het stadje Sloten en de grootste plaatsen Balk, Joure en Lemmer. Het wetgevingstraject liep vanaf medio 2011. In het najaar van 2012 is een wetsvoorstel ingediend (kamerstuk 33496 2012-2013). In 2013 is het voorstel door zowel Tweede als Eerste Kamer aangenomen.

Naam

De naam verwijst naar het Friese merengebied. De gemeente droeg vanaf de instelling op 1 januari 2014 officieel de naam De Friese Meren. De gemeenteraad heeft echter altijd de bevoegdheid om de naam van de gemeente te wijzigen. Gelijktijdig met de raadsverkiezingen werd een consultatie georganiseerd. Bewoners mochten zelf voorstellen indienen voor de gemeentenaam. Hierin koos 42,4% voor De Friese Meren, 41,6% voor de Friestalige variant (De Fryske Marren). Voorts werden er ook veel andere namen voorgesteld zoals 'Marrelân' (2,9%) en 'Sudergoa' (1,8%).

In het coalitieakkoord dat in november 2013 tussen FNP en CDA werd afgesloten, is echter opgenomen toch voor De Fryske Marren te kiezen, dus in weerwil van het resultaat van de peiling. De Friese regionalistische partij FNP werd bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2013 de grootste en maakte van een Friese naam een breekpunt in de coalitieonderhandelingen. Coalitiepartner CDA stemde bij deze onderhandelingen in met een toekomstige naamswijziging naar de Friese variant.

FNP verdedigt haar keuze met de stelling dat, als rekening wordt gehouden met eigen voorstellen van de bevolking in de namenpeiling, '53% voor een Friese naam gekozen had' en in het programma duidelijk aangegeven stond dat de partij voor een Friese naam was. Op 23 april 2014 nam de nieuwe raad met negentien stemmen voor en twaalf tegen het besluit dat de naam met ingang van 1 juli 2015 gewijzigd zou worden.^[2]

Plaatsen

Bij de herindeling van de gemeente Boornsterhem werd Terhorne toegedeeld aan De Friese Meren. De plaatsen Haskerdijken en Nieuwebrug (beide Skarsterlân) zijn toegedeeld aan de gemeente Heerenveen. De gemeente De Friese Meren telt 51 officiële plaatsen (kernen). Sloten is de enige historische stad binnen de gemeentegrenzen.

Steden en dorpen

• Akmarijp
• Bakhuizen
• Balk
• Bantega
• Boornzwaag
• Broek
• Delfstrahuizen
• Dijken
• Doniaga
• Echten
• Echtenerbrug
• Eesterga
• Elahuizen
• Follega
• Goingarijp
• Harich
• Haskerhorne
• Idskenhuizen
• Joure
• Kolderwolde
• Langweer
• Legemeer
• Lemmer
• Mirns
• Nijehaske
• Nijemirdum
• Oldeouwer
• Oosterzee
• Oudega
• Oudehaske
• Oudemirdum
• Ouwster-Nijega
• Ouwsterhaule
• Rijs
• Rohel
• Rotstergaast
• Rotsterhaule
• Rottum
• Ruigahuizen
• Scharsterbrug
• Sint Nicolaasga
• Sintjohannesga
• Sloten
• Snikzwaag
• Sondel
• Terhorne
• Terkaple
• Teroele
• Tjerkgaast
• Vegelinsoord
• Wijckel

Buurtschappen

Naast de officiële plaatsen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

• Ballingbuur
• Bargebek
• Boornzwaag over de Wielen
• Brekkenpolder
• Commissiepolle
• Delburen
• De Bels
• De Polle
• De Rijlst
• Finkeburen
• Heide
• Hooibergen
• Huisterheide
• Nieuw Amerika
• Noed
• Onland
• Schoterzijl
• Schouw
• Spannenburg
• Tacozijl
• Trophorne
• Vierhuis
• Vinkeburen
• Vrisburen
• Westend
• Westerend-Harich
• Zevenbuurt

Bestuur en politiek

De Friese Meren is de enige gemeente in Nederland waar de NCPN nog in de raad vertegenwoordigd is.

Zetelverdeling gemeenteraad

Zetelverdeling 2022

           

De 31 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ NCPN: 1
■ GL: 2
■ PvdA: 3
■ FNP: 7
■ CU: 1
■ D66: 1
■ KFM: 3
■ BP: 2
■ CDA: 6
■ VVD: 4
■ FVD: 1

Gemeenteraadszetels
Partij	2013	2018	2022
FNP	9	7	7
CDA	8	8	6
VVD	3	4	4
Kleurrijk Fryske Marren	-	-	3
PvdA	4	4	3
GroenLinks	1	2	2
Burgerpartij De Fryske Marren	-	1	2
NCPN	1	2	1
D66	2	2	1
ChristenUnie	2	1	1
FvD	-	-	1
Totaal	31	31	31
Opkomst	52,01%

Landschap

Een groot deel van de gemeente De Friese Meren ligt binnen het gebied van het Nationaal Landschap Zuidwest Friesland.

Wateren

In de provincie Friesland zijn in veel gemeenten, waaronder de gemeente De Friese Meren, de Friese namen van de oppervlaktewateren de officiële namen.^[3] Een grote uitzondering is het IJsselmeer. De Nederlandse waternamen zijn afkomstig van de Topografische Dienst van Kadaster Geo-Informatie.^[4]

Meren en poelen

In de gemeente bevinden zich de volgende meren en poelen:

Nederlandse naam	Officiële naam
Annewiel	Annewiel
Bokkewiel	Bokkewiel
Brandemeer	Brandemar
Brijpot	Brijpot
De Brekken	De Brekken
De Dollen	De Dollen
De Holken	De Holken
De Poel	De Poel
De Wiel	De Wiel
Fluessen	De Fluezen
Goëngarijpsterpoelen	Goaiïngarypster Puollen
Gossepalen	Gossepeallen
Gravepoeltje	Gravepuoltsje
Groote Brekken	Grutte Brekken
Haklandshop	Haklânshop
Haskerwijd	Hasker Wiid
Heerengat	Hearregat
Het Wijd	Et Wiede (Fries: It Wiid)
Het Zwin	It Swin
Idskenhuistermeer	Jiskenhúster Mar
IJsselmeer	IJsselmeer (Fries: Iselmar)
Jentjemeer	Jentsjemar
Kleine Wijd	Lytse Wiid
Koevordermeer	De Kûfurd
Koude Maag	Kâlde Mage
Kruiswater	Krúswetter

Nederlandse naam	Officiële naam
Langstaartenpoel	Langsturtepoel
Langweerderwielen	Langwarder Wielen
Lutke Kruis	Lytse Krús
Nannewijd	Nannewiid
Oorden	De Oarden
Oudeweg	Alde Wei
Oudhof	Aldhôf
Oud-Karre	Aldkarre
Ravenskolk	Ravenskolk
Scharrewiel	Skarrewiel
Slotermeer	Sleattemer Mar
Sneekermeer	Snitser Mar
Sondelerleien	Sondeler Leien
Terhornstermeer	De Hoarne
Terhornsterpoelen	Terhernster Puollen
Terkaplesterpoelen	Terkaplester Puollen
Tjeukemeer	Tsjûkemar
Uilesprong	Ulesprong
Wiede Rien	Wide Rien
Wijckelerhop	Wikeler Hop
Wyldemerk	Wyldemerk
Zandpoel	Sânpoel
Zand- of Binnenwater	Sânwetter
Zwettepoel	Swettepoel
Zoutepoel	Sâltpoel

De Fluessen, Goëngarijpsterpoelen, Groote Brekken, De Holken, Koevordermeer, Langweerderwielen, Oudhof, Slotermeer, Sneekermeer en Tjeukemeer maken deel uit van de Friese meren.

Kanalen en sloten

Diverse kanalen, sloten en watergangen in de gemeente zijn:

• Akkrumerrak (Akkrumer Rak)
• Bakhuizervaart (Bakhúster Feart)
• Bandsloot (Bânsleat)
• Broeresloot of Vierhuistervaart (Broeresleat of Fjouwerhúster Feart)
• Deel (It Deel)
• Dijksloot (Dyksleat)
• Ee (De Ie)
• Engelenvaart (Engelenfeart)
• Fammensrakken
• Follegasloot (Follegeasleat)
• Geeuw (De Geau)
• Gieterse Vaart (Giterske Feart)
• Heeresloot (Hearresleat)
• Janesloot (Jaansleat)
• Joustervaart (Jouster Feartsje)
• Klijnsmavaart (Klynsmafeart)
• Kooisloot (Koaisleat)
• Kuinder of Tjonger (De Tsjonger of De Kuunder)
• Langweerdervaart (Langwarder Feart)
• Lemsterrijn (Lemster Rien)
• Lemstervaart
• Luts (De Luts)
• Middenvaart (Middenfeart)
• Monnikerak (Mûntsjerak)
• Nieuwe Heerenveense Kanaal (Hearrenfeanster Kanaal)
• Noorder Oudeweg (Noarder Alde Wei)
• Oosterbuitengracht (Easterbûtengrêft)
• Otterwegvaart (Otterweifeart)
• Pier Christiaansloot (Pier Christiaanssleat)
• Prinses Margrietkanaal
• Rijntjegracht
• Rijstervaart (Ryster Feart)
• Rintjegracht (Rintsjegrêft)
• Scharster- of Nieuwe Rijn (Skarster Rien)
• Scheensloot of Noordbroekstervaart (Noardbroekster Feart)
• Schipsloot (Skipsleat)
• Slotergat (Sleattemer Gat)
• Sminkevaart (Sminkefeart')
• Spookhoekstervaart (Spoekhoekster Feart)
• Stroomkanaal (Streamkanaal)
• Vaart van Sint Nicolaasga (Sint-Nykster Feart)
• Van Swinderenvaart (Van Swinderenfeart)
• Veenscheiding (Feanskieding)
• Witakkersvaart (Wytikkersfeart)
• Worstsloot
• Woudsloot (Wâldsleat)
• Zandvaart (Sânfeart)
• Zijlroede (Joure) (Jouster Sylroede)
• Zijlroede (Lemmer) (Sylroede)

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Súdwest-Fryslân Súdwest-Fryslân		Leeuwarden Leeuwarden		Heerenveen Heerenveen
				Weststellingwerf Weststellingwerf
Enkhuizen Enkhuizen (NH) (IJsselmeer)		Noordoostpolder Noordoostpolder (Fl)		Steenwijkerland Steenwijkerland (O)

Cultuur

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in De Friese Meren
• Lijst van gemeentelijke monumenten in De Friese Meren
• Lijst van oorlogsmonumenten in De Friese Meren

Bezienswaardigheden

• Het Ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer staat op de lijst van werelderfgoed van UNESCO.
• Rijksmonumenten top 3: Sloten (50 monumenten), Balk (33 monumenten) en Lemmer (29 monumenten).
• Rijsterbos bij Rijs te Gaasterland.
• Lemstersluis te Lemmer.

Kunst in de openbare ruimte

In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

• Lijst van beelden in De Friese Meren