Graz

Graz (Beiers: Gráz, Sloveens: Gradec) is de op een na grootste stad van Oostenrijk en de hoofdstad van de deelstaat Stiermarken (Steiermark) en telde per 1 januari 2025 305.314 inwoners en heeft de status van Statutarstadt. De stad is gelegen aan de Mur aan de voet van de Alpen. Graz was in 2003 de culturele hoofdstad van Europa. Graz is bekend om zijn historische binnenstad, de grootste middeleeuwse binnenstad in Midden-Europa. Deze is sinds 1999 opgenomen in de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Graz is een belangrijke industriestad, onder andere Magna Steyr, AVL List, Anton Paar en Andritz AG. Verder bevindt zich in Puntigam de gelijknamige brouwerij die nu onderdeel is van het Heinekenconcern. Puntigamer Bier is het meest verkochte bier in Oostenrijk. Daarnaast is Graz een economisch knooppunt voor de regio met onder meer vier universiteiten (40.000 studenten). De Technische Universiteit beschikt over een vermaarde architectuuropleiding.

Graz

Gemeente in Oostenrijk
Situering
Deelstaat	Stiermarken
Coördinaten	47° 4′ NB, 15° 26′ OL
Algemeen
Oppervlakte	120,11 km²
Inwoners (01-01-2025)	305.314 (2393,31 inw./km²)
Hoogte	353 m.ü.A.
Burgemeester	Elke Kahr (KPÖ)
Overig
Postcode	A-801x, A-802x, A-803x A-804x, A-805x
Netnummer	316
Kenteken	G
Gemeente nr.	6 01 01
Website	graz.at
Foto's
Portaal    Centraal-Europa

Het symbool van Graz is de Uhrturm am Schlossberg, een klokkentoren die dankzij zijn ligging op de Schlossberg midden in de stad in grote delen van de stad zichtbaar is.

Graz is de geboortestad van de componist Robert Stolz en zangeres Monika Martin. Ook filmster en gouverneur Arnold Schwarzenegger is in de buurt van Graz opgegroeid. Om die reden heette het Graz-Liebenau-Stadion, waar de clubs SK Sturm Graz en Grazer AK voetballen, van 1997 tot 2005 het Arnold Schwarzenegger-stadion. Controverse over Schwarzeneggers status als voorvechter van de doodstraf maakte hieraan een einde.

Geografie

Stadsdistricten

De 17 stadsdistricten van Graz

Graz is opgedeeld in 17 districten:

1. Innere Stadt
2. St. Leonhard
3. Geidorf
4. Lend
5. Gries
6. Jakomini
7. Liebenau
8. St. Peter
9. Waltendorf
10. Ries
11. Mariatrost
12. Andritz
13. Gösting
14. Eggenberg
15. Wetzelsdorf
16. Straßgang
17. Puntigam

Klimaat

Weergemiddelden voor Graz, Oostenrijk^[1]

Maand	jan	feb	mrt	apr	mei	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec	Jaar
Gemiddeld maximum (°C)	2,7	5,6	10,6	15,0	20,0	22,6	24,7	24,3	20,4	14,4	7,3	3,2	14,2
Gemiddeld minimum (°C)	−3,6	−2,2	1,3	5,0	9,7	12,7	14,6	14,5	11,1	6,4	1,0	−2,3	5,7
Neerslag (mm)	26	32	47	52	85	125	110	117	83	70	57	39	841

Verkeer en vervoer

Grazer Verkehrsbetriebe (GVB) exploiteert zes tramlijnen, een kabelspoorweg (Schloßbergbahn) en meerdere buslijnen. De stad is een knooppunt in het intercitynetwerk van de Oostenrijkse Spoorwegen en heeft rechtstreekse verbindingen met buurland Slovenië. Het centraal station van Graz ligt niet in het eigenlijke stadscentrum, maar op ongeveer 1,5 kilometer afstand hiervan. Dagelijks maken ongeveer 40.000 passagiers vanuit 520 treinen gebruik van het station.

Verder heeft de stad een eigen vliegveld, met onder andere lijndiensten op Schiphol, Wenen en Zürich. De stad ligt nabij de A2, die Wenen met Villach en Italië verbindt. Graz wordt verder ontsloten door de Pyhrn Autobahn (A9), die het Sloveense Maribor met Salzburg en Linz verbindt.

Kunst en cultuur

Stad Graz - historisch centrum en slot Eggenberg
Werelderfgoed cultuur
Land	Oostenrijk
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	ii, iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	931
Inschrijving	1999 (23e sessie)
Uitbreiding	2010
UNESCO-werelderfgoedlijst

• Slot Eggenberg (Unesco Werelderfgoed)
• Universalmuseum Joanneum
  • Alte Galerie
  • Neue Galerie
  • Landeszeughaus
  • Kunsthaus Graz
  • Johann Puch Museum
• Österreichischer Skulpturenpark

Geschiedenis

De naam Graz is afgeleid van grad of Sloveens gradec, in de Slavische talen de aanduiding voor een burcht. In de 7e eeuw leefden hier mensen, die tot Slavische volkeren behoorden, en die in de 9e eeuw werden geassimileerd en tot het christendom bekeerd door leden van Germaanse stammen. Zie ook: Stiermarken. In 1156 werd Graz veroverd door markgraaf Ottokar III van Stiermarken, die de stad tot de hoofdstad van Stiermarken maakte.

Sport

Graz was in 2003 gastheer van de Europese Kampioenschappen mountainbike. In 2010 was de stad een van de vijf speelsteden tijdens het EK handbal (mannen).

Uit Graz zijn twee voetbalclubs afkomstig die kampioen van Oostenrijk zijn geweest. SK Sturm Graz werd in 1998, 1999 en 2011 landskampioen. De club is nog steeds actief op het hoogste Oostenrijkse niveau en speelt haar wedstrijden in de Merkur Arena. Grazer AK werd in 2004 landskampioen, maar is door financiële problemen sinds 2007 op een lager niveau actief.

Politiek

Communisten

Graz was de eerste stad in Oostenrijk waar de communistische KPÖ opnieuw opkwam na de teloorgang van de partij midden 20e eeuw. Sinds 2003 is ze opnieuw sterk vertegenwoordigd in de stad, met tussen de 6 en 15 raadszetels. Haar grootste overwinning boekte zij tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 26 september 2021 met 28,9% van de stemmen en waarbij KPÖ-gemeenteraadslid Elke Kahr de nieuwe burgemeester werd.

Stedenbanden

Graz heeft een stedenband met de volgende steden:^[2]

Stad	Land	Sinds
Coventry	Verenigd Koninkrijk	1948
Montclair	Verenigde Staten	1950
Groningen	Nederland	1964
Darmstadt	Duitsland	1968
Trondheim	Noorwegen	1968
Pula	Kroatië	1972
Triëst	Italië	1973
Timișoara	Roemenië	1982
Maribor	Slovenië	1987
Pécs	Hongarije	1989
Dubrovnik	Kroatië	1994
Sint-Petersburg	Rusland	2001
Ljubljana	Slovenië	2001
Zababdeh	Palestina	2007

Bekende personen uit Graz

Geboren

• Ferdinand II (1578-1637), keizer van het Heilige Roomse Rijk
• Rinaldo Scarlicchio (1582-1640), bisschop van Triëst en Ljubljana, stadhouder van het hertogdom Stiermarken
• Margaretha van Oostenrijk (1584-1611), koningin van Spanje en Portugal
• Ferdinand III (1608-1657), keizer van het Heilige Roomse Rijk
• Anton Rintelen (1876-1946), politicus
• Robert Stolz (1880-1975), dirigent en componist
• Joseph Marx (1882–1964), componist, muziekpedagoog, pianist en muziekcriticus
• Karl Böhm (1894-1981), dirigent, componist
• Rudolf Hiden (1909-1973), voetballer
• Alexander Götz (1928-2018), politicus
• Heinz Fischer (1938), bondspresident van Oostenrijk (2004-2016)
• Helmut Marko (1943), Formule 1-coureur, hotelier, jurist
• John Ruggie (1944-2021), politicoloog
• Getty Kaspers (1948), Nederlands zangeres
• Werner Schwab (1958-1994), toneelschrijver
• Elke Kahr (1961), politica
• Ralph Hasenhüttl (1967), voetballer en voetbaltrainer
• Zoran Lerchbacher (1972), darter
• Alexander Harkam (1981), voetbalscheidsrechter
• Marion Kreiner (1981), snowboarder
• Andreas Matzbacher (1982-2007), wielrenner
• Emanuel Pogatetz (1983), voetballer
• Christoph Leitgeb (1985), voetballer
• Sebastian Prödl (1987), voetballer
• Christian-Petru Ciochirca (1989), voetbalscheidsrechter
• Cornelia Hütter (1992), alpineskiester
• Florian Kainz (1992), voetballer
• Michael Gregoritsch (1994), voetballer
• Valentino Lazaro (1996), voetballer
• Isabella Kresche (1998), voetbalster
• Hannes Wolf (1999), voetballer
• Celina Degen (2001), voetbalster
• Samson Baidoo (2004), voetballer

Overleden

• Annibale Padovano (1527-1575), Venetiaans componist en hofkapelmeester in Graz
• Giovanni Francesco Anerio (1567-1630), Italiaans componist en priester
• Jakob Lorber (1800-1864), Oostenrijks mysticus
• Alexius Meinong (1853-1920), Oostenrijks filosoof en psycholoog
• Carl Stooss (1849-1934), Zwitsers jurist en hoogleraar
• Wladimir Köppen (1846-1940), Duits geograaf, meteoroloog, klimatoloog en botanicus
• Werner Schwab (1958-1994), (toneel)schrijver
• Jochen Rindt (1942-1970) Formule 1-coureur

Galerij

• 
  Het stadhuis Rathaus van Graz
• 
  Kunsthaus Graz
• 
  Graz
  (1670)
  Georg Matthäus Vischer
• 
  Slot Eggenberg
  (voor 1700)
  Koperets door Andreas Trost