Opsterland

Opsterland (uitspraak^ⓘ; Fries: Opsterlân (uitspraak^ⓘ)) is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 30.059 inwoners (22 november 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 227,68 km².

Opsterland

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland Friesland
Coördinaten	53° 5′ NB, 6° 8′ OL
Algemeen
Oppervlakte	227,64 km²
- land	224,40 km²
- water	3,24 km²
Inwoners (22 nov 2024)	30.059? (134 inw./km²)
Bestuurs­centrum	Beetsterzwaag
Belangrijke verkeersaders
Politiek
Burgemeester (lijst)	Andries Bouwman (ChristenUnie)
Zetels Gemeenteraad Opsterlands Belang PvdA CDA VVD ChristenUnie Opsterlanders D66 LBO/BAS FNP	21 6 3 3 2 2 2 1 1 1
Economie
Gemiddeld inkomen (2023)	€ 36.000 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2024)	€ 338.000
WW-uitkeringen (2023)	12 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	8401-8409, 9241-9249
Netnummer(s)	0512, 0513, 0516
CBS-code	0086
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10005
Website	www.opsterland.nl
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal    Nederland

Geschiedenis

De "vuistbijl van Wijnjeterp", in 1939 gevonden door Hein van der Vliet uit Lippenhuizen, bewijst dat meer dan 150.000 jaar voor Chr. al de voorloper van de moderne mensen, de Neanderthaler, in Opsterland rondtrok. Het duurde dan tot zo`n 15.000 jaar voor Chr. voordat weer iets wordt vernomen van menselijke aanwezigheid, jagers-verzamelaars van de Hamburgcultuur hadden kampementen bij Ureterp en Bakkeveen.

Gouden oorhangers en stafversiering (ca. 1000-1050), gevonden in Opsterland en het West-Friese Schellinkhout

Topografische gemeentekaart van Opsterland, september 2023

Vanaf die tijd volgen de culturen elkaar op, waarvan allerlei stenen gereedschappen, een enkel bronzen voorwerp en scherven aardewerk te zien zijn in het Fries Museum te Leeuwarden. Museum Opsterland te Gorredijk heeft naast de vuistbijl van Wijnjeterp onder andere zwerfstenen en artefacten in de vaste tentoonstelling over geologie en archeologie.

Een groot deel van de dorpen in Opsterland wordt voor het eerst genoemd in een lijst uit 1315 en blijkt dan over een kapel te beschikken; het betreft Beets (Beke), Beetsterzwaag (Suagh), Ureterp (Urathorp), Olterterp (Utrathorp), Siegerswoude (Sigerswalde), Bakkeveen (Batkenvene), Wijnjeterp (Weningawalde), Hemrik (Hemericke), Lippenhuizen (Luppingahusum), Terwispel (Wispolia), Kortezwaag (Urasuagh), Langezwaag (Utresuagh), Luxwoude (Lukeswalde) en het later verdwenen Rijp (Rijp).

De naam Opsterland komt men voor het eerst tegen in 1395, al is het in een wat andere vorm dan heden ten dage, namelijk. Upsateraland. Up is "op" en sater is "zitten op", de hoog wonende mensen op het zand. Ook de naam Superhaudmare komt voor in de 14e eeuw als aanduiding voor deze streek. Vrij vertaald betekent dit boven-hoofd-stromen. Die hoofdstroom is de rivier de Boorne, die het hart van Opsterland vormt en beter bekend is als het Ouddiep (It Alddjip), en ook wel Koningsdiep wordt genoemd. Het hedendaagse Opsterland kenmerkt zich onder andere door de fraaie bossen rond Beetsterzwaag, Olterterp, Wijnjewoude en Bakkeveen. Maar karakteristiek voor het Opsterland van zo`n 200 à 250 jaren geleden zijn die bossen niet.

Plaatsen en taal

De gemeente Opsterland telt zestien officiële kernen (dorpen). De hoofdplaats is Beetsterzwaag. De dorpen kennen twee namen, een Nederlandse en een Friese. In de kleine en middelgrote kernen is Fries de voertaal, al is de laatste decennia het gebruik van het Nederlands door import en taalwisseling toegenomen.

Dorpen

Aantal inwoners per dorpsgebied op 1 januari 2023:^[1]

Nederlandse naam	Friese naam	Inwoners
Gorredijk	De Gordyk	7.430
Ureterp	Oerterp	4.890
Beetsterzwaag	Beetstersweach	3.685
Wijnjewoude	Wynjewâld	2.130
Bakkeveen	Bakkefean	1.890
Nij Beets	Nij Beets	1.660
Tijnje	De Tynje	1.605
Lippenhuizen	Lippenhuzen	1.320
Langezwaag	Langsweagen	1.055
Terwispel	Terwispel	1.015
Frieschepalen	Fryske Peallen	990
Siegerswoude	Sigerswâld	845
Hemrik	De Himrik	755
Luxwoude	Lúkswâld	430
Jonkersland	Jonkerslân	275
Olterterp	Olterterp	70
Drachten-Azeven	Drachten-Asân	0

Buurtschappen

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

Allardsoog (Allardseach) (deels) Oud Beets (Ald Beets) Haneburen (Hanebuorren) Hanebuurt (De Hanebuert) Heidehuizen (Heidehuzen) Hemrikerverlaat (Himrikerfallaat)

Klein Groningen (Lyts Grins) Kortezwaag (Koartsweagen) Kooibos (De Koaibosk) Moskou (deels) Nieuwe Vaart (Nije Feart) Oosterend (Easterein)

Petersburg (Petersburch) (deels) Rolbrug (Rolbrêge) Selmien Sparjebird (Sparjeburd) Uilesprong (De Ulesprong) Ureterp aan de Vaart (Oerterp oan de Feart)

Voorwerk (Foarwurk) Vosseburen (Foskebuorren) Welgelegen (deels) Wijngaarden (De Wyngaarden) Wijnjeterpverlaat (Weinterpfallaat)

Politiek en bestuur

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Opsterland bestaat uit 21 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:

Gemeenteraadszetels

Partij	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022[2]
Opsterlands Belang	4	6	6	6*	6	6	5
FNP	1	1	1	-	1	1	3
PvdA	6	5	7	5	4	3	3
CDA	5	4	3	4	3	3	3
ChristenUnie	1	2	2	2	2	2	2
GroenLinks	-	-	1	2	1	2	2
VVD	2	2	1	2	2	2	2
D66	1	-	-	1	1	1	1
LBO / BAS	-	-	-	1	1	1	-
Totaal	21	21	21	23	21	21	21

De coalitie voor de periode 2022 - 2026 bestaat uit Opsterlands Belang, FNP, ChristenUnie en de PvdA. Deze partijen vertegenwoordigen 13 van de 21 raadszetels.

College van B&W

Het college van burgemeester en wethouders bestaat per september 2023 uit:

• Burgemeester Andries Bouwman (ChristenUnie, vanaf september 2023)
• Wethouder Marcel van Opzeeland (Opsterlands Belang, vanaf september 2023)
• Wethouder Durk Durksz (FNP)
• Wethouder Libbe de Vries (PvdA)
• Wethouder Rob Jonkman (ChristenUnie)

Tweede Kamerverkiezingen

Stemgedrag Opsterland Tweede Kamerverkiezingen
Partij	1981	1982	1986	1989	1994	1998	2002	2003	2006	2010	2012	2017	2021	2023
LPF* / PVV	--	--	--	--	--	--	10,8%*	--	2,4%	9,3%	6,0%	9,4%	9,4%	23,1%
Nieuw Sociaal Contract	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	15,5%
GroenLinks-PvdA	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	14,1%
BBB	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	3,5%	10,8%
VVD	12,8%	17,2%	13,8%	12,2%	14,8%	16,1%	13,5%	13,4%	11,4%	15,6%	19,2%	17,1%	16,8%	10,5%
CDA	22,4%	21,5%	24,7%	25,1%	21,2%	21,1%	26,4%	26,3%	23,2%	15,4%	11,5%	16,7%	13,1%	4,8%
D66	9,1%	3,0%	4,5%	5,6%	11,9%	7,6%	4,3%	2,9%	1,3%	4,4%	5,1%	9,9%	12,1%	4,4%
ChristenUnie	--	--	--	--	--	--	6,4%	5,2%	8,1%	7,7%	7,3%	7,3%	7,0%	4,1%
SP	0,0%	0,0%	0,1%	0,0%	0,6%	3,4%	5,7%	5,9%	16,9%	11,3%	9,6%	11,9%	7,7%	3,7%
FVD	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	1,3%	6,5%	2,6%
PvdD	--	--	--	--	--	--	--	0,2%	1,2%	0,9%	1,3%	2,5%	3,2%	1,6%
SGP	0,4%	0,2%	0,3%	0,4%	0,4%	0,4%	0,6%	0,6%	0,6%	0,8%	1,3%	1,4%	1,5%	1,6%
Volt	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	1,2%	0,8%
JA21	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	2,0%	0,5%
50+	--	--	--	--	--	--	--	--	--	--	0,8%	2,6%	0,8%	0,4%
PvdA	40,6%	44,2%	46,7%	45,6%	35,1%	36,6%	23,7%	36,5%	30,6%	27,0%	34,8%	9,7%	9,7%	--
GroenLinks	--	--	3,3%	4,2%	3,5%	6,4%	6,7%	4,7%	3,8%	6,5%	2,2%	8,4%	3,8%	--
Opkomstpercentage	90,4%	88,1%	90,5%	87,8%	82,3%	79,2%	82,4%	85,1%	84,5%	77,2%	77,7%	82,5%	80,6%	82,5%

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in Opsterland
• Lijst van oorlogsmonumenten in Opsterland

Geboren in Opsterland

• Dirkje Postma (1951), hoogleraar Pathofysiologie en winnares van de Aletta Jacobsprijs 1995
• S.A. Veenstra (1893-1981), architect
• Gerrit Roorda (1890-1977), politicus, Fries statenlid
• Foppe de Haan (Lippenhuizen, 26 juni 1943), voetbaltrainer van o.a. sc Heerenveen

Zusterplaatsen

• Raänana (Israël)
• Beit Sahour (Palestina)