Ouderling

Ouderling is een kerkelijk ambt in het christendom.

Vroege christendom

In het vroege christendom waren er "oudsten" naar het model van de Israëlieten. In de periode van Mozes vertegenwoordigden de oudsten het volk^[1] en werden (later) door God aangesteld als opzichters.^[2] In de loop van de eeuwen ontwikkelde dit zich van lokaal leiderschap^[3] tot een nationaal leiderschap.^[4] In de Perzische periode leidde dit tot hun plaats als leken in het sanhedrin, naast de priesters en schriftgeleerden.^[5] De manier waarop Handelingen de term "oudste", presbyteros gebruikt, is hier duidelijk op gebaseerd.^[6]

In de kerken van Paulus werd de term gebruikt om hun functie aan te duiden, geen status.^[7] Er kan echter niet worden uitgesloten dat er toen al sprake was van bisschoppen en diakenen.^[8]

In de latere boeken in het Nieuwe Testament wordt een tendens aangetroffen waarbij de term πρεσβύτερος, presbyteros, "oudste" meer en meer een ambtsdrager aanduidt. Een voorbeeld hiervan is Jakobus 5:14, waarbij voorheen priesterlijke taken worden genoemd zoals zalving. In 5:16 wordt echter onderlinge bekentenis genoemd, dus zij hadden op dat moment nog geen rol om een biecht af te nemen of de liturgie te leiden. In Handelingen wordt gezegd dat Paulus en Barnabas oudsten aanstelden in de heidense kerken.^[9] De rede in 20:18ff toont aan dat zij opzieners en herders waren die de erfenis van de apostelen bewaarden en het volk tegen zonde moesten beschermen. In deze rede worden de oudsten als bisschoppen aangeduid,^[10] de enige keer dat de term voorkomt in Handelingen.

In 1 Petrus 5:1ff adresseerde de auteur de oudere en jongere gelovigen als waren het leeftijdsgroepen, maar het is duidelijk dat de oudsten een college van gezagsdragers was met een pastorale functie. De vermaningen in vers 2-3 bewijzen dat zij de fondsen beheerden en autoriteit uitoefenden.

In de pastorale brieven komt de term presbytérion, "raad van oudsten" voor,^[11] waarmee de voorstelling van de oudsten als een soort sanhedrin wordt bevestigd. Als zij goed leiding geven, worden ze beloond.^[12] Soms lijken oudsten en bisschoppen synoniemen, maar wordt bisschop altijd in enkelvoud gebruikt en oudste in meervoud.^[13] Dit is mogelijk een aanwijzing dat op dat moment al de bestuurlijke taken hoofdzakelijk lagen bij één leidende oudste binnen het college en het startpunt was van de latere ontwikkeling van de monarchale bisschop.

Rooms-katholicisme en Oosters-orthodoxe kerken

In de Rooms-katholieke Kerk en de Oosters-orthodoxe kerken heeft het ambt van de oudste zich ontwikkeld tot dat van priester. Het Griekse πρεσβύτερος, presbyteros is via de tussenvorm "presbyter" de etymologische voorloper van het woord priester.