Oxozuur

Een oxozuur, zuurstofzuur of ternair zuur is een anorganische verbinding van het type XO_m(OH)_n waarbij X staat voor een centraal atoom, m voor het aantal OH-groepen dat aan het centrale atoom gekoppeld is en n voor het aantal zuurstofatomen dat aan het centrale atoom gekoppeld is. Een andere algemene formule die gebruikt wordt om oxozuren te beschrijven is H_nXO_m+n, waarbij verondersteld wordt dat men weet dat de waterstofatomen onder vorm van een OH-groep voorkomen.

ZUREN en BASEN
Algemene begrippen
pH Zuur-basereactie Zuur-basetitratie Zuurconstante Buffer Waterevenwicht Hammett-zuurfunctie
Zuren
Sterk · Zwak · Lewiszuur · Anorganisch zuur · Organisch zuur · Superzuur · Oxozuur · Halogeenzuurstofzuur
Basen
Sterk · Zwak · Lewisbase · Organische base
Portaal   Scheikunde

Wanneer er waterstofatomen op het centrale element gebonden zijn, in plaats van op een zuurstofatoom, wordt dit algemeen genoteerd als XH_lO_m(OH)_n, wat overeenkomt met H_nXH_lO_m+n.

Opbouw en eigenschappen

Een oxozuur bestaat uit waterstof en een zuurrest die naast het centrale atoom X (dat altijd een niet-metaal is) één of meerdere zuurstofatomen bevat. De rol van het centrale atoom X wordt altijd vervuld door het atoom in de molecuulformule dat geen O of H is. Bij diwaterstofcarbonaat (H₂CO₃) is dit koolstof (C), bij salpeterzuur en salpeterigzuur is dit stikstof (N) en bij zwavelzuur is dit zwavel (S).

De OH-groep is niet hetzelfde als het hydroxide-anion in bijvoorbeeld kaliumhydroxide, waarmee een basisch karakter kan geassocieerd worden. De OH-groep duidt hier – net zoals de hydroxylgroep in een alcohol of een carbonzuur – op de aanwezigheid van een zuur proton dat door deprotonering kan worden afgesplitst.

In het geval van bijvoorbeeld diwaterstofcarbonaat wordt de rol van het centrale atoom X vervuld door koolstof. Volgens de formule X(OH)_mO_n komt elk waterstofatoom in een oxozuur slechts voor in de vorm van een OH-groep. Aan de molecuulformule H₂CO₃ is dus te zien dat:

• er in het molecuul twee OH-groepen aanwezig zijn
• er één zuurstofatoom O aan het centrale atoom zit zonder waterstof

Het centrale atoom X dient niet noodzakelijk een niet-metaal te zijn. Het kan ook een halogeen zijn (dan wordt gesproken van een halogeenzuurstofzuur), een metaal (zij kunnen opgevat worden als de gehydrateerde vorm van het overeenkomstig oxide) of zelfs een edelgas (zoals xenonzuur).

Overzicht

Onderstaande tabel geeft een overzicht van oxozuren met hun systematische en triviale naam (gebruiksnaam), zoals deze (in het Engels) voorkomen in het IUPAC Red Book.^[1] De halogeenzuurstofzuren zijn hier evenwel niet in opgenomen. De stoffen die aanstipt zijn met een sterretje komen niet voor in de recentste IUPAC-aanbevelingen, en zijn mogelijks verouderde of af te raden namen.

Systematische naam	Triviale naam	Brutoformule
triwaterstofboraat	boorzuur	H3BO3, B(OH)3
diwaterstofcarbonaat	koolzuur	H2CO3, CO(OH)2
waterstofnitraat	salpeterzuur	HNO3, NO2(OH)
waterstofnitriet	salpeterigzuur	HNO2, NO(OH)
tetrawaterstofsilicaat	kiezelzuur	H4SiO4, Si(OH)4
triwaterstoffosfaat	fosforzuur	H3PO4, PO(OH)3
diwaterstoffosfonaat	fosfonzuur	H2PHO3, PHO(OH)2
waterstoffosfinaat	fosfinezuur	HPH2O2, PH2O(OH)
tetrawaterstofdifosfaat	difosforzuur	H4P2O7, (HO)2OPOPO(OH)2
diwaterstofsulfaat	zwavelzuur	H2SO4, SO2(OH)2
diwaterstofsulfiet	zwaveligzuur	H2SO3, SO(OH)2
triwaterstofarsenaat	arseenzuur	H3AsO4, AsO(OH)3
triwaterstofarseniet	arsenigzuur	H3AsO3, As(OH)3
diwaterstofseleniet	selenigzuur	H2SeO3, SeO(OH)2
diwaterstofselenaat	seleenzuur	H2SeO4, SeO2(OH)2
diwaterstoftelluraat	telluurzuur	H2TeO4, TeO2(OH)2
hexawaterstoforthotelluraat	orthotelluurzuur	H6TeO6, Te(OH)6
diwaterstoftelluriet	tellurigzuur	H2TeO3, TeO(OH)2
*orthotitaniumzuur	titaniumzuur	H4TiO4
*triwaterstofvanadaat	vanadiumzuur	H3VO4
*diwaterstofmolybdaat	molybdeenzuur	H2MoO4
*diwaterstofxenaat	xenonzuur	H2XeO4
*tetrawaterstofperxenaat	perxenonzuur	H4XeO6
*diwaterstofwolframaat	wolfraamzuur	H2WO4