Piratencode

De piratencode was een gedragscode waar piraten zich aan dienden te houden, ten bate van de onderlinge samenwerking en de veiligheid van het schip.^[1]

Een op een onbewoond eiland achtergelaten piraat. Dat was een van de gangbare straffen bij ernstige overtredingen van de piratencode

Werking en oorsprong

Vroeger verschilden deze regels van kapitein tot kapitein en zelfs van reis tot reis. Aan het begin van een reis werd elk bemanningslid gevraagd om een handtekening of eigen markering te zetten onder de piratencode, waarna er een eed gezworen moest worden van trouw en eer. Deze eed werd gezworen op de Bijbel, maar soms ook andere voorwerpen zoals bijlen, gekruiste pistolen, zwaarden, een mensenschedel of naast een kanon. Na deze eed behoorden de bemanningsleden officieel tot de bemanning. De piratencode kreeg daarna een prominente plaats zodat het voor iedereen goed zichtbaar was.

Het is niet vast te stellen hoeveel kapiteins en bemanningen gebruik maakten van een piratencode. Niettemin wijst wetenschappelijk onderzoek erop dat dit in het overgrote deel van de gevallen gebeurde.^[1] De oorsprong van de piratencode moet waarschijnlijk gezocht worden in vergelijkbare reglementen aan boord van schepen die ter kaapvaart gingen.^[1]

Bestuur op een piratenschip

Uit de verschillende behouden codes rijst een beeld op van de verhoudingen op een piratenschip. Dat wijkt sterk af van de verhoudingen in de rest van de maatschappij van die tijd. “Piraten gebruikten sociale mechanismes die kunnen worden samengevat als libertair, democratisch, federaal, egalitair, solidair en gemeenschappelijk bezit. Men zou kunnen zeggen dat deze 'drijvende commonwealths' voorbeelden waren van pre-verlichting radicalisme.” Ze waren ook veel minder bewust van nationale, religieuze en raciale verschillen dan toen gebruikelijk was.^[2]

De kapitein werd verkozen door de hele bemanning en kon door een meerderheidsstemming weer vervangen worden. Laffe of te gewelddadige kapiteins werden al snel weer van hun functie ontheven.^[3] Een goede kapitein moest een capabele en betrouwbare zeeman zijn. Ook moest hij een doortastende en besluitvaardige leider zijn^[4], omdat het zijn taak was beslissingen te nemen over het uitkiezen en te pakken krijgen van doelwitten, de tactiek in de strijd, maar ook het ontkomen aan vervolging door de autoriteiten. Op die momenten was er geen tijd voor overleg, stemmen en het bijleggen van verschillen van mening.^[5]

De belangrijkste artikelen gaan over het verdelen van de buit. Piraten kregen geen vast inkomen, maar alle buitgemaakte lading en schepen werden verdeeld onder de bemanning. Hierbij kregen kapitein en officieren een groter aandeel dan de gewone matrozen, maar die verschillen waren veel kleiner dan op een koopvaardij- of marineschip. De kapitein kreeg typisch anderhalf tot twee delen, een matroos één deel. Een deel van de buit ging in een algemeen fonds, om te kunnen zorgen voor zwaargewonden die in de strijd hun zicht of ledematen kwijtraakten. Dit gebruik vergrootte de loyaliteit onder de bemanning, omdat ze wisten dat er in geval van een ongeval voor ze gezorgd zou worden.^[6]

Naast de verdeling van de buit bevatten de artikelen voornamelijk verboden van activiteiten die voor conflict tussen bemanningsleden zouden kunnen zorgen (excessief drinken, gokken, stelen en vrouwen of kinderen aan boord brengen), straffen voor verschillende vergrijpen en regels over veiligheid (niet roken bij het kruit).