Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Postmoderne filosofie is een door twijfel en relativering gekenmerkte wereldbeschouwing die het bestaan van een absolute waarheid ter discussie stelt. Tegenover concepten als kennistheoretische zekerheid, vaste identiteit, historische vooruitgang en eenduidigheid van betekenis, stellen postmoderne denkers ondermijnende concepten als verschil, herhaling, spoor, hyperrealiteit. Hoewel het geen periodebegrip betreft, gaat het om twintigste-eeuwse denkbeelden binnen de hedendaagse filosofie die enerzijds een kritiek op de moderniteit en het modernisme zijn, maar anderzijds een radicale voortzetting van het modernisme. Het postmodernisme werd een controversiële filosofie, doordat tegenstanders deze heftig bekritiseerden.
Deel van een serie artikelen over Filosofie | ||||
---|---|---|---|---|
Vakgebieden | ||||
Cultuurfilosofie · Esthetica · Ethiek · Filosofie van de geest · Geschiedfilosofie · Kennistheorie · Logica · Metafysica · Rechtsfilosofie · Sociale filosofie · Taalfilosofie · Wetenschapsfilosofie | ||||
Westerse filosofie | ||||
Presocratische filosofie · Antieke filosofie · Middeleeuwse filosofie · Renaissance-filosofie · Moderne filosofie · Postmoderne filosofie | ||||
Oosterse filosofie | ||||
Chinese filosofie · Taoïsme · Confucianisme · Indische filosofie · Hindoeïsme · Boeddhisme · Japanse filosofie | ||||
Religieuze filosofie | ||||
Christelijke filosofie · Joodse filosofie · Islamitische filosofie | ||||
|
In 1979 introduceerde Jean-François Lyotard het woord postmodernisme in de filosofie met de publicatie van zijn boek La condition postmoderne.
De invloeden van de postmoderne filosofie zien we in de Franse filosofie van de jaren 50, 60 en 70. Toen werd de term "postmodern" nog niet genoemd, maar begonnen diverse filosofen fundamentele kritiek te leveren op de wetenschappen. Vaak genoemde namen zijn de fenomenologen Edmund Husserl en Martin Heidegger, de psychoanalist Jacques Lacan, de structuralist Roland Barthes, en de taalfilosoof en logicus Ludwig Wittgenstein.
Jean-François Lyotard is met zijn boek getiteld La condition postmoderne uit 1979 degene aan wie de term postmodernisme kan worden toegeschreven. Lyotard meent dat de 'grote verhalen' dood zijn en daarmee de moderniteit ten einde is. Hiermee zijn we volgens hem in het postmoderne tijdperk beland. Later zou Lyotard zelf kritiek uitoefenen op zijn boek.[1]
De Amerikaanse filosoof Richard Rorty wordt - min of meer tegen zijn eigen wil - eveneens vaak genoemd als baanbrekend postmodern denker. Rorty beargumenteerde dat de werkelijkheid niet "out there" bestaat, maar alleen bestaat in taal; een bepaalde taal bestaat alleen in een bepaalde tijd en op een bepaalde plaats.[2]
Naast de bovengenoemde filosofen worden ook Baudrillard, Jacques Derrida, Michel Foucault en Gianni Vattimo tot de postmoderne filosofie gerekend. Kenmerkend is dat zij allen in meer of mindere mate zijn beïnvloed door Friedrich Nietzsche.
Vanwege de vooruitgang van de exacte wetenschappen dachten postmoderne filosofen dat de werkelijkheid te complex is om nog in 'allesverklarende theorieën' te passen. Het geloof in de 'verlossing' door de wetenschap en de techniek achtten zij fundamenteel aangetast: zij richtten zich vooral op kritiek op het gevondene en uitgevondene. Ook wordt het geloof op zich (in de traditie van de westerse filosofie vooral te danken aan het christendom) opzij gezet. Het geloof in universele ethiek bestaat voor de postmodernisten niet meer. Het wordt door hen beschouwd als een illusie.
De relativering van de wereld doet volgens de postmoderne filosofie fragmentatie ontstaan, waardoor de wereld als ding op zich niet meer bestaat. Ieder leeft in zijn eigen fragment van werkelijkheid (denkbeelden van 'juist leven' zijn ideologisch bepaald). Postmodernisten baseren zich hierbij op Friedrich Nietzsche, die met zijn uitspraak "God is dood" niet enkel de ontbinding van sacrale overkoepelende waarden- en normenstelsels proclameerde, maar volgens hen zo ook de filosofie de grond ontnam. Volgens Nietzsche kon de mens, mits die zich inspande om de normen en waarden van de samenleving te overstijgen, zijn eigen normen en waarden kiezen.
De postmodernisten zien in de filosofie in de 20e eeuw drie problemen:
Sinds 1945 heeft de postmoderne filosofie pogingen ondernomen zich in de wereld van de wetenschap en techniek een nieuwe plaats eigen te maken en heeft ze wat het herontdekken van sacrale overkoepelende theoretische benaderingen van waarden- en normenstelsels betreft, filosofen als Arnold Gehlen, Charles Taylor, Peter Sloterdijk en Boris Groys voortgebracht.
Diverse academici uiten kritiek op de stijl en inhoud van de postmoderne filosofie:
There are lots of things I don't understand — say, the latest debates over whether neutrinos have mass or the way that Fermat's last theorem was (apparently) proven recently. But from 50 years in this game, I have learned two things: (1) I can ask friends who work in these areas to explain it to me at a level that I can understand, and they can do so, without particular difficulty; (2) if I'm interested, I can proceed to learn more so that I will come to understand it. Now Derrida, Lacan, Lyotard, Kristeva, etc. --- even Foucault, whom I knew and liked, and who was somewhat different from the rest --- write things that I also don't understand, but (1) and (2) don't hold: no one who says they do understand can explain it to me and I haven't a clue as to how to proceed to overcome my failures. That leaves one of two possibilities: (a) some new advance in intellectual life has been made, perhaps some sudden genetic mutation, which has created a form of ``theory`` that is beyond quantum theory, topology, etc., in depth and profundity; or (b) ... I won't spell it out.[3]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.