Scythisch-Siberische wereld

De Scythisch-Siberische wereld was een archeologische horizon die verspreid was over de hele Euraziatische steppe tijdens de ijzertijd (ongeveer 9e eeuw v.Chr. tot 2e eeuw AD). Het omvatte onder andere de Scythische, Sauromatische en Sarmatische culturen van Oost-Europa, de Sakische en Massagetische culturen van Centraal-Azië, en de Aldy-Bel, Pazyryk en Tagar-culturen van Zuid-Siberië.

"vliegend" hert uit de Sjilikty-grafheuvel, Kazachstan. karakeristiek voor de Scythisch-Siberische dierstijl

De vraag hoe verwant deze culturen waren, wordt onder geleerden betwist. De volkeren waren van verschillende oorsprong, en omvatten niet alleen de eigenlijke Scythen, waarnaar de culturen zijn genoemd, maar ook andere volkeren, zoals de Cimmeriërs en meerdere minder bekende volkeren van de bossteppe.

Van de talen is weinig bekend. De meesten waren waarschijnlijk sprekers van de Scythische tak van de Iraanse talen, maar ze omvatten mogelijk ook sprekers van Samojeedse en Fins-Oegrische talen. Al deze volkeren worden soms gezamenlijk Scythen, Scytho-Siberiërs of vroege ijzertijdnomaden genoemd.

De meerderheid waren nomadische veehouders, een klein deel van de bevolking in de bossteppe waren sedentaire herders-jagers en herders-boeren.

Terminologie

Onder de diverse volkeren van de Scythisch-Siberische wereld zijn de Scythen de beroemdste, vanwege de rapporten die over hen zijn gepubliceerd door de 5e-eeuwse Griekse historicus Herodotus. De oude Perzen noemden alle nomaden van de steppe Saka. In moderne tijden wordt de term Scythen soms toegepast op alle volkeren die geassocieerd zijn met de Scythisch-Siberische wereld. Binnen deze terminologie wordt vaak onderscheid gemaakt tussen "westerse" Scythen die op de Pontisch-Kaspische steppe woonden, en "oostelijke" Scythen die op de oostelijke steppe wonen. De term Scytho-Siberiërs is ook toegepast op alle volkeren die verbonden zijn met de Scythisch-Siberische wereld. De termen vroege nomaden en nomaden uit de ijzertijd zijn ook gebruikt. De termen Saka, Sauromates en Scytho-Siberiërs worden soms gebruikt voor de "oostelijke" Scythen die respectievelijk in Centraal-Azië en Zuid-Siberië woonden.

Door oude auteurs werd de term "Scythen" uiteindelijk toegepast op een breed scala van volkeren die geen enkele relatie hadden met de oorspronkelijke Scythen, zoals Hunnen, Goten, Turken, Avaren, Chazaren en andere nomaden.

Deze dubbelzinnigheid van de term Scythisch heeft geleid tot veel verwarring in de literatuur.

Kenmerken

Paard aangevallen door tijger, Ordoscultuur, 4e-1e eeuw v.Chr.. De culturen van de Scythisch-Siberische wereld zijn kenmerkend voor hun kunst, die werd gemaakt in de dierenstijl.

De Scythisch-Siberische wereld werd gekenmerkt door de Scythische triade:

• vergelijkbare vormen voor hoofdstellen van paarden
• hun wapens, vooral hun duidelijke korte, samengestelde bogen en het Scythische zwaard
• de vormgeving van hun sieraden en versieringen in de karakteristieke Scythisch-Siberische dierenstijl

Economie

De vertegenwoordigers van de Scythisch-Siberische culturen in de Euraziatische steppe waren nomadische herders. Ze fokten paarden, klein en groot vee. De basis van hun dieet was vlees en zuivelproducten. Men had meestal geen permanente nederzettingen, en leefde voornamelijk in draagbare tenten en wagens. Een klein deel bewoonde de bossteppe, waar Scythisch-Siberische stammen lefden met een ander type landbouw: sedentaire herder-jagers of veehouder-landbouwers, bijvoorbeeld in sommige gebieden van Oost-Europa en de Minoesinskdepressie (Tagarcultuur).

Het belangrijkste economische kenmerk van het Scythische tijdperk was de verspreiding van ijzerbewerkingstechnologie. In de culturen van de Scythisch-Siberische cirkel verspreidde zich dit proces van de vroege centra van ijzerverwerking in de Noordelijke Kaukasus naar het oosten: naar de Oeral en Siberië, en markeerde zo de komst van de vroege ijzertijd naar deze gebieden.

Maatschappij

De Scythen waren uitstekende ambachtslieden met complexe culturele tradities. Paardenoffers zijn gebruikelijk in Scythische graven, en verschillende van de geofferde paarden waren duidelijk oud en goed verzorgd, wat aangeeft dat het paard een prominente rol speelde in de Scythische samenleving.

De homogeniteit van patrilineaire afstammingslijnen en de contrasterende diversiteit van matrilineaire afstammingslijnen van monsters van Scythische begraafplaatsen geven aan dat de Scythische samenleving sterk patriarchaal was.

Talrijke archeologische vondsten hebben onthuld dat de Scythen een oorlogszuchtig leven leidden: hun strijd om territorium moet hevig zijn geweest. De talrijke wapens die in graven zijn geplaatst, zijn een indicatie van een sterk gemilitariseerde samenleving. Scythische oorlogsvoering werd voornamelijk uitgevoerd door middel van bereden boogschieten. Zij waren de eerste grote macht die deze tactiek perfectioneerde. De Scythen ontwikkelden een nieuw, krachtig type boog dat bekend staat als de Scythische boog. Soms vergiftigden ze hun pijlen.

Fysiek uiterlijk

De Scythen waren lang en krachtig gebouwd, zelfs naar moderne maatstaven. Skeletten van Scythische elites verschillen van die van moderne mensen door hun langere armen en benen en sterkere botvorming. Het gewone volk was gemiddeld 10-15 cm korter dan de elite.

Hun fysieke kenmerken zijn kenmerkend voor Iraanse volkeren en ondersteunen een gemeenschappelijke oorsprong die wordt aangegeven door het taalkundige bewijs, maar mensen met een gemengd uiterlijk worden ook aangegeven door het archeologische en historische bewijs.

in het Altaj-gebergte zijn talrijke Oost-Scythische overblijfselen in een uitstekende staat van bewaring gevonden, met behoud van zachte weefsels zoals huid en haar. Uit de Pazyryk-vallei vertonen Scythische overblijfselen een verscheidenheid aan haarkleuren, variërend van zwart tot helder kastanjebruin. Geconserveerd huidweefsel onthult ook dat de oostelijke Scythen tatoeages hadden. Tatoeëren wordt niet verondersteld te zijn beoefend door westerse Scythen.

Verspreiding

De Scythisch-Siberische wereld strekte zich al snel uit van het Pannonische bekken in het westen tot het Altaj-gebergte in het oosten. Er waren echter aanzienlijke culturele verschillen tussen oost en west. Na verloop van tijd kwamen ze in contact met andere oude beschavingen, zoals Assyrië, Griekenland en Perzië. In het late 1e millennium v.Chr. breidden volkeren die tot de Scythisch-Siberische wereld behoorden zich uit naar Iran (Sistan), India (Indo-Scythen) en het Tarimbekken.

De Scytho-Siberische culturen beïnvloedden hun buren en werden omgekeerd onderworpen aan de culturele invloed van de volkeren om hen heen. Militair-politieke en economische contacten verbonden de Scythisch-Siberische volkeren met de beschavingen van het oude Griekenland, China, het Nabije Oosten en Centraal-Azië.

Het doordringen van de Scythische cultuur naar het Westen is terug te vinden bij de Illyriërs en Thraciërs, bij de Kelten in Midden-Europa, evenals in de culturen van de Pannonische Vlakte (gebieden van het moderne Bulgarije, Hongarije, Servië, Slowakije, Roemenië en andere).

In de eerste eeuwen AD kwam het westelijke deel van de Scythisch-Siberische wereld onder druk te staan van de Goten en andere Germaanse volkeren, het oosten kwam onder toenemende druk van de collectief als "Hunnen" benoemde volkeren als de Xiongnu en de opkomende Turkse volkeren. Het einde van de Scythische periode in de archeologie is vastgesteld op ongeveer de 2e eeuw AD.