Titia van der Tuuk

Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk ('t Zandt, 27 november 1854 - Zeist, 7 mei 1939) was een Nederlands feministisch schrijfster en vertaalster.

Titia van der Tuuk
Van der Tuuk (links) met haar partner Rosa Roosegaarde Bisschop, ca. 1885 (foto Bruining, Arnhem)
Algemene informatie
Volledige naam	Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk
Pseudoniem(en)	Titia
Geboren	27 november 1854
Geboorteplaats	't Zandt
Overleden	7 mei 1939
Overlijdensplaats	Zeist
Geboorteland	Nederland
Dbnl-profiel
Portaal    Literatuur

Ze was de dochter van Nicolaus van der Tuuk (1821-1867), predikant en Petronella Helena Clasina Lenting (1822-1900), schrijfster van jeugdliteratuur. Van der Tuuk volgde de opleiding tot onderwijzeres en haalde de mo-aktes Frans, Duits en wiskunde. Ze werkte aanvankelijk als lerares, maar moest haar vak opgeven vanwege doofheid. Ze nam in 1882 ontslag bij de meisjes-ulo in Deventer, waar ze destijds werkzaam was. Haar atheïstische denkwijze leidde tot veel verzet. Na 1885 begon ze met het vertalen van buitenlandse literatuur in het Nederlands (zoals Oorlog en vrede van Leo Tolstoj) en het schrijven van jeugdliteratuur en historische romans. Ook schreef zij voor het tijdschrift Sint-Nicolaas. Ze was in haar activisme voorstandster van atheïsme, geheelonthouding, vegetarisme en pacifisme. Ze was lid van de Haarlemse afdeling van de vrijdenkersvereniging De Dageraad, ze correspondeerde met Multatuli. Dekkers feministische IDEEN vormden een grote inspiratiebron voor haar.^[1] Als auteur gebruikt ze vaak het pseudoniem Vitalis (afgeleid van vita, wat 'leven' betekent in het Latijn). Ze was nooit getrouwd, maar woonde vanaf 1897 samen met Rose Roosegaarde Bisschop (1856-1940).

Via De Dageraad maakte ze kennis met de politicus Carel Victor Gerritsen, de socialist Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de arts Aletta Jacobs en de schrijfster Elise Haighton, de eerste vrouw in het bestuur van de vereniging. Mede door hen raakte ze overtuigd van feministische ideeën. Ze zette in 1883 met Haighton en Jacobs de eerste vrouwenkiesrecht actie op touw (de bekende actie waarbij Jacobs als belastingbetalende burgeres haar kiesrecht opeiste, maar dat niet kreeg). Van der Tuuk is actief gebleven voor de vrouwenzaak. Ze volgde in 1885 Haighton op in de redactie van De Dageraad en in 1887 werd ze lid van het bestuur.

Optreden van de zangeres Alida Bertels tijdens een bijeenkomst voor het vrouwenkiesrecht. Achter de zangeres zit een pianiste en achter het katheder staat Titia van der Tuuk. Gebouw Parkzicht aan de Hobbemastraat. Amsterdam, 1911

Van der Tuuk gaf tussen 1895 en 1897 een eigen tijdschrift uit met de titel Excelsior: Maandschrift voor jonge dames. De doelgroep waren meisjes die net klaar waren met school en het tijdschrift werd gevuld met onder andere verhalen, poëzie en beschouwingen over zaken die op meisjes van toepassing waren. Ook stonden er korte stukken tekst in andere talen in, waarover van der Tuuk schreef dat deze goed waren om de talenkennis van de lezers te bevorderen.^[2]

Bibliografie

• 1878 - Lieve Aleida. In: De Tolk van den Vooruitgang, Derde en Vierde Bundel, p. 262-265;
• 1879 - De noodzakelijkheid van 't socialisme'. In: De Tolk van den Vooruitgang, Vijfde en Zesde Bundel (?), p. 177-182;
• 1886 - Emma's gebrek. Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - Uit logeren! Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - Het testament. Toneelstukje in twee bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1886 - De brief van den onderwijzer. Toneelstukje in drie bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
• 1887 - Gezellige uurtjes. Sprookjes uit den ouden tijd. Schoonhoven, W.H.J. van Nooten
• 1887 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
• 1888 - In 't schemeruurtje. Sprookjes. Arnhem, P. Gouda Quint
• 1889 - Kleinood. Sprookjes. Amsterdam, Veen
• 1889 - Uit het tooverland. Sprookjes. Amsterdam, Veen
• 1889 - De kleine fee. Sprookjes. Amsterdam, Veen. Bevat ook: Van Harm die alles deed en Klaas die niets deed; De gelukserwt
• 1890 - In vrije uren. Twee verhalen voor de jeugd. Almelo, W. Hilarius W.zn. Bevat: Vogeltje vlug; Eind goed, al goed
• ca. 1890 - De leelijkste van de vijf. Een verhaal voor meisjes. Amsterdam, J. Vlieger
• ca. 1890 - Het neefje uit de Oost, een verhaal voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst
• ca. 1890 - Rijk en arm, twee verhalen voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst. Bevat: Het neefje uit de oost; De leelijkste van de vijf
• 1891 - Bijdrage tot oplossing der sociale kwestiën. Assen, Van Gorcum. Rede uitgesproken te Assen, den 22 Februari 1891
• 1893 - Op de Lichtenhorst. Een verhaal voor jongens en meisjes. Haarlem, W.H.J. van Nooten
• 1896 - Excelsior. Maandschrift voor jonge dames. Almelo, W. Hilarius Wzn. Jrg. 1, niet verder verschenen (red.)
• 1896 - De rol van de vrouw in den drankstrijd. Verslag van het Nationaal Congres voor geheel-onthouding, Utrecht, 6 en 7 november 1896
• ca. 1896 - Op kalme levenszee. Oorspronkelijke novelle. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1897 - De geschenken van den dwerg. Een sprookje. Deventer, Æ.E. Kluwer
• 1897 - Een betere toekomst. Amsterdam, W. Versluys
• 1898 - Waarop wacht gij?. Dordrecht, J. de Zeeuw. Aansporing tot geheelonthouding
• 1898 - Mensch of voorwerp?. Arnhem, Arnhemsche Uitgevers-Maatschappij. Over de vrouwenbeweging
• 189? - Aza de schildknaap. Amsterdam, H.J.W. Becht
• 1900 - Rozefee en Pollo en zijn vrienden. Leiden, Sijthoff
• 1900 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
• ca. 1900 - Een prettige vacantie. Een verhaal voor jongens en meisjes. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1904 - Met verlof in 't vaderland. Amsterdam, Vennootschap "Letteren en Kunst"
• 1904 - Struikelblokken en hinderpalen. St. Anna-Parochie, Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken
• 1905? - Alkohol of niet? Een ernstig woord aan jonggehuwden. Zuid-Scharwoude, Alg. Ned. Geh.-Onth. Bond
• 1906 - Het litteken van het dogma'. In: De Dageraad 1856-1906. p. 232-236;
• 1912 - De rol van den alkohol. Zuid-Scharwoude, De Jong
• 1913 - De gezondheid in huis : hygiënische raadgever voor 't huisgezin. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• 1915 - De vrouw in haar seksueele leven. Een physiologisch-maatschappelijke studie met geneeskundige en hygiënische wenken. Almelo, W. Hilarius Wzn.
• M. Cohen Tervaert-Israëls, dr. J. Rutgers, G. Kaptein-Muysken, Wilhelmina Drucker, Ch. Carno-Barlen, Est. H. Hartsholt-Zeehandelaar, Titia van der Tuuk, Martina G. Kramers, C. C. A. De Bruine-Van Dorp, Lodewijk van Mierop, Mr. S. Van Houten, J. C. De Bruijne - Moederschap: sexueele ethiek (Brochure uitgegeven door het Nationaal Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming)
• 1916 Twee geschiedenissen van vrede. In: Gedenkboek ter gelegenheid van den 70sten verjaardag van F. Domela Nieuwenhuis, p. 139-142.