Igor Tamm

Igor Jevgenjevitsj Tamm^[a] (8. juli 1895–12. april 1971) var ein sovjetisk fysikar, kjend for arbeid innan kvantefysikk, strålingsteori, plasmafysikk og kjernefysikk. Han vart tildelt Nobelprisen i fysikk i 1958 saman med Pavel Aleksejevitsj Tsjerenkov og Ilja M. Frank for oppdaginga og tolkinga av Tsjerenkoveffekten.^[1]

Igor Tamm Игорь Евгеньевич Тамм
Igor Tamm
Fødd	8. juli 1895 Vladivostok i Det russiske keisardømet
Død	12. april 1971 (75 år) Moskva i Den russiske sosialistiske føderative sovjetrepublikk i Sovjetunionen
Nasjonalitet	Sovjetisk
Område	teoretisk fysikk
Yrke	teoretisk fysikar, oppfinnar, universitetslærar, fysikar
Institusjonar	Moskvas institutt for fysikk og teknologi Statsuniversitetet i Moskva Lebedev-instituttet for fysikk
Alma mater	Statsuniversitetet i Moskva
Doktorgradsrettleiar	Leonid Mandelstam
Kjend for	Tsjerenkoveffekten Tamm–Dancoff-tilnærminga
Ektefelle	Nataliya Shuyskaya
Barn	Jevgeni Igorevitj Tamm
Medlem	Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina Det russiske vitskapsakademiet American Academy of Arts and Sciences Det polske vitenskapsakademi

Nobelprisen i fysikk
1958

Igor Tamm som motiv på russisk frimerke frå 2000.

Livsskildring

Tamm vart fødd i Vladivostok i Russland i 1895. Bestefaren, Teodor Tamm, hadde emigrert frå Thüringen i Tyskland til Russland.^[2], og fleire kjelder oppgjev at han var jøde.^{[3][4][5][6][7]} Foreldra heitte Olga og Evengij og faren var sivilingeniør.^[8] Han studerte fysikk på gymnaset i Elisavetgrad (nå Kropyvnytskyj) i Ukraina.^[8] Åra 1913-14 studerte han ved universitetet i Edinburgh.^[2][8]

Under fyrste verdskrig deltok han som frivillig i saniteten i den raude hæren. Han tok aktivt del i revolusjonsrørsla i 1917 som krigsmotstandar og under marsrevolusjonen var han med i fleire revolusjonskomitéar. Sidan fullførte han fysikkstudia ved statsuniversitetet i Moskva i 1918.^[2]

Tamm gifta seg med Natalija Sjujskaja i september 1917; dei fikk to barn, Irina (1921-2009) som vart kjemikar, og Evengij (1926-2008), som vart fysikar og fjellklatrar. Evengij leia den sovjetiske ekspedisjonen til toppen av Mount Everest i 1982.^[9]

I 1919 var han lærer ved i fysikk i Simferopol på Krim, og seinare ved det polytekniske institutt i Odessa.^[2]

1. mai 1923 byrja Tamm å undervise i fysikk ved det statlege pedagogiske universitetet i Moskva. Same år fullførte han det første vitskaplege verket sitt, Electrodynamics of the Anisotropic Medium in the Special Theory of Relativity.^[10] På denne tida var han oppslukt av fysikk, han skreiv i eit av breva sine at fysikk var alt han tenkte på, i tillegg roste han Albert Einstein for relativitetsteorien.^[2] I 1928 var han eit par månader med Paul Ehrenfest ved Universitetet i Leiden. Frå 1934 var han òg leiar for den teoretiske avdelinga ved fysikkinstituttet til Vitskapsakademiet ved Lebedev-instituttet.

Under andre verdskrigen var han fysikar for staten og utvikla teorien om atomkjernen og elementærpartiklane, i samband med utviklinga av hydrogenbomba. Mellom 1949 og 1953 budde han i «den hemmelege byen» Sarov som leiar av ei gruppe som skulle utvikle ei hydrogenbombe, men han slutta arbeidet der kort tid etter den fyrste hydrogenbomba var detonert,^[2][11] og for attende til Lebedev-instituttet i Moskva.

I 1934 foreslo Tamm og Semjon Altsjuller at nøytron har ei magnetisk rørsle som ikkje er lik null.^[12][13] Ideen vart møtt med skepsis, sidan nøytronet skulle vera ein elementærpartikkel utan ladning, og difor ikkje kunne han noko magnetisk rørsle. Same år la Tamm fram ideen om at proton-nøytron-interaksjonar kunne forklarast med ei utveksling av energi via ein då ukjent, men stor partikkel.^[14][15] Denne ideen vart seinare utvikla vidare av Hideki Yukawa til teorien om mesonkrefter.^[14][15]

Han var ateist.^[16][17]

Tamm døydde 12. april 1971 og vart gravlagt på Novodevitsjijgravstaden i Moskva.^[18]

Krateret Tamm på månen han namn etter han.^[19]

Merknadar

1. Russisk skrift Игорь Евгеньевич Тамм