Kalsitt

Kalsitt eller kalkspat er eit mineral som består av kalsiumkarbonat, CaCO₃. Det er eit av dei vanlegaste minerala i jordskorpa.^[5] Under den kjemiske formelen inngår òg aragonitt. Kalsitt kan vere bergartsdannande og vert då kalla kalkstein eller marmor. Han finst i organismar med kalkskal som til dømes muslingar, korallar, foraminiferar og trilobittar. Kalsitt er eit vanlig mineral og er fargelaust, eller farga av ureinleikar. Skalenoedriske, romboedriske og prismatiske former opptrer i kombinasjonar. Det har ein seksida avsluttande pyramideform. Krystallar opptrer med breie, flate ender, eller med lange tynne spissar. Kalsitt er ofte korna eller massiv. Det er ein bestanddel i kalksteinsmarmorar og andre sedimentære og metamorfe førekomstar, og det finst i hydrotermale gangar og magmatiske bergartar.

Kalsitt
Kalsittrombe som syner dobbeltbryting
Generelt
Kategori	Karbonatmineral
Kjemisk formel	CaCO3
Strunz-klassifisering	05.AB.05
Krystallsymmetri	Trigonal 32/m
Einingscelle	a = 4.9896(2) Å, c = 17.0610(11) Å; Z=6
Identifikasjon
Farge	fargelaus eller kvit, òg grå, gul, grøn,
Krystallform	Krystallinsk, korna, stalkittisk, konkresjonar, massiv, romboedrisk.
Krystallsystem	Trigonal heksagonal ulikesida (32/m), Romgruppe (R3 2/c)
Tvilling	Vanleg av firetvilling-lova
Kløyv	perfekt på [1011] tre retningar med vinkel 74° 55'[1]
Brot	Muslig
Fastleik	Sprø
Mohs hardleiksskala	3 (definerande mineral)
Glans	glasaktig til perleaktig på kløyvflater
Strekfarge	Kvit
Transparens	Gjennomsiktig til gjennomskineleg
Spesifikk vekt	2.71
Optiske eigenskapar
Optiske eigenskapar	Einaksa (-)
Brytingsindeks	nω = 1.640 – 1.660 nε = 1.486
Dobbeltbryting	δ = 0.154 – 0.174
Oppløyselegheit	Oppløyseleg in fortynna syrer
Andre eigenskapar	Kan fluorescere raud, blå, gul og andre fargar under anten kortbølgja eller langbøjga UV-stråling. Fosforescerande
Kjelder	[2][3][4]

Dobbeltbrytning

Dobbeltbrytning kan lett observerast i vassklåre spaltestykke av kalsittkrystallar, som kalles dobbeltspat eller islandsspat. Lys som passerer gjennom desse vil bli spalta i to stråler. Dette inneber at ein kan sjå eit dobbeltbilete av ein lekam, når ein ser den gjennom spaltestykket. Kalsitt viser denne dobbeltbrytninga særskild godt. Dobbelbrytninga vart oppdaga i 1669 av den danske fysikeren Erasmus Bartholin i kalsitt frå Island.^[6][7]

Bruk

• Kalkstein med høgt innhald av kalsitt vert nytta til å framstille kalk og sement.
• Vassklåre spaltestykke med dobbeltbrytande effekt kan nyttast i optiske instrumenter.^[8]

Galleri

• 
  Kalsittkrystallar i ein test av cystoiden Echinosphaerites aurantium, frå nordaustlege Estland).
• 
  Kalsittrombe frå Dixon i New Mexico som syner dobbeltbryting.
• 
  Mississippi-marmor (av kalsitt) i Big Cottonwood Canyon i Wasatch Mountains i Utah.
• 
  Tynn del av kalsittkrystallar i ein omkrystallisert toskjela skal i biopelsparitt.
• 
  Kalsitt med niob (som gjev det ein klår blåfarge), frå Medford Quarry i Maryland.
• 
  Spikerhovudspat-kalsitt
• 
  Raudaktig romboedrisk kalsittkrystallar frå Kina. Raudfargen kjem av innhald av jern.
• 
  Kalsitt fluorescerer rosa under langbølgja ultrafiolett lys.
• 
  Kalsitt fluorescerer blått under kortbølgja ultrafiolett lys.