Vulkaneksplosivitetsindeks

Vulkaneksplosivitetsindeks (VEI) er eit relativt mål på eksplosiviteten til eit vulkanutbrot.

VEI og ejisert volumkorrelasjon

Volumet av utkasta masse, skyhøgda til utbrotet og kvalitative observasjonar (med uttrykk frå «mild» til «megakolossal») vert nytta for å avgjere indeksen. Skalaen har ein open ende, og dei største vulkanane i historia er gjevne storleik 8. Ein verdi på 0 er gjeven til ikkje-eksplosive utbrot (mindre enn 10⁴ kubikkmeter med tefra vert kasta ut) og ein verdi på 8 representerer eit megakolossalt utbrot som kan kaste ut 10¹² kubikkmeter tefra og ha ei oskesøyle med ei høgd på over 25 km. Kvart intervall på skalaen er ei tidobling utkasta masse av den førre.

Merk at oske, vulkanske bomber og ignimbritt alle vert handsama likt. Ein svakheit med VEI er at han ikkje tar med eksplosjonskrafta i utbrotet, men dette er igjen nesten umogeleg å påvise med førhistoriske utbrot eller utbrot som ikkje vert observert.

Klassifisering

Forskarar måler kor kraftige vulkanutbrota er ved å nytte VEI, vulkaneksplosivitetsindeksen. Han gjev eit mål på kor mykje masse vulkanen spyr ut, kor høgt utbrotet går og kor lenge det varer. Skalaen går frå 0 til 8 og ein vulkan med VEI på 1 er 10 gongar kraftigare enn ein vulkan med VEI på 0.

VEI	Klassifisering	Skildring	Oskesky	Utkasta volum	Hyppigheit	Døme	Hendingar *
0	Hawaiiutbrot	ikkje-eksplosivt	< 100 m	< 10,000 m³	dagleg	Mauna Loa	mange
1	Hawaii/Strombolisk	mildt	100–1000 m	> 10,000 m³	dagleg	Stromboli	mange
2	Strombolisk/Vulkaniansk	eksplosivt	1–5 km	> 1 000 000 m³	vekentleg	Galeras (1993)	3477*
3	Vulkaniansk/Peleansk	kraftig	3–15 km	> 10 000 000 m³	årleg	Nevado del Ruiz (1985)	868
4	Peleansk/Pliniansk	katastrofalt	10–25 km	> 0,1 km³	≥ 10 år	Soufrière (1995)	278
5	Pliniansk	paroxysmisk	> 25 km	> 1 km³	≥ 50 pr	St. Helens (1980)	84
6	Pliniannsk/Ultra-Pliniansk	kolossalt	> 25 km	> 10 km³	≥ 100 år	Pinatubo (1991)	39
7	Pliniansk/Ultra-Pliniansk	superkolossalt	> 25 km	> 100 km³	≥ 1000 år	Tambora (1815)	5 (+ kanskje to til)
8	Ultra-Pliniansk	megakolossalt	> 25 km	> 1 000 km³	≥ 10 000 år	Toba (73 000 år sidan)	ingen

* Talet på utbrot dei siste ti tusen åra er basert på tal frå 1994 frå Global Volcanism Program til Smithsonian Institution

Merk at det er ein diskontinuitet i definisjonen til VEI mellom indeks 1 og 2. Den nedre grensa til utkasta volum hoppar med ein faktor på 100 frå 10 000 til 1 000 000 m³ medan faktoren er 10 mellom alle høgare indeksar.

Liste over utbrot

VEI	Namn	År
0	Mauna Loa	1984
	Piton de la Fournaise	2004
	Hoodoo Mountain	7050 fvt.?
1	Kilauea	1983 - til i dag
	Nyiragongo	2002
	Wells Gray-Clearwater	1500?
2	Mount Hood	1865-1866
	Kilauea	1924
	Nazko Cone	7200 år sidan
	Tristan da Cunha	1961
	Whakaari/White Island	2001
	Usu	2000-2001
3	Vesuv	1913-1944
	Mount Edziza	950
	Surtsey	1963-1967
	Eldfell	1973
	Nevado del Ruiz	1985
	Etna	2002-2003
	Mount Garibaldi	9 300 år sidan
4	Mont Pelée	1902
	Parícutin	1943-1952
	Hekla	1947
	Galunggung	1982
	Mount Spurr	1992
5	Vesuv (Pompeiiutbrotet)	79
	Agung	1963
	Mount St. Helens	1980
	Mount Meager	2350 år sidan
	El Chichón	1982
	Cerro Hudson	1991
6	Etna	8000 år sidan?
	Vesuv (Avellinoutbrotet)	1660 fvt. ± 43 år
	Santorini (Det minoiske utbrotet)	1620- eller 1520-talet fvt.
	Mount Churchill (White River Ash)	1200 år sidan
	Ilopango	450 ± 30 år
	Laki	934
	Baekdu (Tianchiutbrotet)	1000
	Kuwae	1452 eller 1453
	Huaynaputina	1600
	Laki	1783
	Krakatoa	1883
	Santa María	1902
	Novarupta	1912
	Pinatubo	1991
7	Bennett Lake vulkanen	50 millionar år sidan
	Yellowstone (Mesa Falls-utbrotet)	1,3 millionar år sidan
	Long Valley kaldera	760 000 år sidan
	Laacher See	12,900 år sidan
	Kurile	6440 fvt. ± 25 år
	Crater Lake nasjonalpark (Mount Mazama-utbrotet)	4860 fvt.
	Kikai (Akahoyautbrotet)	4350 fvt.
	Taupo (Hatepeutbrotet)	180
	Tambora	1815
8	La Garita kaldera	27 millionar år sidan
	Yellowstone (Huckleberry Ridge-utbrotet)	2,2 millionar år sidan
	Galán	2,2 millionar år sidan
	Yellowstone (Lava Creek-utbrotet)	640 000 år sidan
	Toba	73 000 år sidan
	Taupo (Oruanuiutbrotet)	26 500 år sidan

Merk at det ikkje har fore eit VEI-8-utbrot dei siste ti tusen åra. Oruanuiutbrotet ved Taupo er truleg det nyaste, for 26 500 år sidan. Det finst ein teori som går ut på at Det minoiske utbrotet til Santorini kan ha vore dobbelt så kraftig som ein først har trudd. Dette er i så fall kraftigare enn Tambora sitt utbrot i 1815.^[1]

Sjå òg

• Supervulkan