Agen

Agen (prononciat /aˈdʒen/; Agen en francés) es una comuna occitana qu’es la prefectura del departament francés d'Òut e Garona, dins la region de Novèla Aquitània, ancianament d'Aquitània. Dempuèi 2008, aubora la bandièra d’Occitània^[1].

Vila d'Occitània

Agen Agen
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Vista d'Agen.
Bandièra Armas
Geografia fisica
Coordenadas	44° 12′ 18″ N, 0° 37′ 16″ E
Superfícia	11,49 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	162 m 50 m 37 m
Geografia politica
País	Guiana Agenés
Estat	França
Region 75	Novèla Aquitània
Departament 47	Òut e Garona
Arrondiment 471	Arrondiment d'Agen
Canton 4799	Canton d'Agen 1 Canton d'Agen 2 Canton d'Agen 3 Canton d'Agen 4
Intercom 244701421	Aglomeracion d'Agen (residéncia)
Cònsol	Joan Dionis du Séjour (en francés Jean Dionis du Séjour) (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	33 012 ab. Evolucion de la populacion 33 887 ab.
Densitat	2 989,03 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	agenés, agenesa
Còde postal	47000
Còde INSEE	47001

Lingüisticament, es una comuna lengadociana, ambe de fenomèns de transicion cap al gascon, plan vesedors dins las òbras de Francés de Corteta de Pradas e de Jansemin.

Situacion

Agen es situada en Occitània occidentala als confinhs lingüistics entre Gasconha e Lengadòc e tanben entre Bordèu e Tolosa, sus la riba dreta de Garona.

Geografia

Comunas a l'entorn.

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de Agen

Colairac e Sent Circ	Folaironas	Lo Pont del Casse
Lo Passatge d'Agen		Nòstra Dama
	Boèr

Toponimia

Las fòrmas ancianas son : Aginnon, en grèc (Ptolemèu) al sègle II, Aginnum, en latin (inscripcion), Ageno, Agenno, en latin, als sègles VI-VII, Aginum, en latin, en 614, Agennum, Agenum, en latin, en 1242-1255, Agenno, en latin, en 1291, Agennum, Aginnum, Agenna, en latin, en 1307-1317, Gene (sic) en 1307-1317, Agen (mapa del sègle XVII)^[2].
Segon Dauzat, Agen ven probablament del gallic *aginn-, « autura », benlèu preceltic (Dottin : gallic agannus, «  ròc »^[3]. Segon Negre, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, i auriá un preceltic *ag, desconegut per son sens e son origina, damb un sufixe preceltic o gallic -nno. Segon Astor, tanben citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, Agen ven d'una rasic celtica e preceltica aginn-, benlèu aparentada al gallic agaunos [seriá puslèu acaunos^[4]], « pèira »; lo sens demòra desconegut^[2].
Segon Bénédicte Boyrie-Fénié, lo toponime correspond probablament a l'oppidum de l'Ermitatge, site iniciau supausat de la vila, donc un oronime es rasonable. Sovent lo a- iniciau tomba per aferèsi : Gen^[2]. I a pas de consonanta de ligason, tipe *Vau a-z-Agen, se ditz Vau a (A)gen, mes dins l'ensemble la fòrma cardinala demòra coneguda.
Segon Xavier Delamarre, Agen èra tot simplament « la proprietat d'Aginnos »^[5]; mes, se Aginnos èra un nom de persona, i auriá d'autras derivacions damb aquel nom (qu'aurián donat de toponimes coma *Agenac, *Agenan, *Agenha, *Agenàs, etc; e n'i a pas o s'explican autrament).

Vias de comunicacion

Lo rota RD 813 que religa Bordèu amb Tolosa passa per Agen, coma o fa tanben l'autorota A62 (e las doas seguisson lo cors de Garona). Agen possedís tanben un aeropòrt amb una ligason fins a París e una gara ferroviària.

Istòria

Catedrala Sant Caprasi

Lo poblament del site d'Agen es fòrça ancian (s. VIII e VII abans Jèsus Crist). Venguèt una importanta vila romana amb un teatre e un anfiteatre.

Durant l'Edat Mejana se fortifiquèt a l'entorn de sa catedrala de Sent Estève (destrusida a la debuta del sègle XIX).

Durant las Guèrras de religion demorèt catolica en s'opausant a sa vesina protestanta Nerac, çò qui li costèt d'èsser presa e pilhada.

Agen es la capitala d’Agenés, un país tradicional qu’èra un comtat episcopal del temps de la monarquia. A la revolucion, ven una comuna, capitala d’un canton, d’un districte, e d’un departament, Òut e Garona. A la creacion dels arrondiments, en 1800, ven tanben caplòc d’un arrondiment. Es a notar que la comuna es devesida en mantun cantons dempuèi 1801.

Simbòls

• 
  Escut d'Agen
• 
  Bandièra d'Agen

Administracion

Lista dels cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
març de 2008	(2026)	Jean Dionis du Séjour	UDI
març de 2001	2008	Alain Veyret	PS
març de 1989	2001	Paul Chollet	UDF
	1989
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 34344, totala: 35465
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
19 639	9 876	10 850	11 659	12 631	13 399	14 987	15 517	16 027
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
17 667	17 263	18 222	18 887	19 503	20 485	22 055	23 234	22 730
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
22 482	23 141	23 294	23 391	23 530	24 939	27 152	33 397	32 593
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
32 800	34 949	34 039	31 593	30 553	30 170	33 728	33 863	33 245 34 582
2009	2010
33 920 35 260	33 981 35 293
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 33012 abitants e la densitat èra de 2 873,11 ab/km²

Musèu de las Bèlas Arts d'Agen

Monuments

• Catedrala Sent Grapasi.
• Musèu de las Bèlas Arts d'Agen
• Estatua a la glòria de Jansemin

• 
  Carrèra de la Cornèras.
• 
  Idem.
• 
  Lo Baloard de la Republica, principala artèra comerciala.
• 
  La gara, renovada.
• 
  La gara (1854-1858), al començament del sègle XX.
• 
  La carrèra Bauvila.
• 
  Miniatura de Sent Joan dins lo Libre de las Costumas, pergamin, sègle XIII.
• 
  Agen en 1877.
• 
• 
  L'ostal de comuna.
• 
  Licèu Bernard Palissy.
• 
  La catedrala Sent Grapasi.
• 
  Son absida romanica.
• 
  La glèisa dels Jacobins.
• 
  Capèla Nòstra Dòna del Borg.
• 
  La glèisa Sent Alari.
• 
  Prefectura, ancian Palais Episcopal.
• 
  L'Ostal del Departament.
• 
  Los Archius Departamentals.
• 
  La tor del Chipelet.
• 
  L'ostal del Senescal.
• 
  Lo Pont Canal.
• 
  L'esplanada del Gravèr.

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Espòrt

• Sporting Union Agen Òlt e Garona

Embessonatges

• Russia, Toapse.
• Alemanha, Dinslaken.
• Reialme Unit, Llanelli.
•  Espanha, Toledo.
•  Estats Units, Corpus Christi.

Luècs e monuments

• Canton d'Agen
• Districte d'Agen
• Arrondiment d'Agen

Personalitats ligadas damb la comuna

• Jansemin (1798–1864), escrivan occitan del sègle XIX.
• Alain Aspect (n. 1947), fisician occitan.
• Francis Cabrel (n. 1953), cantaire e compositor francés de varietat, d'Astafòrt mès nascut a Agen.

Veire tanben

• Comunas d'Òut e Garona

Ligams extèrnes