Còl d'Isoard

Lo còl d'Isoard, o còl de l'Isoard^[1][2], es situat dins los Auts Aups, au nòrd-oèst dau massís de Cairàs, a una altitud de 2 362 m. Relia Briançon, au nord-oèst, a Chastèu e Vilavielha, au sud-èst. La rota D 902 que lo passa es barraa a la circulacion automobila de novembre a mai-junh entre los vilars de Brunissard sus la comuna d'Arvieus, e dau Laus sus la comuna de Cervèira.

Panorama dau còl d'Isoard.

Es frequentament incluia dins lo Torn de França ciclista e es reputaa per lo luec sonat Cassa deserta^[3] en lo versant meridional. S'agís d'una zòna extrèmament rocalhosa (pitons de carniòlas), que d'unes descrivon coma lunar.

Toponimia

L'etimologia de l'oronim Isoard es discutia, benlèu es un nom de persona d'origina germanica, Isoward, compausat de isan, « fèrre », e ward, « gardian », un nom de guerrièr.^[4]

La Casse déserte.

Geologia

Aqueu environament minerau fòrça atipic resulta de la natura de las ròchas presentas: de carniòlas. Dins lo corrent de la formacion dels Aups, los jaces calcaris que repausavan au fons de la Tetis e que datan dau Triassic (250 milions d'annaas) e dau Cretacèu (140 milions d'annaas) se son invertias. En lisant l'una sus l'autra i a 40 milions d'annaas, los calcaris son estats trissats e an donat naissença a aquelas ròchas pauc compactaas e esbrisadissas. Las aigas richas en sulfat an puèi dissòlv los calcaris triassics e los ions en solucion an precipitat per formar un ciment que consolida aquelas ròchas. A l'autura dau site de la Cassa deserta, un circ quasi lunar, de las pendas nusas en desolaas, mòstra un relèu ruinifòrme constituit de pinacles carniòlo-dolomotics, amb de chaminèias peirosas a 2 220 m d'altitud qu'emergisson de longs esbolhs crioclastics faits de debrisses dolomitics ben calibrats (aqueu calibre essent donat per malha dau sistèma de diaclases).^[5] Aquela acumulacion de carniòlas i es retalhaa en paquets probablement en partia lisats que separan de rècs negats per los avalanchaments que davalan de la cresta de Còsta Bèla. Aquelas pendas avalanchaas son sonaas cassas f. dins los Alps.^[6]

Lo còl d'Isoard es caracterizat per la preséncia d'avalanchaments e de crestas rocosas que resultan de l'erosion diferenciala qu'afècta las ròchas.

Istòria

Memorial del còl d'Isoard.

La rota es estaa bastia en 1893-1897 pel generau baron Berge ; un memoriau es elevat en sa memòria au còl en 1934. A la cima, es possible de profechar d'un relai ciclotoristic e de visitar lo musèu dobèrt en julhet de 1989 e gerit pel pargue naturau regionau de Cairàs^[7].

Activitats

Lo còl, frequentament dins lo Torn de França, es pereu despuei 1990 sul traçat dau triatlon de l'Embrunman, qui li deu en part d'èsser considerat coma un dels mai dur au mond.

Ciclisme

Perfil

L'ascension dau còl d'Isoard pel versant nòrd totaliza 19,1km a 6% a partir dau giratòri dau Cairàs (1 208 m) a Briançon. Los percentatges dels prumiers tres quilomètres a travèrs dau barri de Fontcristiana, son prèp del 6 %. Mas son seguits d'un replan e d'una corta davalaa.^[8] La rota escalabra puèi, a partir de Tèrra Roja, fins a Cervèira, vilatge atengut après mai o mens 9 km  d'ascension. Per encara dos quilomètres, la penda oscilla entre 5 e 8 %. La penda, a partir dau Laus, au km 11,4, cap a 1 745 m d'altitud, es netament mai dificila. Los darrièrs quilomètres, amb una rota amb vira-reviras dins un bòsc de mèlzes, presentan frequentament percentatges vesins de 8 % (amb rampa maximom a 11 %).^[9][8] Sonqu'a partir dau refugi Napoleon (2 282 ) — ont la penda feblís un pauc —, a un quilomètre de la cima, òm sòrt dau bòsc per tornar dins lo decòr rocalhós tipic dau còl d'Isoard.

Lo versant sud, dempuèi Guilhèstra, es considerat coma lo mai mitic e totaliza 31,6  a 4,4 % a partir dau giratòri au caireforc de las rotas D 902A e D 86 (971 m m). Sonqu'après 1,5km la rota abandona Guilhèstra, au giratòri fàcia a la gendarmariá (1 054m). Mas los prumiers 17,4km que seguisson lo riu dau Guil presentan pauc de dificultats, levat d'una espingla de 5 % a l'autura d'un monument dels mòrts de las doas guèrras mondialas, au km 16,7, pauc abans la joncion de la D 902 e de la D 947. A partir d'aqueu caireforc (1 355 m) ont òm apercep Chastèu e Vilavielha, rèsta 14,1km amb una pujaa de 7,1 % netament mai dificils.^[10] Après aver passat Arvieus (1 547 m davant una chapèla) e 3,7 km e rota dempuèi lo caireforc precedent, la montaa ven rectilinha amb qualques porcions dificilas coma una linha drecha a 8 % a La Chalm ('La Chalp), puèi una autra a 10 % dins la traversaa dau vilar de Brunissard, un dels passatges mai regdes d'aqueu còl. A la sortia de Brunissard, la rota escalabra puèi en viraplecs dins un bòsc de conifèras coma sus l'autre versant, en mai o mens quatre quilomètres, amb qualques ponches de vista sus la vau.^[10] Las pendas d'aquel sector forestièr avesinan 9 % amb qualques passatges que frègan 11 %. Es alara que se presenta la Cassa deserta. A partir d'aqueu luec, los ciclistas son sovent expausats au vent, a causa de l'abséncia de vegetacion.^[10] Es a la sortia de la Cassa desèrta, après una corta davalaa, qu'i a l'estela dedicaa a Louison Bobet e Fausto Coppi, dont las placas son fixaas sus un rochàs monolitic.^[8] Aquela estela recòrda que, de 1949 a 1954, Coppi a passat doas vegaas lo còl essent au cap de la corsa. En 1953, Coppi, que non participa pas au torn de França (lo president de la Federacion esportiva de ciclisme italian avent refusat son chantatge de causir el meteis sos equipièrs), es postat a la Cassa deserta el, en veire Bobet passar, se vira cap a sa companha, la « Dame blanca » e s'exclama « Es polit lo Louison », lo campion francés li adreçant el un pichon signe amistós. A partir d'aquela Cassa deserta, rèstan mai on mens dos quilomètres amb una penda de per aquí 9 %.^[11]

Torn e França

Lo còl de l'Isoard es estat 36 còps dins lo Torn de França, dont 26 dempuèi 1947, e es estat classat fòra categoria durant sos darrièrs 7 passatges.^[12] En lo Torn de França 2017, Warren Barguil a batut lo recòrd de l'ascension en son versant sud amb un temps de 38 minutas e 15 segondas.^[13] Vaicí los correires qu'an passat los primièrs lo còl :^[14]

Lo còl d'Isoard escalat en lo Torn 1936.

Torn d'Itàlia

L'ascension d'aqueu còl, a la partença de Castèucair

às, èra prevista durant la 20ena etapa dau Giro 2020 mas foguèt anullaa per causa de las mesuras contra lo COVID-19 qu'enebissián lo passatge en un autre Estat.^[15]