Fuòc de Sant Elm

Un fuòc de Sant Elm es un fenomèn fisic naturau qu'a luòc dins certanei condicions meteorologicas (chavana, erupcion volcanica...). Se manifèsta generalament per l'aparicion d'un bruch e de lusors coloradas a la cima dei masts de naviris, de paratròns, de bastiments auts ò ais extremitats deis alas d'avions. Es una consequéncia de l'efiech de corona que s'obsèrva quand lo camp electric a proximitat d'un conductor electric important. Entraïna l'ionizacion de moleculas d'aire sus de distàncias feblas e una recombinason deis electrons e deis ions a l'origina de l'emission luminosa.

Fuòcs de Sant Elm ai bots dei masts d'un naviri (dessenh dau sègle XIX).

Lo fuòc de Sant Elm es un fenomèn conegut dempuei au mens l'Antiquitat. Associat a la chavana e a l'ulhauç, a engendrat fòrça superstitucions. Pauc a cha pauc explicat a partir deis ans 1750, es un fenomèn frequent durant lei viatges aerians ont entraïna de descargadas electricas sus lo fuselatge e lei vitras.

Istòria

D'observacions fòrça ancianas de fuòc de Sant Elm son atestadas dins la literatura antica, per exemple dins lei tèxtes de Juli Cesar (100-44 avC) ò de Plini lo Vièlh (23-79 apC)^[1]. Lo perilh per la navegacion èra ja conegut mai lo fenomèn èra tanben envolopat de supersticions favorablas ò desfavorablas^[2]. Per lei filosòfs, aquelei lusors èran associadas au fuòc e aquela concepcion se mantenguèt en Occident e dins lo mond musulman fins a l'aparicion de la quimia modèrna. Per exemple, en l'òbra de Paracelse (1494-1541), lo fuòc de Sant Elm es associat a la salamandra, creatura legendària associada au fuòc. Lo fenomèn èra tanben ben conegut en China coma o mòstran de racòntes de viatges de l'amirau Zheng He (1371 - 1433 ò 1435). Èra considerat coma un signe mandat per Tianfei, la divessa dei marins^[3][4].

Lo nom actuau dau fenomèn es inspirat per una legenda estacada a Erasme de Formia (vèrs 253-303 apC), tanben dich Sant Elm, qu'es lo protector dei marins dins la religion crestiana. Segon lo racònte, auriá contuniat de pescar après un impacte d'ulhauç a sei pè. Dempuei aquel eveniment, lei marins prègan per sa proteccion durant lei chavanas e un fuòc de Sant Elm es vist coma un signe de la proteccion acordada per lo sant^[5]. Lo fenomèn demorèt sensa explicacion scientifica fins au sègle XVIII e ai progrès regardant la conoissença de l'electricitat. En particular, tre 1751, Benjamin Franklin (1708-1790) suggeriguèt la possibilitat de crear un fuòc de Sant Elm artificiau a la cima d'un paratròn^[6]. La descubèrta de l'efiech de corona, que foguèt l'objècte d'estudis importants a partir de 1915, permetèt de trobar la basa de l'explicacion actuala.

Descripcion e principi

Article detalhat: Efiech de corona.

Un fuòc de Sant Elm es generalament acompanhat per un bruch similar a aqueu emés per lei linhas de transmission de tension auta. De nuech, emet una febla lusor blava ò violeta. De jorn, aquela lutz es sovent invisibla, çò que pòu èsser impressionant se lo bruch es audible. Es una manifestacion naturala de l'efiech de corona que se produtz quand un camp electric a proximitat d'un conductor electric es pron intens per engendrar una descarga dins l'aire ambient. De tensions d'au mens 100 kV/m son generalament necessàrias per ne'n permetre l'aparicion, çò qu'explica que lo fenomèn siegue puslèu observat durant de chavanas ò d'erupcions volcanicas^[7]. Leis extremitats dei masts de naviris ò deis alas d'avions, la cima deis aubres ò dei bastiments son lo luòc de predileccion de l'aparicion car l'efiech de ponch i favoriza la formacion d'un camp electric poderós. Se lei condicions son favorablas, l'aire es ionizat e la lutz caracteristica dau fuòc de Sant Elm es emesa durant la recombinason entre leis ions e leis electrons.

Perilh e supersticions

Descarga electrica caracteristica d'un fuòc de Sant Elm sus lo parabrisa d'un avion.

Lo fuòc de Sant Elm es un fenomèn qu'a luòc dins una atmosfèra electricament cargada. Es donc sovent un signe anonciator de l'ulhauç, especialament per leis avions. Per aquela rason, lei naviris modèrnes son equipats de paratròns capables de dissipar la carga presenta dins l'aire. Per leis avions, lo fuselatge tèn lo ròtle d'una gàbia de Faraday e protegís l'equipatge e lei passatgiers. De proteccions especificas son previstas per empachar la formacion de belugas dins lei sèrvas de carburant.

En causa de son liame amb de fenomèns extrèms coma lei chavanas e l'ulhauç, lei fuòcs de Sant Elm son l'objècte de supersticions divèrsas dins mai d'un país. Per exemple, en Grècia Antica, un fuòc de Sant Elm èra un signe marrit mai dos fuòcs èran un auguri favorable^[2]. Ai Filipinas, la tradicion lei considèra coma totalament negatius. En revènge, per lei catolics, es un signe positiu de proteccion divina. Pus recentament, l'equipatge dau bombardier estatsunidenc encargat de largar una bomba atomica sus Nagasaki mencionèt la susvenença d'un fuòc de Sant Elm gigant a l'entorn de l'aparelh durant la mission^[8].