Gab (literatura)

Un gab o gap^{[nt 1]} (occitan ancian: [ˈɡap], "vantar" o "lausar"), es una cançon trobarenca que vanta. Es sovent considerat ligat a la tenso e al partimen, dos tipes de poèma de debat. De còps lo gab es pas considerat coma un genre separat de poesia mas simplament un vantatge trobat dins un autre genre, comunament los sirventeses.^[1] Aqueste tipe de cançon es intrinsècament competetiva e lo vantatge es sovent presentat coma un desfís, çò que pòt generar de responsas poeticas. Pasmens, lo vantatge es fach amb umor e seguís tipicament una formula qu'assegura que serà plan recebut (al contrari d'un vertadièr vantatge). Es sovent fòrça ironic, e los vantatges son destinats especificament a divertir un public que sap melhor.

Etimolologia

Lo mot occitan ancian gab ven del vèrbe gabar^{[nt 2]} (dobrir amplament la boca, es a dire bocar).^[1] Segon Lo Tresaur dau Felibritge, la significacion de gabar (gaba en nòrma mistralenca) venguèt, per extension, "escarnir" o "far de bruch" en occitan ancian; e "vantar, lausar autra mesura; enganar, fraudar, atrapar; rebatre lo gibièr" al sègle XIX.^[2]

Pr'amor que l'occitan e lo catalan èran sovent considerats la meteissa lenga fins al sègle XIX, podèm tanben examinar çò que dison los grands lexics catalans. Segon lo Vocabulari de la llegua catalana medieval, gabar significa "lausar, elegir amb exageracion", "se burlar quicòm", "burlar, plasentejar, far lo fanfarron"; e gabar-se significa "se vantar, se gloriar".^[3] Lo Diccionari català-valencià-balear, disponible en linha sul sit de l'Institut d'Estudis Catalans, ditz que gabar e sas variantas catalanicas guabar e galbar [e tanben gaubar], totes tres de l'occitan ancian gabar, significan "lausar".^[4]

Istòria

Lo primièr gab conegut es "Ben vuelh", compausat per Guilhèm IX d'Aquitània (mòrt en 1126).^{[5][nt 3]}

Lo sirventés, "De mots ricos no tem Peire Vidal", d'Uc de Lescura,^{[nt 4]} comença per un gab proclamant la superioritat del compositor a uèch de sos trobadors contemporanèus, dont l'òme del títol, Pèire Vidal, qu'èra el meteis un famós compositor de gabs. Una de sos gabs mai famoses dobrís:

Drogoman senher, s'ieu agues bon destrier, en fol plag foran intrat tuich mei guerrier: qu'acqui mezeis quant hom lor mi mentau mi temon plus que cailla esparvier, e non prezon lur vida un denierm tan mi sabon fer e salvatg'e brau.

Senhor drogoman, s'aviái un bon destrièr,[nt 5] mos enemics serián sus un camin fòl: perque quand ausiràs mon nom mencionat me temerián pus que la calha tem l'esparvièr, e valorizarián pas lor vida per un denièr, tant me sauprián coma fièr, salvatge e brau.[6]