País Gavai

Lo País Gavai, tanben aperat «Grand Gavacheria»,^[1][2] es un airau geografic situat enter Sentonge au nòrd, la Gironda Septentrionau au sud e Engolmés a l'èst. Lo País Gavai correspond a las partidas hautas e baishas de Blaiés (exclusas l'extrèm meridionau de lenga occitana), al Nòrd Libornés (region s'espandint de Cotràs dinc a Eila).

Situacion geografica dau País Gavai au sud de l'airau linguistic dau santongés.

Lo País Gavai dins l'aira linguistica dau peitavin-santongés (amb los noms de las vilas en "parlanjhe").

La toponimia locau que sembla netament aparentada ad aquera gascona,^[3] e que's confirman per quauques collectatges lingüistics efectuats a la debuta deu sègle xix. Totun, la lenga occitana qu'estó completament recaperada e remplaçada peu peitavin-santongés dens lo son dialècte sentongés.

Istòria

Una de las ipotèsis avançadas es qu'a la fin de la Guèrra de Cent Ans (1453) qui s'acabèt per una victòria de las armadas dau Rei de França (Batalha de Castilhon), Guiana demorè arroinada e despoblada per las pèrtas umanas causadas praus combats entre Gascons e Anglo-Galés d'un costat, Gascons e Francs de l'aute.

Los senhors gascons locaus hiren alavetz crida en massa a la man d'òbra estrangèira (Peitau, Engolmés, Sentonge, Lemosin, mes tanben Peirigòrd)^[4] entà cultivar las tèrras deishadas a l'abandon. La creishuda demografica d'estrangèrs a Gasconha i contunhèt en seguida de las pèrtas umanas causadas per la pèsta negra que devastèt la region de 1520 a 1527.

Per Blaiés au mens, la realitat sembla estar mei simpla: son migracions de paisans sentongés, agravadas per l'efèit Terracher (colonizacion lingüistica shens mudança de populacion) que firen passar Blaiés de la lenga d'òc (varianta gascona) a l'oïl. Aqueste cambiament de lenga es probable en realitat fòrt mai recent qu'aquò: encara en 1900, qu'existiva de las comunas occitanofònas au Sud-Oèst de Blaiés. En mei d'aquò, la toponimia de Blaiés (e de Cotrasís) es encara majoritariament gascona, çò que mòstra que lo passatge a l'oïl es relativament recent, que n'augut pas lo temps de recaperar la toponimia gascona originala. De citar tanben lo noelista Pèir Gobain (debuta sègle XVIII) qu'èra de Blaia, e que signèt lo nadau gascon Revelhatz-vos mainatges, redigit dens lo parlar occitan dau parçan.

Denominacions e subernoms

Gavai es a l'origina un subernom pejoratiu, mes son caractèr despectiu s'es atenuat e son usatge es adara purament factuau. Los gavais e los gascons apèran landós e sentongàs los abitants dau nòrd de la Granda Gavacheria (i.e. lo País Gavai). Lo subernom de landós que caracteriza sustot los abitants de Donnezac e de Bussac.^[5] La landa que designa las comunas boscadas e pauc fertilas que son la partida occidentala de la Dobla Sentongesa.
L'istorian e lingüista Carles de Tortolon fque ornís tanben daus subernoms locaus; «les bataillours de La Ruscada, les ribaniers de Clérat, les rouziniers de Bédenat, les avoucats de Cavignat, les potiers de Cezat, les procédours de Marcenais, les rénéiours de Marsas.»^[5] Autes toponims en lengatge gavai que son: Régnat, Marcillat, Donnezat, Bussat.^[5] Coma pòden constatar, lo gavai es un parlar francés conservator, capable d'articular los -t finaus, venguts de la pronóncia occitana dau sufixe -ac.^[6]