Senta Aralha (Gers)

Senta Aralha^[1][2] (Saint-Arailles en francés) qu'ei ua comuna gascoa d'Occitània situada dens lo departament de Gers e la region d'Occitània, ancianament de Mieidia-Pirenèus.

Pels articles omonims, vejatz Senta Aralha.

Vilatge d'Occitània

Senta Aralha Saint-Arailles
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
La pòrta de l'èst.
Geografia fisica
Coordenadas	43° 37′ 38″ N, 0° 21′ 30″ E
Superfícia	13,2 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	236 m 150 m 136 m
Geografia politica
País	Gasconha
Parçan	Fesensac
Estat	França
Region 76	Occitània
Departament 32	Gers
Arrondiment 321	Aush
Canton 3229	Canton de Fesensac (Vic de Fesensac abans 2015)
Intercom 243200607	Comunautat de comunas d'Artanhan en Fesensac
Cònsol	Bernard Lasportes (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	137 ab. Evolucion de la populacion 140 ab.
Densitat	11,29 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	32350
Còde INSEE	32360

Qu'ei un deus castèthnaus mei conservats de la vath d'Ossa.

Geografia

Senta Aralha qu'ocupa ua superfícia de 1320 ectaras e que se situa a ua altitud mejana de 186 m. Los sons punts culminants que son a 236 m (castèth d'aiga au dessus de la capèra de Bretons) a l'èst, e 230 m (bòsc de Montpelhièr) a l'oèst. Lo punt mensh elevat de la comuna qu'es a ua altitud de 136 m. Lo vilatge eth medish qu'ei a 173 m d'altitud. Lo castèthnau que susplomba duas vaths, la de l'Ossa e la deu Lizet, qui se rejonhen en amont deu vilatge. Son encadradas per duas linhas de cresta orientadas nòrd-sud.

Comunas a l'entorn.

Situacion

Senta Aralha se situa just a l'escart de la rota qui mena de Mielan a Vic en Fesensac (a la crosada de la D34 e de la D189). Los vilatges mei pròches que son Rigapeu (a 2,6 km), Miranas (à 2,8 km) e Montesquiu (7 km). Senta Aralha qu'aperten au canton de Vic de Fesensac, vila que n'es alunhada de 16 km. Senta Aralha se tròba a 25 km d'Aush, Caplòc deu departament de Gers.

Clima

Lo clima qu'ei de tipe oceanic degradat. Qu'ei caracterizat per estius cauds, sovent auratjós. genèr qu'ei generalament lo més mei fred. La ploja que se desparteish inegalament durant l'annada.

Pluviometria relevada au Castèth, ans 2001-2008

2001 630 mm

2002 791 mm

2003 733 mm

2004 792 mm

2005 747 mm

2006 825 mm

2007 781 mm

2008 984 mm

Fauna e flòra

La varietat geologica entraina la preséncia de mantun ecosistèmas, rics en fauna e flòra.

Suber los terrens calcaris que creishon nombrosas orquidèas sauvatjas. Un trabalh de recensement e de preservacion qu'estó entreprés dab Natura 2000. Ua passejada annau qu'ei organizada cada 1èr de mai, entà observar las flors. Que se remarcan tanben lavandas, cardoncelles e globulaires. Parpalhòus, criquets, sautarèus o enqüera bernadas, insèctes deus mitans secs, qu'aimon d'i víver.

Las zonas bocagèras que son colonisadas entremiei autras per diferentas varietats de tinhahús com lo rinolòf o le vespertilion de Bechstein.

Ribèras, pesquèrs e pradèras umidas que son pòbladas d'espècias divèrsas, com la sofia, un peish d'aiga doça, o la cistuda, ua tortuga aqüatica. Grapauds, granolhas, tritons e domaisèlas qu'i demoran tanben.

Que passan hèra ausèths per Senta Aralha e s'i atardan a còps com lo corbençon, lo gaje-pube o lo rossinhòu.

Au demiei de la fauna sauvatge, se remarcan singlars, cabiròus, becadas, reinards o enqüera lèbes. Lo passatge de las palomas e deus canards sauvatges trai los amators.

Toponimia

La prononciacion que seré [seŋta'raʎɔ] ^[3]. La senta onorada dens lo nom de la comuna qu'es Aulària de Barcelona (fòrma dominanta de son nom en occitan), en latin Sancta Eulalia, martirizada a Barcelona en 304. L'aferèsi, supression de la vocala iniciala deu segond mot, remplaçada per la vocala finala deu prumèr, de -a final de senta davant la vocala iniciala E- (Dauzat parla d' elision ^[4]) ^[5] que dona, en partent d' Eulàlia, Aulàlia. La seguida que seré Aulària (dissimilacion) > Auràlia (metatèsi) > Aràlia (reduccion deu diftongue) > Aralha (palatalizacion de -l- per lo iòd). Dens l'òrdre de l'evolucion fonetica, donat per Maurici Romieu, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, la plaça de la palatalizacion de -l- qu'es convencionala ^[6].
Segon Negre, Eulalia, nom de senta, que passèc a *Auralia (dissimilacion), puish *Aralia (atraccion de aralh « araire », puish elision e passatge au masculin (en francés) ^[7].

Véser tanben Senta Aulària.

Istòria

Administracion

Senta Aralha qu'ei un vilatge de la Comunautat de comunas d'Artanhan en Fesensac.

Cònsols

Lista deus cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
març de 2001	(2026)	Bernard Lasportes	divèrs esquèrra	agricultor
març de 1971	2001	Jean-Louis Lasportes
març de 1959	1971	Pierre Massartic		poèta gascon
abriu de 1953	1959	Norbert Lasportes
abriu de 1945	1953	André Massartic
mai de 1935	1945	Armand Gassiolle
junh de 1929	1935	Jean-Marie Lasportes
novembre de 1914	1929	Léon Agut		Marius Berges, mobilizat en 1914, disparegó en Alsàcia. Léon Agut, prumèr adjunt, qu'aucupè las foncions de cònsol d'aquí a son eleccion en 1919
mai de 1900	1914	Marius Berges
genèr de 1881	1900	Frix Berges
mai de 1876	1881	Louis Lasportes
mai de 1871	1876	Lucien Bonnet
agost de 1860	1871	Jules de Barry
mai de 1858	1860	M. Pellaroque
	1858
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

• Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna qu'èra deu canton de Vic de Fesensac; qu'es ara deu canton de Fesensac.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 149, totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
319	313	293	332	466		454	439	424
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
408	407	396	373	371	406	364	369	333
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
310	325	312	234	249	230	235	208	193
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
150	154	139	136	133	116	123	128	133 136
2009	2010
139 142	144 147
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• en 1821, annexion de Saint-Jean-d'Angles (en francés), benlèu Sent Joan d'Angles
• En 2018 la populacion qu'èra de 137 abitants e la densitat qu'èra de 10,38 ab/km².

Demografia de Saint-Jean d'Angles (nom francés)

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 149, totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
104	78	102	89				-	-
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
				Cercar	Cercar	125	128	133 136
2009	2010
139 142	144 147
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• Las donadas de la dreta deu grafic que son las de la comuna sancèra de Senta Aralha

Economia

Patrimòni religiós

Capèra de Betons

La glèisa de Senta Aralha

Personalitats ligadas dab la comuna

• Pèir Massartic (1918-2002). Il est l'auteur de nombreux poèmes en langue d'oc, dont certains furent rédigés lors de sa captivité en Allemagne pendant la seconde guerre mondiale. Il fait paraître en 1962 son recueil Escapados (Evasions)^[8]. Les vers de Massartic ont été récompensés par plusieurs prix dont le Jasmin d'argent. Il a été cònsol de Senta Aralha de 1959 à 1971. Il est décédé le 22 d'abriu 2002. Son nom a été donné à la salle de classe anciana de la Mairie de Senta Aralha^[9].

Véser tanben

• Comunas de Gers
• Societat Arqueologica de Gers

Ligams extèrnes

• Sent Aralha suu site de l'Insee
• Sit de la comuna