Vilarial

Vilarial o Vilareal, francisme (Villeréal en francés), es una comuna agenesa ^[1] (e per una part perigòrda : París), situada dins lo departament d'Òut e Garona e la region de Novèla Aquitània, ancianament d’Aquitània.

Vilatge d'Occitània

Vilarial Villeréal
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Glèisa de Nòstra Dòna
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	44° 38′ 15″ N, 0° 44′ 38″ E
Superfícia	13,92 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	168 m 103 m 78 m
Geografia politica
País	Guiana Agenés Perigòrd
Estat	França
Region 75	Novèla Aquitània
Departament 47	Òut e Garona
Arrondiment 473	Vilanuèva d'Òut
Canton 4735	Lo Naut Agenés Perigòrd (Vilarial abans 2015)
Intercom 244700530	CC de las Bastidas en Naut Agenés Perigòrd
Cònsol	Guillaume Moliérac (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	1 290 ab. Evolucion de la populacion 1 320 ab.
Densitat	92,1 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	47210
Còde INSEE	47324

Geografia

Comunas a l'entorn.

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de Vilarial

Masièras e Naressa	Ribas	Lo Raiet
Bornèl		Sent Martin de Vilarial
Montaut, Sent Estròpi de Bòrn	Sent Estèfe de Vilarial	Devilhac

Toponimia

Las fòrmas ancianas son parrochia Sancti Stephani prope Parisius, en latin, en 1259, homines Ville Regalis, en latin, en 1270, bastida Villae Regalis, en latin, en 1289, Villa Regalis, en latin, en 1305, Villa Regalis in Agennesio sive in Petragoricinio, en latin, en 1307-1317, capella de Villa Regal, en latin (?), en 1326, balliva Villae Regalis, en latin, en 1330, bastida Ville Regali, en latin, en 1372, r. Villeregalis, en latin, en 1520. La prononciacion es [bilɔ'rjal] ^[2] e las fòrmas ancianas permeton pas d'observar l'evolucion fonetica en occitan.

Lo primièr element del nom es vila, del latin villa, « granda proprietat → vilatge → lo sens actual » ^[3], lo segond es l'adjectiu reial, del latin regalis, influenciat o pas dins son evolucion pel nom rei, que s'explica per l’origina de la bastida, que fondèt en 1267 Anfós de Peitieus, frair del rei Loís IX de França; la vila seriá devat la proteccion del rei ^[4],[2].

*Vilareal o Vilarial?

Bénédicte Boyrie-Fénié escriu aquela frasa significativa « En iatus, l’[e] etimologic se reduís a iòd, çò que la fòrma grafica pòt pas restituír » ^[2](traduccion), signe evident que la fòrma Vilareal li fuguèt impausada per l’intervencion (per un còp malvenguda) de sos interlocutors de l'IEO 47. Coma se gardèt plan de modificar Sent Estèfe de Vilarial e Sent Martin de Vilarial, l’explicacion per una influéncia exteriora es confirmada. Sa frasa demanda pr'aquò una precision o una correccion : l'adjectiu a l'origina de [-'rjal] es reial, fòrma donada dejà coma dintrada principala a costat de real dins lo Petit Levy per l'occitan medieval; tots los diccionaris d'occitan modèrne donan sense cap de resèrva reial o reiau. Aquela fòrma deriva de regalis, que mena a real per amudiment normal del g intervocalic e, siá dirèctament per reduccion de l'iatus emb insercion d'un iòd, siá per influéncia del nom rei, real passèt pertot a reial. La falsa grafia *Vilareal es donc un francisme, influenciat per la fòrma francesa Villeréal. Probablament, un ancian [bilɔre'jal] passèt a [bilɔri'jal] (influéncia de i sus e) e arribèt a [bilɔ'rjal]. Dins las lengas occitanoromanicas, i a un cas de Vila-real, vila del País Valencian, que testimònia d'un adjectiu ancian real, a costat de la fòrma normala reial (cf. la famosa Plaça Reial de Barcelona); encara la prononciacion es [-'rel] o [-'rɛl], signe d'una impossibilitat fonetica d'un real. La question se desplaça donc a Vilareial o Vilarial ?. Coma es malaisit de saber, pr'amor del pichon nombre de mots concernits, amai encara se n'i a, se dins lo parlar tots los -ei- + vocala se mudan en -i- + vocala, sembla inutil de complicar encara l'afar : la grafia Vilarial es una grafia senada e, çò pus mens, prudenta.

París, Parizot (nom francés)

Las fòrmas ancianas son (parrochia Sancti Stephani prope) Parisius, en latin, en 1259 ^[2], Paris ^[5], Paris ^[6], Paris Ht (lo capluèc de parròquia, sus sa tuca) e Paris Bas (un vilatge a l'oèst) ^[7]. Fan supausar que lo nom ancian èra París, mas sabèm pas cossí lo nom se ditz adara. Lo nom sembla format sul modèl de París, capitala de la França.

Istòria

• En 1839, l'anciana comuna de Parizot (normalament Parisòt en occitan, mas la mapa de Cassini mòstra Paris Ht, parròquia, e Paris Bas, donc lo nom es benlèu simplament París), emb 250 abitants, fuguèt annexada a Vilarial; fuguèt lo torn de Ribas, en 1972, mas provisòriament : en 1981, Ribas tornèt trobar l'independéncia comunala ^[8].

Administracion

Lista dels cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2020	2026	Guillaume Moliérac [9]
2008	2020	Pierre-Henri Arnstam	divèrs esquèrra	retirat de l'audiovisual
1977	2008	Guy Berny	PS puèi CPNT	conselhièr general (1976-2008)
	1977
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

• Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra capluèc del canton de Vilarial; es adara del canton del Naut Agenés Perigòrd.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 1282, totala: 1330
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
1 080	1 264	1 283	1 295	1 382	1 423	1 687	1 664	1 746
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
1 697	1 719	1 686	1 642	1 804	1 741	1 728	1 560	1 617
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
1 541	1 510	1 428	1 114	1 155	1 186	1 251	1 274	1 211
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
1 142	1 280	1 359	1 138	1 195	1 186	1 257	1 255	1 259 1 360
2009	2010
1 286 1 376	1 314 1 396
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 1793, la municipalitat èra « Villereal, Estrades, Devillac, Parizot et Sibournet », donc Vilarial, probablament Estrada(s) (comuna de Devilhac, Devilhac, París (?) e Sent Cibornet (comuna de Sent Martin de Vilarial, mas Devilhac e París (?) èran recensats dins lor comuna.
• En 2018 la populacion èra de 1290 abitants e la densitat èra de 92,67 ab/km².

Demografia París (o Parisòt)

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): , totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
280	203	249	238	252	250		-	-
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
				Cercar	Cercar	Cercar	Cercar	Cercar
2009	2010
Cercar	Cercar
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008 Evolucion de la populacion 1962-2008

• Lo n° INSEE es lo d'una autra comuna, per de las rasons practicas.

Luècs e monuments

• glèisa gotica fortificada
• mercat cobèrt

• 
  Mercat cobèrt, glèisa, corondats
• 
  L'absida de la glèisa
• 
  La nau (vòltas de 1884-1885, abans èra revestida de postam)
• 
  Mercat cobèrt e anciana sala dels cònsols
• 
  Carpenta del mercat cobèrt
• 
  Ostals de la plaça, emb corondats
• 
  Ancian convent de las Filhas de la Fe
• 
  Ostal de la fin del sègle XV
• 
  Bodega de Vilarial, fèsta del darrèr dimenge de julhet

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas emb la comuna

Veire tanben

• Comunas d'Òut e Garona

Ligams extèrnes