ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ

ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Amina Begum, ਬੰਗਾਲੀ: আমিনা বেগম, ਫ਼ਾਰਸੀ: امینه بیگم) ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨਵਾਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਰਈਸ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਤੰਤਰ ਨਵਾਬ ਸਿਰਾਜ ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ।^[1]

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ

ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨਵਾਬ ਅਲੀਵਰਦੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮੀਰ ਜਾਫਰ ਦੀ ਭੂਆ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸ਼ਰਫੁਨੀਸਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦ ਮਦਨੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਰਬ ਜਾਂ ਤੁਰਕੀ ਮੂਲ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਪਾਲਕ-ਭਰਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।^[2][3] ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਦੇ ਤੁਰਕੀ ਅਫਸ਼ਰ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਉਹ ਸ਼ੁਜਾ-ਉਦ-ਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸੀ, ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਨਵਾਬ ਅਕੀਲ ਖਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਪੂਰਵਜ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[4]

ਉਸਨੇ ਜ਼ੈਨ ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨਵਾਬ ਅਲੀਵਰਦੀ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਪਟਨਾ ਦਾ ਨਾਇਬ ਨਾਜ਼ਿਮ (ਗਵਰਨਰ) ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਇਕਰਾਮ ਉਦ-ਦੌਲਾ ਅਤੇ ਸਿਰਾਜ ਉਦ-ਦੌਲਾ।

ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਘਸੇਤੀ ਬੇਗਮ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। 1748 ਵਿੱਚ, ਅਮੀਨਾ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਮੁਸਤਫਾ ਖਾਨ ਦੇ ਅਫਗਾਨ ਬਾਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਤੀ, ਜ਼ੈਨ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨਵਾਬ ਅਲੀਵਰਦੀ ਖਾਨ ਨੇ 1751 ਵਿੱਚ ਬਚਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਫਗਾਨ ਬਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

1756 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸਿਰਾਜ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਅਗਲੇ ਨਵਾਬ ਵਜੋਂ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਸਿਰਾਜ ਨੂੰ 1757 ਵਿੱਚ ਪਲਾਸੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਮੀਨਾ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਮੀਰ ਜਾਫਰ ਦੀ ਗੱਦਾਰੀ ਕਾਰਨ ਹਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਭੈਣ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਸਮੇਤ ਉਸਦੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1758 ਵਿਚ ਜਹਾਂਗੀਰਨਗਰ (ਢਾਕਾ) ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸ਼ਤੀ 'ਤੇ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਤੋਂ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਿੰਜੀਰਾ ਪੈਲੇਸ ਵਿਚ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[6]

ਮੌਤ

ਖੁਸ਼ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ ਦੀ ਕਬਰ ਹੈ।

ਮੀਰ ਜਾਫਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੀਰ ਮੀਰਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 1760 ਵਿੱਚ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਢਾਕਾ ਤੋਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਅਮੀਨਾ ਬੇਗਮ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਮੀਰਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਡੁੱਬ ਗਈ।^[7] ਉਸਨੂੰ ਖੁਸ਼ਬਾਗ, ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।^[8]