ਕਲਾਵਤੀ

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਸਰਲ ਰਾਗ ਹੈ।

ਥਾਟ-ਖਮਾਜ

ਜਾਤੀ-ਔੜਵ-ਔੜਵ(ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਦੋਨਾਂ 'ਚ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸੁਰ)

ਸਮਾਂ -ਅੱਧੀ ਰਾਤ

ਅਰੋਹ- ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ

ਅਵਰੋਹ - ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸੰ

ਪਕੜ - ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਗ ਸ

ਵਾਦੀ ਸੁਰ- ਗ

ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ -ਧ

ਵਰਜਿਤ ਸੁਰ -ਰੇ,ਮ


ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਕੋਣੀ (ਪੰਜ ਸੁਰਾਂ ਵਾਲਾ) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਗ ਹੈ। ਰੇ (ਦੂਜਾ ਟੋਨ) ਅਤੇ ਮ (ਚੌਥਾ ਟੋਨ) ਦੋਵੇਂ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਵਰਜਿਆ/ਵਰਜੀਤ)। ਕਲਾਵਤੀ ਖਮਾਜ ਥਾਟ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ।

Remove ads

ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ

ਅਰੋਹ- ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ ਅਵਰੋਹ - ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸੰ

ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ

ਵਾਦੀ ਸੁਰ-ਗ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ-ਧ ਹਨ

ਪਕੜ ਜਾਂ ਚਲਨ

ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਗ ਸ

ਕੋਮਲ ਨੀ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਆਰੋਹ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਸੰ' ਯਾਂ 'ਸ ਗ ਪ ਧ ਸੰ' ਪਰ ਤਾਨ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ 'ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ' ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਮਲ ਨੀ ਨੂੰ ਅੰਦੋਲਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ -ਗੰ ਪ ਧ ਨੀ ~ਧ ਪ ਯਾਂ ਫੇਰ ਗੰ ਪ ਧ ਨੀ - ਸੰ ਧ ਗ ਪ ਧ ਸ ਨੀ- ਧ ਪ

ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ -

ਸ ਗ ਪ ਧ ,ਪ ਧ ਨੀ ਧ,ਧ ਪ,ਗ ਪ ਧ ਸੰ ਨੀ,ਧ ਨੀ ਸੰ ,ਨੀ ਪ, ਧ ਗ, ਪ ਗ ਸੰ, ਨੀ ਧ ਸ

ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧ

ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਕਰਨਾਟਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਯਗਪ੍ਰਿਆ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਰਾਗ ਹੈ। ਜੇ.ਡੀ. ਪਾਟਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਗ ਪੰਡਿਤ ਰਾਓ ਨਾਗਰਕਰ, ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਗੰਗੂਬਾਈ ਹੰਗਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੀ ਸੁੱਬਾ ਰਾਓ ਨੇ ਵਿਆਖਯਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕੀ ਕਲਾਵਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਰੋਹਾ ਵਿੱਚ ਗਾ ਅਤੇ ਨੀ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨੀ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗ ਜਨਸਮੋਹਿਨੀ ਦੇ ਨੇਡ਼ੇ ਦਾ ਕਰ ਦੇੰਦਾ ਹੈ।

ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ

ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ'ਚ -ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ/ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸ ਸੁਰ ਲਗਾ ਕੇ ਇਹ ਰਾਗ ਵਲਚੀ ਜਾਂ ਵਲਾਜੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ 28ਵੇਂ ਮੇਲਕਾਰਥਾ, ਹਰਿਕੰਭੋਜੀ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਬੰਦਿਸ਼ (ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਰਚਨਾ)

ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੰਦਿਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ/ਬੰਦਿਸ਼ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੋਲ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ...

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਹਿੰਦੀ ਗੀਤ

ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਗੀਤ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ...
Remove ads

ਵਿਹਾਰ

ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੁਰ 'ਗ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ ਗ' ਇੱਕਠੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,ਤਾਂ 'ਗ (ਗਂਧਾਰ)' ਅਕਸਰ ਇਸ ਮੇਲ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੁਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਸ' ਸੁਰ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਆਂਦੇ ਵਕਤ ਮੀਂਡ ਦਵਾਰਾ 'ਗ ਤੋਂ ਸੰ' ਤੱਕ ਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੋਰ ਅੰਦੋਲਨ-

ਸ,ਗ,ਪ,ਗ/ਸ,ਨੀ(ਮੰਦ੍ਰ),ਧ(ਮੰਦ੍ਰ),ਸ,ਸ(ਪ)ਗ,ਪ,(ਧ)ਪ (ਗ)ਸ,ਗ ਪ ਧ --ਧ--ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਗ ਪ ਧ ਨੀ -,ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ,(ਨੀ)ਧ ਸੰ ਸੰ(ਗੰ)ਸੰ,ਸੰ ਗੰ ਪੰ ਗੰ ਸੰ ਨੀ ਧ,ਗ ਪ ਧ, ਨੀ ਨੀ ਧ ਪ, ਗ ਧ ਪ, ਗ ਨੀ ਧ,ਗੰ/ਸੰ ਨੀ ਧ,ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਪ (ਧ)ਪ ਗ/ਸ,ਨੀ(ਮੰਦ੍ਰ)ਧ(ਮੰਦ੍ਰ) ਸ-

ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸ ਨੀ ਧ ਪ ਗ/ਸ-

ਗਾਣ-ਵਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ

ਅੱਧੀ ਰਾਤ

Remove ads

ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਕਾਰਡ

  • ਇਮਰਤ ਖਾਨ,ਐਲ ਪੀ ਰਿਕਾਰਡ ਨੰ. EASD-1358
  • ਨਿਸ਼ਾਤ ਖਾਨ, "ਸੇਂਟੀਮੈਂਟਲ ਸਿਤਾਰ", ਸੁਪਰ ਕੈਸੇਟਸ ਇੰਡ (1994) । Ltd, CD: SICCD 042 ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ
  • ਪ੍ਰਭਾ ਅਤ੍ਰੇ, "ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ- ਮਾਰੂ ਬਿਹਾਗ, ਕਲਾਵਤੀ, ਠੁਮਰੀ ਮਿਸ਼ਰਾ ਖਮਾਜ", ਐਚ. ਐਮ. ਵੀ.
  • ਐੱਸ. ਬਾਲਾਚੰਦਰ, ਵੀਨਾ, "ਕਰਨਾਟਕ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟਲ- ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਕ੍ਰਿਤੀ-ਕਲਾਵਤੀ ਕਮਲਾਸਨ ਯੁਵਤੀ" http://gaana.com/share/titemI41181
  • ਆਚਾਰੀਆ ਡਾ. ਪੰਡਿਤ ਗੋਕੁਲੋਤਸਵਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ, ਭਾਰਤ ਜਹਾਂ ਸੇ ਪਿਆਰਾ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

  • ਦੀਕਸ਼ਾ
  • ਕਲਾਵਤੀ ਤੰਤਰ
  • ਤੰਤਰ

ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ


ਅਰੋਹ

ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ '

ਪੱਛਮੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ, S = = C ਮੰਨ ਕੇ, ਇਹ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਵੇਗਾਃ C E G A B c

ਅਵਰੋਹ

ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸ

ਕਲਾਵਤੀ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਨੀ ਨੂੰ ਵਕਰ ਸੁਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਸੰ

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads