ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ

ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ (ਜਨਮ 19 ਮਈ 1938 - 10 ਜੂਨ 2019) ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਮਕਾਲੀ ਲੇਖਕ, ਅਦਾਕਾਰ, ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹਨ। ਕੰਨੜ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਬਰਾਬਰ ਰਵਾਨਗੀ ਨਾਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਗਿਆਨਪੀਠ ਸਹਿਤ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਅਤੇ ਪਦਮਭੂਸ਼ਣ ਵਰਗੇ ਅਨੇਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੇਤੂ ਕਰਨਾਡ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਤੁਗਲਕ, ਹਇਵਦਨ, ਤਲੇਦੰਡ, ਨਾਗਮੰਡਲ ਅਤੇ ਯਯਾਤਿ ਵਰਗੇ ਨਾਟਕ ਅਤਿਅੰਤ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਹੋਏ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਮੰਚਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਰਤੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ - ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਲਕਾਜੀ, ਪ੍ਰਸੰਨਾ, ਅਰਵਿੰਦ ਗੌੜ ਅਤੇ ਬੀ. ਵੀ. ਕਾਰੰਤ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਭਾਵੀ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1960 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਟਕਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਮੋਹਨ ਰਾਕੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਾਰੀ ਗਈ ਸੀ।^[1] ਉਸਨੇ 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਨਮਾਨ ਗਿਆਨਪੀਠ^[2] ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ
ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ ਕਾਰਨੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ, 2009
ਜਨਮ	ਗਿਰੀਸ਼ ਰਘੂਨਾਥ ਕਰਨਾਡ ( 1938-05-19)19 ਮਈ 1938 ਮਾਥੇਰਾਨ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ (ਵਰਤਮਾਨ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ)
ਮੌਤ	10 ਜੂਨ 2019(2019-06-10) (ਉਮਰ 81)
ਕਿੱਤਾ	ਨਾਟਕਕਾਰ, ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਅਦਾਕਾਰ, ਕਵੀ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਸ਼ੈਲੀ	ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ
ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰ	ਨਵਿਆ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ	ਤੁਗਲਕ 1964 ਤਲੇਦੰਡ (ਹਿੰਦੀ: ਰਕਤ ਕਲਿਆਣ)

ਆਰੰਭਕ ਜੀਵਨ

ਕਰਨਾਡ ਦਾ ਜਨਮ ਅਜੋਕੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਾਥੇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਂਕਣੀ ਭਾਸ਼ੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ 1938 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਬਾਈ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਵਿਧਵਾ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਰਸ ਬਣਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣ ਸਮੇਂ ਡਾ. ਰਘੁਨਾਥ ਕਰਨਾਡ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਜੋ ਬੰਬੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਉਹ ਵਿਧਵਾ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪੱਖਪਾਤ ਕਾਰਨ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹੇਠ ਛੋਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਗਰੀਸ਼ ਤੀਜਾ ਸੀ।^[3]

ਉਸ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਵਿਦਿਆ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸਿਰਸੀ, ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਥੀਏਟਰ ਸਮੂਹਾਂ, ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਆਈਕਾਨਿਕ ਬਾਲਗੰਧਰਵ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੇ ਸੀ।^[4] ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਯਕਸ਼ਗਾਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚਲੇ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ।^[5] ਜਦੋਂ ਉਹ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਧਾਰਵਾੜ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਤੀਜੀ ਨਾਲ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[6]

ਕਰਨਾਡ ਨੇ 1958 ਵਿੱਚ ਧਾਰਵਾੜ ਸਥਿਤ ਕਰਨਾਟਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਦ ਉਹ ਇੱਕ ਰੋਡਸ ਸਕਾਲਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲੇ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਦੇ ਲਿੰਕਾਨ ਅਤੇ ਮਗਡੇਲਨ ਕਾਲਜਾਂ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨਸ਼ਾਸਤਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਫੁਲਬਰਾਇਟ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਵਿਜਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੀ ਰਿਹਾ।

ਸਾਹਿਤ

ਗਿਰੀਸ਼ ਕਰਨਾਡ 2010 ਵਿੱਚ

ਕਰਨਾਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਟਕਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ, ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖ਼ੁਦ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ)। ਕੰਨੜ ਉਸਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਕਰਨਾਡ ਨੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਕੰਨੜ ਸਾਹਿਤ ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਚੁਣਦੇ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨੇਟਿਵ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਪਰਦੇਸੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ। ਸੀ. ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ 1951 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ “ਮਹਾਭਾਰਤ” ਦੇ ਵਰਜ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ।^[7] ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ, 1950 ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਕਰਨਾਡ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਸਚਮੁਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦ ਸੁਣ ਸਕਦਾ ਸੀ।... ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਲਿਖਾਰੀ ਸੀ। ਯਯਾਤੀ 1961 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਉਹ 23 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਰਾਜਾ ਯਾਯਾਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਉਸਤਾਦ, ਸ਼ੁਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਯਯਾਤੀ ਦੀ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਸੀ। ਯਯਾਤੀ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਵਿਚਲੇ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਸੱਤਿਆਦੇਵ ਦੂਬੇ ਨੇ ਉਲਥਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਸ਼ ਪੁਰੀ ਇਸ ਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰ ਸੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਤਤਕਾਲ ਸਫਲਤਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਕਈ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ।^[8]