ਚਿਰਾਗ਼ ਹਸਨ ਹਸਰਤ

ਚਿਰਾਗ਼ ਹਸਨ ਹਸਰਤ (1904 – 26 ਜੂਨ 1955) ( Urdu: چراغ حسن حسرت ) ਪੁੰਛ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ^[1]

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ

ਚਿਰਾਗ਼ ਹਸਨ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਰਾਮੂਲਾ (ਕਸ਼ਮੀਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ) ਦੇ ਨੇੜੇ 1904 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ^{[1] [2]} ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜੇ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ ਉਸਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੁੰਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਚਿਰਾਗ਼ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 16 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਹ ਅਹਿਸਾਨ, ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ (زمیںدار), ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ (شیرازہ) ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ (شاہ باز) ਵਰਗੇ ਕਈ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੋਲੰਬਸ, ਕੂਚਾ ਗਾਰਡ ਅਤੇ ਸਿੰਦਬਾਦ ਜਹਾਜ਼ੀ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਮੀ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ^{[1] [2]}

1920 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਾਰਸੀ ਅਧਿਆਪਕ ਲੱਗ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਮਿਲਣ ਲਈ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਹਸਰਤ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ। ^[1]

1925 ਵਿੱਚ, ਹਸਰਤ ਨਈ ਦੁਨੀਆ (ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ) ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਕੋਲੰਬਸ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਲਮ ਕਲਕੱਤੇ ਕੀ ਬਾਤੇਂ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਲਮ ਕਾਰਨ ਉਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ, ਮੌਲਾਨਾ ਜ਼ਫਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜੌਹਰ ਵਰਗੇ ਕਈ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ^[1]

ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਅਸਰ-ਏ-ਜਦੀਦ (ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ) ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਕੂਚਾ ਗਾਰਡ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਇੱਕ ਹਾਸਰਸ ਕਾਲਮ ਮਤਾਈਬਾਤ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ। ^[1]

1926 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਾ ਆਫਤਾਬ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ^[1] ਹਸਰਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸਤੇਕਲਾਲ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਮਹੂਰ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ^[1]

ਨਹਿਰੂ ਰਿਪੋਰਟ

ਹਸਰਤ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ ਅਤੇ, 1928 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਨਹਿਰੂ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਇਸਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਾਲਮ ਲਿਖੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਗੁਆ ਬੈਠਾ। ਹਸਰਤ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਫਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ਜ਼ਮੀਨਦਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ^[3]

ਲਾਹੌਰ ਆਉਣਾ

1929 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਜ਼ਫਰ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਜ਼ਮੀਨਦਾਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖਬਾਰਾਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ 1936 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 1940 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ, ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ^[1]

ਫੌਜ ਵਿੱਚ

ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਹਸਰਤ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੇਜਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ^[1]

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ

ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਵਜੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਲਾਹੌਰ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ^[1]

ਉਹ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਚਿਰਾਗ਼ ਹਸਨ ਹਸਰਤ ਦੀ ਮੌਤ 26 ਜੂਨ 1955 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ^{[1] [2]}

ਕਿਤਾਬਾਂ

ਉਸਨੇ 16 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਾ ਹੋਇਆ। ^[4] ਉਸਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ:

• ਕੇਲੇ ਕਾ ਛਿਲਕਾ ^[1]
• ਮੱਤਾਏਬਾਤ ^[1]
• ਹਰਫ-ਓ-ਹਿਕਾਯਤ ^[1]
• ਡੂ ਡਾਕਟਰ
• ਮੁਰਦੁਮ-ਦੀਦਾ