ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ

ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ (5 ਅਕਤੂਬਰ 1643 – 7 ਮਈ 1721) ਇੱਕ ਮੁਗਲ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ, ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੁੱਖ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ ਦੀ ਦੂਜੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਸ਼ਾਹ ਬੇਗਮ ਦੇ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।^[1]

ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ
ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਹਿਜ਼ਾਦੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹ ਬੇਗਮ
ਜਨਮ	5 ਅਕਤੂਬਰ 1643 ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ
ਮੌਤ	7 ਮਈ 1721(1721-05-07) (ਉਮਰ 77) ਦਿੱਲੀ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ
ਦਫ਼ਨ	ਜ਼ੀਨਤ-ਉਲ-ਮਸਜਿਦ, ਦਿੱਲੀ
ਘਰਾਣਾ	ਤਿਮੁਰਿਦ ਵੰਸ਼
ਪਿਤਾ	ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ
ਮਾਤਾ	ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ
ਧਰਮ	ਇਸਲਾਮ

ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ, ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^{[2]: 14, 318}

ਜੀਵਨ

ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ("ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣਾ") ਦਾ ਜਨਮ 5 ਅਕਤੂਬਰ 1643 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ, ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸਫਾਵਿਦ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਬਾਦੀ-ਉਜ਼-ਜ਼ਾਮਾਨ ਸਫਾਫ਼ੀ, ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ, ਦੀ ਧੀ ਸੀ।^[3] ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ, ਪੰਜਵਾਂ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ, ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਜ਼ੀਨਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨੀਸਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੁਬਦਾਤ-ਉਨ-ਨੀਸਾ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਗਿਆਨ ਸੀ।^[4] ਉਸ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜ਼ੀਨਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕੁੰਵਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਿਆਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਮਰਾਠਾ ਸੰਭਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਜ਼ੀਨਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸੰਭਾਜੀ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਦੀ ਚੋਣ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸੰਭਾਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਜ਼ੀਨਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਸੰਭਾਜੀ ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ' ਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਥੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸੰਭਾਜੀ ਨੂੰ ਦੁਖਦਾਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੰਭਾਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਉਂਗਲੀਆਂ ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ 'ਚ ਹੱਥ ਅਤੇ ਲੱਤਾਂ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜ਼ੀਨਤ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ੀਨਤ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਣਵਿਆਹੀ ਰਹੀ।

ਜ਼ੀਨਤ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਮੁਹੰਮਦ-ਕਮ-ਬਖ਼ਸ਼ ਦੀ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਭਰਾ ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਾਪਸੰਦ ਸੀ।^[5] ਜ਼ੀਨਤ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਰਖੇਲ ਉਦੈਪੁਰੀ ਮਹਿਲ 'ਚ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਸਾਥੀ ਸੀ। ਜ਼ੀਨਤ 1707 ਵਿੱਚ ਚੌਥਾਈ ਸਦੀ ਲਈ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਡੈੱਕਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਿਆਂ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੁੱਗ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣ ਗਈ।

ਮੌਤ

ਉਸਨੇ 1700 ਸੀ.  ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਕੰਧ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ੀਨਤ-ਉਲ-ਮਸਜਿਦ ("ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ਰ") ਉਸ ਦੇ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[6]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਜ਼ੀਨਤ ਮਹਲ