ਦੁਸ਼ਾਸਨ

ਦੁਸ਼ਾਸਨ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: दुःशासन ) ਦੁਸ਼ਾਸ਼ਨ, 'ਕਠੋਰ ਸ਼ਾਸ਼ਕ'), (ਦੁਸਾਨਾ ਜਾਂ ਦੁਹਾਸਨਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਕੌਰਵ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਦੁਰਯੋਧਨ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਸੀ।

ਦੁਸ਼ਾਸਨ
ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦਾ ਚੀਰਹਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਜਾਣਕਾਰੀ
ਪਰਵਾਰ	ਧ੍ਰਿਤਰਾਸ਼ਟਰ (ਪਿਤਾ) ਗੰਧਾਰੀ (ਮਾਂ) ਦੁਰਯੋਧਨ, ਵਿਕਰਨ ਅਤੇ 97 ਹੋਰ ਭਰਾ ਦੁਸ਼ਾਲਾ (ਭੈਣ) ਯੂਜੁਤਸੁ (ਅੱਧਾ-ਭਰਾ)
ਜੀਵਨ-ਸੰਗੀ	ਚੰਦਰਮੁਖੀ (ਤ੍ਰਿਗਰਤਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ)
ਬੱਚੇ	ਦੁਰਮਸੇਨ

ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਬਣਤਰ

ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੁਹ ਭਾਵ "ਸਖਤ/ਕਠੋਰ" ਅਤੇ ਸਾਸਨਾ ਦਾ "ਰਾਜ" ਹੈ। ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਇੱਕ ਕਠੋਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜਾਂ ਕਠੋਰ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਹੈ।"^[1]

ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਜਦੋਂ ਧ੍ਰਿਤਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਗੰਧਾਰੀ ਦੀ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਪਾਂਡੂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕੁੰਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਈਰਖਾ ਕਾਰਨ , ਜਿਸ ਨੇ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ (ਪੰਜ ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ) ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ । ਇਸ 'ਤੇ, ਉਸ ਦੀ ਕੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦੇ ਮਾਸ ਦਾ ਸਖਤ ਪੁੰਜ ਨਿਕਲਿਆ।

ਗੰਧਾਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਤਦ ਮਹਾਨ ਰਿਸ਼ੀ ਬਿਆਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, (ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ) ਕਿ ਉਹ ਸੌ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਵੇਗੀ।

ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੁਰਯੋਧਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਉਹ (ਦੁਰਯੋਧਨ ਅਤੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।

ਦ੍ਰਪਦੀ ਦਾ ਚੀਰਹਰਣ

ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦਾ ਚੀਰ ਹਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ

ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਨਾਲ ਪਾਸਾ ਖੇਡਣ ਦੀ ਖੇਡ ਹਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ - ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਗੁਆਉਣਾ, ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ। ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੁਰਯੋਧਨ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ, ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਖਿੱਚ ਕੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਘਸੀਟਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਅਨੰਤ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਨਾ ਸਕੇ। ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਇਸ ਚਮਤਕਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਖੋਲ ਕੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਘਸੀਟਣ 'ਤੇ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਸਹੁੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਭੀਮ, ਜੋ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਪਾੜਨ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਖੂਨ ਪੀਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ। ਭੀਮ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਹੁੰ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ।^[2]

ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਮੌਤ

ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਉਹ ਯੋਧਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ, ਦੁਸ਼ਾਸਨਾ ਨੇ ਨਕੁਲਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਨਹੀਂ।^[3] ਦੁਰਯੋਧਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕੌਰਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇਕ ਅਕਸ਼ੁਹਿਨੀ (ਜੰਗੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।^[4][5] ਜੰਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨਕੁਲ ਨਾਲ ਲੜਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਹਰਾ ਸਕਿਆ। ^[6] ਨੌਵੇਂ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਮਹੀਪਾਲਾ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਦੋਸਤ ਸੀ। ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ, ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਪਾਂਡਵ ਫੌਜ ਤੋਂ ਭੀਸ਼ਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਮੂਹਰਲੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਉਸ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਇਕੱਲੇ-ਇਕੱਲੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਅਰਜੁਨ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ।

ਤੇਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ, ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਚੱਕਰਵਯੂਹਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਭੀਮਨਿਊ ਨੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰੱਥੀਏ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲੈ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਚੱਕਰਵਿਊਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਭਿਮਨਿਊ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੱਥ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਦ ਅਸਵਥਾਮਾ ਨੇ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦੇ ਤੀਰ ਨੂੰ ਮੱਧ-ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬੇਟੇ ਨੇ ਅਭਿਮਨਿਊ ਨੂੰ ਗੱਦੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। 14ਵੇਂ ਦਿਨ, ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ, ਉਪਾਪੰਡਵ ਨੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।^[7]

ਮੌਤ

ਸਤਾਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਭੀਮ ਨਾਲ ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਸਨ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਰੱਥ ਤੋੜਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਇੱਕ ਗੱਦੇ ਦੇ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਭੀਮ ਨੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਗਦਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਕੁਸ਼ਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭੀਮ ਨੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਲਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਤੋੜ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ (ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਦੌਰਾਨ ਲਏ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਣ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ) ਭੀਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੰਗੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਛਾਤੀ ਪਾੜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਗਰਮ ਲਹੂ ਪੀਤਾ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

ਭੀਮ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।