ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ

ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Nada Sahib) ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪੰਚਕੂਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ। ਪੰਚਕੂਲਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਗਰ-ਹਕੜਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ 1688 ਵਿੱਚ ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਰੁਕੇ ਸਨ।

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ
ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼
ਧਰਮ
ਮਾਨਤਾ	ਸਿੱਖ ਧਰਮ
ਟਿਕਾਣਾ
ਟਿਕਾਣਾ	ਪੰਚਕੁਲਾ
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ
ਸ਼ੈਲੀ	ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ

ਇਤਿਹਾਸ

ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਪੰਜਾਬੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ।

ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਅਣਜਾਣ ਰਹੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਭਾਈ ਮੋਠਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਦੀ ਖੋਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਫੇਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੋਥਾ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਪਤਾ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਇਹ ਅਸਥਾਨ 1948 ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟਸ ਯੂਨੀਅਨ (ਪੈਪਸੂ) ਦੇ ਧਰਮਾਰਥ ਬੋਰਡ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ ਅਤੇ 1956 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਲੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸ.ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ.) ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਭੀਮ ਚੰਦ (ਕਾਹਲੂਰ) ਵਿਚਕਾਰ 18 ਸਤੰਬਰ 1686 ਨੂੰ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭੰਗਾਣੀ ਵਿਖੇ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਭੀਮ ਚੰਦ (ਕਾਹਲੂਰ) ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।^[1] ਇਹ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਸੀ। ਬਚਿਤਰ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਲੜਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਭੱਜ ਗਈਆਂ।

ਗੁਰੂ ਜੀ, ਭਾਵੇਂ ਜੇਤੂ ਸਨ, ਪਰ ਜਿੱਤੇ ਹੋਏ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐੱਚ. ਰਤੂਰੀ, ਅਨਿਲ ਚੰਦਰ ਬੈਨਰਜੀ ਅਤੇ ਏਐੱਸ ਰਾਵਤ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੜਾਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰੀ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭੀਮ ਚੰਦ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਖੇਤਰੀ ਲਾਭਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੜਦਾਦਾ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤਣ ਵੇਲੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ

ਮੂਲ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਥਾਂ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਗੁੰਬਦਦਾਰ ਇਮਾਰਤ ਬਣਾਈ ਗਈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਆਇਤਾਕਾਰ ਮੀਟਿੰਗ ਹਾਲ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਕਮਰੇ ਵਾਲੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਵਿੱਤਰ ਝੰਡਾ 105 ਫੁੱਟ (32 ਮੀ.) ਉੱਤੇ ਲਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉੱਚਾ ਡੰਡਾ। ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭੋਜਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦਾ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[2]

ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਜਾਇਬ ਘਰ

ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ

ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਡਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਲਈ 25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (US 3.3 ਮਿਲੀਅਨ) ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• ਹਰਿਆਣਾ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ
• ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ
• ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ