ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ

ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦਾ ਪੂਰਵੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ,ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਪੂਰਵੀ ਦਰਵਾਜਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਦੁਰਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਮਹਿਲ

ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸਾਂਭਰ (ਹਿਰਨ)

ਲੋਹਾਗੜ੍ਹ ਦੁਰਗ

ਲਕਸ਼ਮੀ ਵਿਲਾਸ ਪੈਲੇਸ

ਵਰਣਨ

ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੰਛੀ ਪਾਰਕ ਵੀ ਹੈ। 29 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਇਹ ਪਾਰਕ ਪੰਛੀ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ, ਇਹ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਾਟਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਬਣੇ ਮੰਦਰ, ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਜਾਟਾਂ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਥੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਹਨ।

ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਮ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਥਾਨ ਸੋਗੜੀਆ ਜਾਟ ਸਰਦਾਰ ਰੁਸਤਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1733 ਵਿੱਚ ਭਰਤਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਸੀ।

2024 ਵਿੱਚ ਭਰਤਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਆਬਾਦੀ 357,000 ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਰਤਪੁਰ ਮੈਟਰੋ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 357,000 ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ।^[1]

ਭਰਤਪੁਰ ਰਿਆਸਤ

ਇਹ ਭਰਤਪੁਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਭਰਤਪੁਰ ਰਿਆਸਤ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਆਗਰਾ, ਅਲਵਰ, ਧੋਲਪੁਰ, ਮੈਨਪੁਰੀ, ਹਾਥਰਸ, ਅਲੀਗੜ੍ਹ, ਇਟਾਵਾ, ਮੇਰਠ, ਰੋਹਤਕ, ਫਾਰੂਖਨਗਰ, ਮੇਵਾਤ, ਰੇਵਾੜੀ, ਪਲਵਲ, ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ (ਗੁੜਗਾਉਂ)], ਮਥੁਰਾ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।

ਭਰਤਪੁਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ

ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਸਿੰਸਿਨਵਰ ਗੋਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ।^[2][3][4]

• ਗੋਕੁਲਾ, ? - 1670
• ਰਾਜਾਰਾਮ (ਭਰਤਪੁਰ) ਸਿਨੀਨੀ ਰਿਆਸਤ, 1670 - 1688
• ਰਾਜਾ ਚੂੜਾਮਨ ਸਿੰਘ (ਥੂਨ ਰਿਆਸਤ), 1695 - 1721
• ਰਾਜਾ ਬਦਨ ਸਿੰਘ (ਡੀਗ ਰਿਆਸਤ), 1722 - 1756
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜਮਲ(ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ, 1756 - 1767
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ, 1767 - 1768
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ, 1768 - 1769
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਕੇਹਰੀ ਸਿੰਘ, 1769 - 1771
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਨਵਲ ਸਿੰਘ, 1771 - 1776
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, 1776 - 1805
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ, 1805 - 1823
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ, 1823 - 1825
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, 1825 - 1853
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, 1853 - 1893
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ, 1893 - 1900 (ਜਲਾਵਤ)
• ਮਹਾਰਾਣੀ ਗਿਰੀਰਾਜ ਕੌਰ, ਰੀਜੈਂਟ 1900-1918
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, 1900 - 1929
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਬ੍ਰਿਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ, 1929-1947 (ਭਾਰਤੀ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ)
• ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਿਸ਼ਵੇਂਦਰ ਸਿੰਘ, ਮੌਜੂਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ

ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ

ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ

ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਕੇਵਲਾਦੇਵ ਘਨਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲਾਦੇਵ ਨਾਮ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਰਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਘਨਾ ਨਾਮ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਪਾਰਕ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 375 ਕਿਸਮਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੰਛੀ ਇੱਥੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਯੂਰਪ, ਸਾਇਬੇਰੀਆ, ਚੀਨ, ਤਿੱਬਤ ਆਦਿ ਤੋਂ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਂਭਰ, ਚਿਤਲ, ਨੀਲਗਾਂ ਆਦਿ ਜਾਨਵਰ ਵੀ ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਗੰਗਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮੰਦਰ

ਇਹ ਮੰਦਿਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਰਾਜਪੂਤ, ਮੁਗਲ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਮਿਸ਼ਰਣ, ਗੰਗਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮੰਦਰ ਭਰਤਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਦੇਖਣ ਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ 91 ਸਾਲ ਲੱਗੇ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।