ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ

ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ (ਬੰਗਾਲੀ: মহাশ্বেতা দেবী Môhashsheta Debi) (ਜਨਮ: 14 ਜਨਵਰੀ 1926 -28ਜੁਲਾਈ 2016)^[1] ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਐਕਟਵਿਸਟ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1996 ਵਿੱਚ ਗਿਆਨਪੀਠ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਨਾਮ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕ ਬਿੰਬ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਪਾਦਕ, ਲੇਖਕ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨਧਰਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ।

ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ

ਜੀਵਨ

ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸੋਮਵਾਰ 14 ਜਨਵਰੀ 1926 ਨੂੰ ਅਵਿਭਾਜਿਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਢਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਨੀਸ਼ ਘਟਕ ਕਵੀ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਧਾਰੀਤਰੀ ਦੇਵੀ ਵੀ ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਸੇਵਕਾ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਭਾਰਤ ਵਿਭਾਜਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਰਵਾਰ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਬਸ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪ ਵਿਸ਼ਵਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਤੋਂ ਬੀ ਏ (ਆਨਰਜ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਮ ਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਿਖਿਅਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ 1984 ਵਿੱਚ ਲੇਖਣੀ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਲੈ ਲਈ।

ਕੈਰੀਅਰ

ਸਾਹਿਤਿਕ ਕਾਰਜ

ਦੇਵੀ ਨੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਵਲ ਅਤੇ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸਨ ਪਰੰਤੂ ਅਕਸਰ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[2] ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ "ਝਾਂਸੀਰ ਰਾਣੀ" 1956 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਵਲ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਝਾਂਸੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਆਦਿਵਾਸੀ, ਦਲਿਤ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵਾਲੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਹ ਦਮਨਕਾਰੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ, ਮਹਾਜਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਵਰਗ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਬਿਹਾਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਦੀਵਾਸੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ "ਚੋਟੀ ਮੁੰਡੀ ਈਬੋਂਗ ਤਾਰ ਤੀਰ" ਹੈ।

1964 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਵਿਜੇਗੜ੍ਹ ਜੋਤੀਸ਼ ਰੇਅ ਕਾਲਜ (ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਲਜ) ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਜੈਗੜ੍ਹ ਜੋਤੀਸ਼ ਰੇਅ ਕਾਲਜ ਮਜ਼ਦੂਰ-ਕਲਾਸ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਲੋਧਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਰਾਂ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਬੰਗਾਲੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਕਸਰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕਾਂ, ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਜ਼ਾਲਮ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਅਛੂਤ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ:

"ਮੇਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਕੀਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਇਤਿਹਾਸ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਨਿਰੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ 'ਚ, ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ, ਗਾਥਾਵਾਂ, ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਕਥਾ-ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਲਿਖਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਹਾਰ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਮੇਰੇ ਲਈ, ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਬੇਅੰਤ ਸਰੋਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਨੇਕ, ਦੁਖੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਕਿਉਂ ਭਾਲਾਂ? ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਲਿਖਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਨੀ ਹੈ।"^[3]

ਉੱਤਰ-ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਦਵਾਨ ਗਾਇਤਰੀ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸਪੀਵਾਕ ਨੇ ਦੇਵੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ "ਇਮੈਜਨਰੀ ਮੈਪਸ" (1995, ਰੁਟਲੇਜ), "ਓਲਡ ਵੂਮੈਨ" (1997, ਸੀਗਲ), ਦਿ ਬ੍ਰੈਸਟ ਸਟੋਰੀਜ਼ (1997, ਸੀਗਲ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।^[4]

ਸਮਾਜਕ ਸਰਗਰਮੀ

ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ। ਦੇਵੀ ਦਾ 1977 ਦਾ ਨਾਵਲ "ਅਰਨੇਅਰ ਅਧਿਕਾਰ" (ਜੰਗਲ ਦਾ ਹੱਕ) ਬਿਰਸਾ ਮੰਡਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਜੂਨ 2016 ਵਿੱਚ, ਦੇਵੀ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਝਾਰਖੰਡ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਮੰਡਾ ਦੇ ਬੁੱਤ ਸੰਬੰਧੀ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਘੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਨੇਤਾ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਮੂਰਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਗੁੰਝਲਤਾ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਦੇਵੀ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਨੀਤੀ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਉਪਜਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਟ੍ਰੈਕਟਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸਖਤ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁੱਟੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ 2011 ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਦੀ ਉਮੀਦਵਾਰੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ (ਐਮ) ਦੇ 34 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ।^[5] ਉਸ ਨੇ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀਨੀਕੇਤਨ ਦੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ ਸਨ। ਨੰਦੀਗ੍ਰਾਮ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਸਿੰਗੂਰ ਅਤੇ ਨੰਦੀਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ, ਕਲਾਕਾਰ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਵਰਕਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ।

ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਮਨੋਰੰਜਨ ਬਊਪਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ 'ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਿਖਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਰਸਾਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮੋਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਬੁੱਕ ਫੇਅਰ 2006 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਮੇਲੇ 'ਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਦਘਾਟਨੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤ "ਮੇਰਾ ਜੁੱਤਾ ਹੈ ਜਪਾਨੀ", ਜੋਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਤੋਂ ਲਈਆਂ ਆਪਣੀ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵੁਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਉਹ ਯੁੱਗ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜੁੱਤਾ ਜਪਾਨੀ ਹੈ, ਪੈਤਲੂਨ ਇੰਗਲਿਸਤਾਨੀ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼) ਹੈ, ਟੋਪੀ ਰੁਸੀ ਹੈ, ਪਰ ਦਿਲ ... ਦਿਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਹੈ... ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼, ਵਿਚਲਿਤ, ਪੁਰਾਣਾ, ਮਾਣ ਵਾਲੀ, ਖੂਬਸੂਰਤ, ਗਰਮ, ਨਮੀ ਵਾਲਾ, ਠੰਡਾ, ਰੇਤੀਲਾ, ਚਮਕਦਾਰ ਭਾਰਤ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼।

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

27 ਫਰਵਰੀ 1947 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਟਕਕਾਰ ਬਿਜਨ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ ਇੰਡੀਅਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਥੀਏਟਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਲਹਿਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਪਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 1948 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਨਬਾਰੂਨ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਲੋਚਕ ਸੀ।^[6] ਦੇਵੀ ਨੇ ਇੱਕ ਡਾਕਘਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਝੁਕਾਅ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਬਣ ਵੇਚਣਾ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰ ਲਿਖਣਾ। 1962 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ਅਸੀਤ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। 1976 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦਾ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।

ਮੌਤ

Mahasweta Devi Memorial unveiled at Adivasi Academy of Tejgadh, Gujarat

23 ਜੁਲਾਈ 2016 ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਦੌਰਾ ਪੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਬੇਲੇ ਵਿਉ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਈ ਗਈ। ਦੇਵੀ ਦੀ ਕਈ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਕਾਰਨ 90 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 28 ਜੁਲਾਈ, 2016 ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।^[7] ਉਹ ਸ਼ੂਗਰ, ਸੈਪਸਿਸ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਲਾਗ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ, "ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਗੁਆ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੰਗਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਾਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਗਾਈਡ ਗੁਆ ਚੁੱਕੀ ਹਾਂ। "ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇਵੀ ਨੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਲਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ। ਹਮਦਰਦੀ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼, ਉਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰੀ ਉਦਾਸੀ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਆਰ.ਆਈ.ਪੀ।"

ਰਚਨਾਵਾਂ

• ਝਾਂਸੀਰ ਰਾਨੀ (ਜੀਵਨੀ)
• ਹਾਜਾਰ ਚੁਰਾਸ਼ੀਰ ਮਾ^[8]
• ਅਰਣਯੇਰ ਅਧਿਕਾਰ (1977)
• ਅਗਨੀਗਰਭ (1978)
• ਬਿੱਟਰ ਸੋਆਇਲ(ਇਪਿਸਤਾ ਚੰਦਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:, 1998. ਚਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ
• ਚੋਟੀ ਮੁੰਡਾ ਏਬਮ ਤਾਰ ਤੀਰ (ਗਾਇਤਰੀ ਸਪਿਵਾਕ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ: Choti Munda and His Arrow, 1980)
• (ਗਾਇਤਰੀ ਸਪਿਵਾਕ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:Imaginary Maps, 1995)
• ਧੋਵਲੀ (ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ)
• ਡਸਟ ਆਨ ਦ ਰੋਡ Dust on the Road (ਮੈਤਰਇਆ ਘਟਕ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:)
• ਆਵਰ ਨਨ-ਵੈੱਜ ਕਾਉ Our Non-Veg Cow (1998 ਪਰਮਿਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:)
• ਬਸ਼ਾਈ ਟੁਡੁ Bashai Tudu (ਗਾਇਤਰੀ ਸਪਿਵਾਕ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮਿਕ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ, 1993)
• ਤਿਤੂ ਮੀਰ
• ਰੁਦਾਲੀ Rudali
• ਬ੍ਰੈਸਟ ਸਟੋਰੀਜ ((ਗਾਇਤਰੀ ਸਪਿਵਾਕ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:, 1997)
• ਆਫ਼ ਵਿਮੈੱਨ, ਆਊਟਕਾਸਟਸ, ਪੀਜੈਂਟਸ, ਐਂਡ ਰੈਬੈਲਜ (ਕਲਪਨਾ ਵਰਧਨ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:, 1990.) ਛੇ ਕਹਾਣੀਆਂ
• ਏਕ-ਕੋਰੀ'ਜ ਡ੍ਰੀਮ (ਲੀਲਾ ਮਜੂਮਦਾਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁ:, 1976)
• ਸ਼ਿਕਾਰ ਪਰਬ (2002)
• ਆਊਟਕਾਸਟ 2002)
• ਦਰੋਪਦੀ

ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ

• 1979: ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ (ਬੰਗਾਲੀ): – ਅਰਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰ (ਨਾਵਲ)^[9]
• 1986: ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਸਮਾਜਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ^[10]
• 1996: ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ – ਸਰਵਉੱਚ ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਜਨਾਨਪੀਠ
• 1997: Ramon Magsaysay Award – Journalism, Literature, and the Creative Communication Arts for "compassionate crusade through art and activism to claim for tribal peoples a just and honorable place in India’s national life.^[11][12]
• 2003: Officier de l'Ordre des Arts et des Lettres^[13]
• 2006: ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ – ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਅਵਾਰਡ ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
• 2007: ਸਾਰਕ ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ^[14]
• 2009: Shortlisted for the Man Booker International Prize^[15]
• 2010: Yashwantrao Chavan National Award^[16]
• 2011: Banga Bibhushan – the highest civilian award from the Government of West Bengal^[17]
• 2012: ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ
• On 14 January 2018, Google honored Mahasweta Devi on her 92nd birth anniversary, celebrating her work by creating a doodle on her.^[18]

ਅਧਾਰਿਤ ਫ਼ਿਲਮਾਂ

• ਸੁੰਘੁਰਸ਼ (1968), ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਲੀ ਅਸਮਾਨਰ ਆਇਨਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ^[19]
• ਰੁਦਾਲੀ (1993)^[20]
• ਬਾਏਨ (ਹਿੰਦੀ) (1993) ਗੁਲ ਬਹਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਫਿਲਮ
• ਹਜ਼ਾਰ ਚੌਰਾਸੀ ਕੀ ਮਾਂ (1998)
• ਮਾਟੀ ਮਾਈ (2006), ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਬਾਏਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ^[21]
• ਗੈਂਗੋਰ (2010), ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਚੋਲੀ ਕੇ ਪੀਛੇ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇਤਾਲਵੀ ਫਿਲਮ
• ਉਲਾਸ (ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਤਿੰਨ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ- ਦੌਰ, ਮਹਾਦੂ ਏਕਤਾ ਰੂਪਕਥਾ ਅਤੇ ਅੰਨਾ ਅਰਾਨਿਆ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ) 2012 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਈਸ਼ਵਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਸੀ।