ਮਹਾ ਸਿੰਘ ਰਾਓ

ਮਹਾ ਸਿੰਘ ਰਾਓ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Maha Singh Rao; ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1958) ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਚਿਰਾਵਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪਹਿਲਵਾਨ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਕੋਚ ਹੈ। 2006 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਦ੍ਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਵਾਰਡ,^[1] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

ਉਹ ਝੰਝੁਨੂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਘਰਦਾਨਾ ਖੁਰਦ ਵਿੱਚ ਭਾਨਾ ਰਾਮ ਰਾਓ ਅਤੇ ਮੋਹਰੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਜੰਮਪਲ 6 ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਸਕੂਲ' ਅਤੇ ਫਿਰ ਚਿਰਾਵਾ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਗਣਿਤ ਵਿਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੰਤੋਸ਼ ਨਾਲ 15 ਜੂਨ 1983 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਸ਼ਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਲਚ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਜੈਪੁਰ ਤੋਂ 1981 ਤੋਂ 1984 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। 1985 ਵਿਚ ਉਹ ਨੇੜਲੇ ਚਿਰਾਵਾ ਸ਼ਹਿਰ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਥੇ ਵਸ ਗਏ। ਕੁਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾਲ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਤੇ ਉਹ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਖੇਡ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਪਰਕ ਗੁਆ ਲਵੇ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ 1982-83 ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਕੁਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਡਿਪਲੋਮਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਕਰੀਅਰ

ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਸਪੋਰਟਸ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਕੁਸ਼ਤੀ ਕੋਚ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਚੇਤਿਆਂ ਨੂੰ ਫ੍ਰੀ ਸਟਾਈਲ ਕੁਸ਼ਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਸਾਮੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਅਖਾੜਾ ਵਿਚ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਗੁਰੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੀ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਭਰ ਰਹੇ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਅਖਾੜਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਈ 1999 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨੌਜਵਾਨ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਆ ਗਈ।

ਆਪਣੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਬੁਡਾਪੈਸਟ, ਹੰਗਰੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੋਚਿੰਗ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਕੋਰਸ ਯੂਨਿਸਿਟੀਸ ਬੁਡਾਪੇਸਟੇਨਿਸ ਡੀ ਸੇਮਮੇਲਵੀ ਨੋਮੇਂਟਾ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਓਲੰਪਿਕ ਏਕਤਾ ਲਈ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਓਲੰਪਿਕ ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਸਾਲ 2005 ਲਈ ਵੱਕਾਰੀ ਦ੍ਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੇਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਮਵਰ ਅਰਜੁਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਸੰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ ਰਾਠੀ (ਭਾਰਤ ਕੇਸਰੀ), ਰਾਜੀਵ ਤੋਮਰ (ਹਿੰਦ ਕੇਸਰੀ ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ), ਅਨੁਜ ਚੌਧਰੀ (ਅਰਜੁਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ), ਸੁਜੀਤ ਮਾਨ (ਅਰਜੁਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰਾਜੀਵ ਤੋਮਰ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।