ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਦੂਜਾ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਦੂਜਾ (997 ਈਸਵੀ - 1063 ਈਸਵੀ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਰਾਜੇਂਦਰਦੇਵ ਚੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਚੋਲ ਰਾਜਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 28 ਮਈ 1052 ਤੋਂ 1063 ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।[1] ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਨੇ ਕੋਪਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ ਸੀ।[4] ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ 1044 ਤੋਂ 1052 ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਸਹਿ-ਰਾਜਪਾਲ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਤਾਂ ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੈਂਗਾਈ (ਬੰਗਾਲ) ਤੱਕ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।
ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਪਾਂਡਵ ਨਾਡੂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜੇ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ, ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਰੁਹੁਨਾ ਵਿੱਚ ਚੋਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਧਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸ਼ਾਸਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਈ ਗੈਰੀਸਨ ਅਤੇ ਰਾਜਪਾਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ।
1052 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਪਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਚੋਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਚਾਲੁਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਗਵਾਈ ਨੇ ਚੋਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਚਾਲੁਕੀਆਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੁਖਦਾਈ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤਕ ਜਿੱਤ ਦਿਵਾਈ।[5] ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਪੱਛਮੀ ਚਾਲੁਕੀਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਕੁਡਲ-ਸੰਗਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਰਹੀਆਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਚੋਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਿਆ।[5]
Remove ads
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਾਜਗੱਦੀ
ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 997 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੀ ਸਹੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ ਅਣਜਾਣ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮੁਕੋਕਿਲਨ ਆਦਿਗਲ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਨੌਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਵਾਂ ਬੱਚਾ ਸੀ।[6] ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਪਾਂਡਿਆ ਨਾਡੂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਵਿਜੇ ਦੇ ਕਈ ਵਿਦਰੋਹਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪੋਲੋਨਾਰੂਵਾ ਅਤੇ ਰੁਹੁਨਾ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਚੋਲ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਆਇਆ। 1044 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਪਹਿਲਾ, ਜੋ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਿਆ, ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਸਹਿ-ਰਾਜਪਾਲ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1052 ਵਿੱਚ ਕੋਪਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਜੈਮਕੋਂਡਰ ਦੀ ਕਲਿੰਗੱਟੂਪਾਰਾਣੀ ਉਸ ਨੂੰ "ਵੱਡੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲਾ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।[7]
ਕੋੱਪਮ ਲੜਾਈ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਤੀ ਸੰਸਕਰਨ ਸਿਰਫ਼ ਚੋਲ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਲੜਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਚਾਲੁਕੀਆਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ 1071 ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
Remove ads
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ
ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਜੇਂਦਰ ਪਹਿਲਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਰੋਹਾਨਾਨਾ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਚੋਲ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਨੁਰਾਧਾਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਤਮਿਲ ਵਪਾਰਕ ਗਿਲਡ ਥਿਸਾਈਯਿਰਥੂ ਅੰਨੂਰੂਵਰ ਨੇ ਟਾਪੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।[8] ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਸ਼ਾਸਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਈ ਗੈਰੀਸਨ ਅਤੇ ਗਵਰਨਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਰੁਹੂਨਾ ਉੱਤੇ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯੰਤਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਬਗਾਵਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਸਿੰਹਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਕਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਟਾਪੂ ਵਿੱਚ ਚੋਲ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਿੱਧਾ ਕੀਤਾ। 1055 ਵਿੱਚ ਸਿੰਹਲੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਿਜੇਬਾਹੂ ਪਹਿਲੇ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੋਲੋਨਾਰੂਵਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ, ਨੇ ਚੋਲ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਟਕਰਾਅ ਛਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਛਾਪਿਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਲੰਬੇ, ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਜੇਬਾਹੂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਪੋਲੋਨਾਰੂਵਾ ਵੱਲ ਵਧਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਦਲੇ ਵਾਲੇ ਚੋਲ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੱਖਣਾਦੇਸਾ ਅਤੇ ਰੋਹਾਨਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਡਿੱਗ ਪਈਆਂ।[8] 1058 ਤੱਕ, ਰੋਹਾਨਾ ਚੋਲ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿਜੇਬਾਹੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਾਕੀਰੀਗਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੋਲੋਨਾਰੂਵਾ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉੱਤਮ ਦੁਆਰਾ ਹਾਰ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹੋਰ ਸਿੰਹਲੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜੀਆਂ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉੱਤਮ, ਪੋਲੋਨਾਰੂਵਾ ਦੇ ਚੋਲ ਗਵਰਨਰ ਨੇ ਵਿਜੇਬਾਹੂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।[9] ਚੋਲ ਫੌਜਾਂ ਵੀ ਰੋਹਾਨਾ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਜੋ ਵਿਜੇਬਾਹੂ ਦੇ ਬਾਗ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਸਿੰਹਲੀ ਅਤੇ ਚੋਲਾ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕਈ ਝੜਪਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ। ਰਾਜੇਂਦਰ ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ।[10]
Remove ads
ਕੋਪਮ ਦੀ ਲੜਾਈ
1053-54 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਤੁੰਗਭਦਰ ਨਦੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਕੋਪਮ (ਕੋਪਲ) ਵਿਖੇ ਚੋਲ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਚਾਲੁਕੀਆ ਫੌਜ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਸੀ।[11][12] ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਪਹਿਲਾ ਖੁਦ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਚੋਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਹਾਥੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਚੋਲ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਰਾਜੇਂਦਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਚਾਲੁਕੀਆ ਫੌਜ ਨੇ ਉਸ ਹਾਥੀ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ 'ਤੇ ਚੋਲ ਰਾਜਾ ਸਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘਾਤਕ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਮਰਾਟ ਨੂੰ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਦੇਖ ਕੇ, ਚੋਲ ਫੌਜ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈ।[13] ਉਸ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਰਾਜੇਂਦਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉਤਰਿਆ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਾਲੁਕੀਆ ਫੌਜ ਨੇ ਨੇਤਾ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਰਾਜੇਂਦਰ-ਦੂਜਾ ਆਪਣੇ ਬਹਾਦਰ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਬਹਾਦਰ ਸੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਜਨਮਜਾਤ ਨੇਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ-ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ, ਚੋਲ ਫੌਜ ਇੱਕ ਗੜਬੜ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਅਗਲੇ ਚੋਲ ਰਾਜਾ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਚੋਲ ਫੌਜ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਹਾਰ ਮੰਨੇ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।[14] ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਮੋਰਚੇ ਤੋਂ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਜਵਾਬ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਰੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਾਜਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਪਹਿਲਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੋਲ ਫੌਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਕਈ ਜਰਨੈਲ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਤੀਜੇ ਸਨ। ਜੋੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਚਾਲੁਕੀਆ ਫੌਜ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਸਲ ਨੇਤਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਰਾਜੇਂਦਰ-ਦੂਜਾ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ, ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ-ਪਹਿਲਾ ਕੋਪਮ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜੇਂਦਰ-ਦੂਜਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੋਰ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਰਾਜੇਂਦਰ-ਦੂਜਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਅਹਵਮੱਲਾ (ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ-ਪਹਿਲਾ) 'ਤੇ ਵਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ 'ਤ੍ਰੈਲੋਕਿਆਮੱਲ' - ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ) ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮਨੀਮੰਗਲਮ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਲੜਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਚਾਲੂਕੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਈ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਰੋਧੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੈਸਿੰਘਨ, ਸਲੂਕੀ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ, ਪੁਲੀਕੇਸੀ, ਦਾਸਪਨਮਨ ਆਦਿ, ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।[15][16][17]
ਰਾਜਾ ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਹਾਥੀ ਨਾਲ ਭਿਆਨਕ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਕੋਪਮ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ।
— ਓਟਾਕੂਥਰ, ਵਿਕਰਮ ਚੋਲਨ ਉਲਾ, ਆਇਤ 20
ਕੋਲਾਪੁਰਮ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[18] ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੁਲਟਜ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਲਾਪੁਰਮ ਯੁੱਧ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜੇਂਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਰਾਜਧਿਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।.[19] ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਚਾਲੁਕੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਲਿਆਣਪੁਰਮ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਅਤੇ ਕੋਲਾਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਦੁਬਾਰਾ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜ ਚੋਲ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[20]
Remove ads
ਹੋਰ ਚਾਲੁਕੀਆ ਲੜਾਈਆਂ
ਚਾਲੁਕੀਆ, ਜੋ ਕਿ ਕੋਪਮ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਸੀ, ਨੇ 1062 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਚੋਲ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਫੌਜਾਂ ਮੁੱਡਾਕਾਰੁ ਨਦੀ (ਤੁੰਗਭਦਰ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਜੋੜ 'ਤੇ) 'ਤੇ ਮਿਲੀਆਂ।[13] ਚਾਲੁਕੀਆ ਸੈਨਾਪਤੀ ਦੰਡਨਾਇਕ ਵਲਦੇਵ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜਮਹੇਂਦਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਚੋਲਾਂ ਨੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਰਾਜਾਮਹੇਂਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[5]
ਉਸੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਚੋਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੇਂਗੀ ਨੂੰ ਲੈਣ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਚਾਲੁਕੀਆ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸਫਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ-1 ਨੇ ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਵੀਰਰਾਜੇਂਦਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕੁਡਲਸੰਗਮ ਵਿੱਚ ਚੋਲ ਫੌਜ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਚਾਲੁਕੀਆ ਰਾਜੇ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਭਾਰੀ ਹਾਰ ਸੀ।[5]
Remove ads
ਪਰਿਵਾਰ
ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਾਲ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦਾ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਚਾਚਾ, ਚਾਰ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਛੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਛੋਟੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਰਾਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਰਿਕਲਾ ਸੋਲਨ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ।[21] ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹੋਰ ਉਪਾਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੋਲ-ਪਾਂਡਵ, ਚੋਲ-ਗੰਗਨ, ਚੋਲ-ਅਯੋਧਿਆਰਾਜਨ ਅਤੇ ਚੋਲ-ਕਨਿਆਕੁਬਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨੀਲਕਾਂਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਉਪਾਧੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਚੋਲ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਸਨ।[22][23]
Remove ads
ਜਿੱਤਾਂ
ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੂਜਾ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਾਂਗ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ [ਪਾਂਡਵ ਰਾਜ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਚਾਲੁਕੀਆ ਸੋਮੇਸ਼ਵਰ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਕਲਿੰਗ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਲੰਗਾਈ (ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ) ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਜਾ ਮਾਨਭਰਨਨ ਨੂੰ ਕਲਿੰਗ ਰਾਜਾ ਵੀਰਾ ਸਲਾਮੇਘਾ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਯੋਧਿਆ, ਕੰਨਿਆਕੁਬਜਾ, ਰੱਤਪਦੀ, ਕਦਾਰਮ, ਵੀ ਸਨ।
ਰਾਜੇਂਦਰ ਚੋਲ ਦੂਜਾ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ 10ਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਇਡੁੱਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੇਪਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੇਨਹੀਰ 'ਤੇ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਰਾਜੇ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਸਤੀ ਵਿੱਚ ਇਰੱਟਪਦੀ ਏਝਰਾਈ ਅਤੇ "ਪੇਰੀਆਰ" ਯਾਨੀ ਕਿ ਥੁੰਗਭੱਦਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ (ਮੇਪਾਰਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ) ਅਹਵਮੱਲਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।[24]
Remove ads
ਹਵਾਲੇ
ਨੋਟਸ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads