ਰੋਹਿਲਾ

ਰੋਹਿਲਾ ਪਠਾਣ, ਜਾਂ ਰੋਹਿਲਾ ਅਫ਼ਗਾਨ, ਪਠਾਣ ਨਸਲ ਦੇ ਉਰਦੂ-ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰੋਹਿਲਖੰਡ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਖੇਤਰ, ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਸ਼ਤੂਨ ਪਰਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਰੋਹਿਲਖੰਡ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਨਾਂ  ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਪਸ਼ਤੂਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸਨ, ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਪਠਾਣ (ਪਠਾਣਾਂ ਲਈ ਸਿੰਧ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ) ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਹੋਣ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।^[1]

ਰੋਹਿਲਾ ਪਠਾਣ ਸਾਰੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਰੇਲੀ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਂਪੁਰ ਅਤੇ ਰਾਮਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਰੋਹਿਲਖੰਡ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਰੋਹਿਲਾ ਦੇ ਕੁਝ ਮੈਂਬਰ 1947 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਅਤੇ ਕਰਾਚੀ ਵਿਚ ਵੱਸ ਗਏ। ਅੱਜ ਉਹ ਸਿੰਧ ਦੇ ਮੁਹਾਜਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ 30-35% ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਉੱਤਪਤੀ

ਰੋਹਿਲਾ  ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ "ਰੋਹ" ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ "ਪਹਾੜ" ਹੈ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲਬ "ਪਹਾੜੀ ਹਵਾ" ਹੈ। ਰੋਹ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਸ਼ਹਿਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਯੂਸਫਜ਼ਾਈ ਪਠਾਣ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਾਂਦਰ ਸਬ ਕਬੀਲੇ ਨੂੰ ਰੋਹਿਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਕਾਟੇਹਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੋਹਿਲ ਖੰਡ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ " ਰੋਹਿਲਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ" ਹੈ। "ਰੋਹਿਲਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਇੱਥੇ 17ਵੀਂ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਵਸੀ ਸੀ।"^[2][3]

ਇਤਿਹਾਸ

ਮੁੱਢਲਾ ਇਤਿਹਾਸ

Patthargarh fort outside Najibabad, built by Najib-ud-Daula in 1755. 1814–15 painting.

ਰੋਹਿਲਖੰਡ ਦੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨੀ ਦੌਦ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਪੁੱਤਰ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਬਾਂਗਾਸ਼ ਸਨ। ਦੌਦ ਖ਼ਾਨ 1705 ਵਿਚ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬੀਲੇ, ਬਰੇਕ, ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਆਏ। ਰਾਜਪੂਤ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ, ਜਿਸਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦਾਉਦ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ (ਸ਼ਾਸਨ 1658-1707) ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਠਿਰ ਖੇਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਲਈ ਤੈਨਾਤੀ ਸਿਪਾਹੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਸ਼ਤੂਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਕੁਝ 20,000 ਸਿਪਾਹੀ (ਯੂਸਫਜ਼ਾਈ, ਘੋੜੀ, ਘਿਲਜਾਈ, ਬੇਰੇਚ, ਮਰਾਵਤ, ਦੁਰਾਨੀ, ਤਾਰੇਨ, ਕੱਕਰ, ਨਘਰ, ਅਫਰੀਦੀ, ਬਾਂਗਸ਼ ਅਤੇ ਖਟਕ) ਤੋਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਵਿੱਚ 25,000 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਅਹੁਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਰੋਹਿਲਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਉਰਦੂ-ਪਠਾਣ ਬੁਲਾਰੇ, ਹੁਣ ਇਕ ਵੱਡੇ ਪਰਵਾਸੀ ਮੁਹਾਜਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਪਛਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੁਹਾਜਰ ਛਤਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਅੰਤਰ-ਵਿਆਹ ਦੀ ਦਰ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਰਾਚੀ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਸੱਖਰ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[4] 

ਰੋਹਿਲਾ ਸਰੋਤ

• ਖਾਨ ਬਾਹਦੁਰ ਖਾਨ ਰੋਹਿਲਾ 
• ਨਾਜਿਦ-ਉਦ-ਦੌਲਾ 
• ਹਾਫ਼ਿਜ਼ ਰਹਿਮਤ ਖਾਨ 
• ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਖ਼ਾਨ
• ਜਨਰਲ ਅਖ਼ਤਰ ਅਬਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ 
• ਜਨਰਲ ਰਹੀਮੁੱਦੀਨ ਖਾਨ

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਰੁਹੀਲਾ ਦੀ ਲੜਾਈ
• ਪਠਾਣ