ਸੰਤ (ਧਰਮ)

ਇੱਕ ਸੰਤ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: सन्त्; IAST: ਸੰਤ;  [sɐn̪t̪]) ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ "ਸਵੈ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਸਲੀਅਤ" ਦੇ ਗਿਆਨ ਲਈ "ਸੱਚ-ਮਿਸਾਲ" ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ^[1][2]। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਸ ਜੀਵ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਦੁਆਰਾ ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।^[3]

ਨਿਰੁਕਤੀ

"ਸੰਤ" ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਮੂਲ ਸਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ "ਸੱਚ, ਹਕੀਕਤ, ਸਾਰ" ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, "ਸੈਂਟ" ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਪਵਿੱਤਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਪਵਿੱਤਰ, ਪਵਿੱਤਰ", ਇੰਡੋ-ਯੂਰਪੀ ਮੂਲ ਸਾਕ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ- "ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਲਈ"

ਸ਼ੋਮਰ ਅਤੇ ਮੈਕਲਿਓਡ ਸੰਤ ਨੂੰ ਸਤ ਜਾਂ "ਸੱਚ, ਯਥਾਰਥ" ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ, "ਉਹ ਜੋ ਸੱਚ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ" ਜਾਂ 'ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਹੈ'^[4], ਇਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਰੂਹਾਨੀ ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਸਵੈ-ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ"। ਵਿਲੀਅਮ ਪਿੰਚ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਨੁਵਾਦ "ਸੱਚ-ਮਿਸਾਲ" ਹੈ।^[5]

ਸਿੱਖ ਧਰਮ

• ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸੰਤ, ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀ ਜਾਂ ਭਗਤ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ/ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਾਂਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੀ ਬ੍ਰਹਮ ਊਰਜਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਨਾਮ (ਨਾਮ ਜਪੋ/ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ) ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪਾਠ ਅਤੇ ਰੂਹਾਨੀ ਅੰਦਰੂਨੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
• ਸੰਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਬੀਰ, ਰਵਿਦਾਸ, ਨਾਮਦੇਵ, ਫਰੀਦ, ਭੀਖਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਰਗੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੰਤ ਜਾਂ ਭਗਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਸਰਬਵਿਆਪੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਰਾਹੀਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੰਕਲਿਤ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।^[6]

ਹਿੰਦੂ ਮੱਤ

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਭਗਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ।^[7] ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਸੰਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸੰਤ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈ ਕੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਰੋਗ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਚੇ ਸੰਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸੱਚਾ ਸੰਤ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰ (ਨਾਮ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਰੇਗਾ।^[8]