ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੇ 22 ਜਿਲ੍ਹੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ 1966 ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਜਿਲ੍ਹੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 15 ਹੋਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਹਰਿਆਣਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਰਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਰਾਜਸਥਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰਬੀ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਵੀ ਤਿੰਨ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਘੇਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ, ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਹਰਿਆਣੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

1 ਨਵੰਬਰ, 1966 ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਸੱਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਰਾਜ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੱਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਰੋਹਤਕ, ਜੀਂਦ, ਹਿਸਾਰ, ਮਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ, ਗੁੜਗਾਉਂ, ਕਰਨਾਲ, ਅੰਬਾਲਾ ਸਨ। ਇਹ ਵੰਡ ਭਾਸ਼ਾਈ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਪੀਕਰ, ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਕੇ ਹੋਰ 15 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਤ ਭਾਗਵਤ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ।

ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ

ਹੇਠਾਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 22 ਜਿਲ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ:

#	ਜਿਲ੍ਹਾ	ਹੈੱਡਕੁਆਟਰ	ਖੇਤਰਫਲ (ਕਿਲੋਮੀਟਰ² 'ਚ)	ਜਨਸੰਖਿਆ (2001 ਤੱਕ [update])	ਨਕਸ਼ਾ
1	ਅੰਬਾਲਾ	ਅੰਬਾਲਾ	1.574	1,013,660
2	ਭਿਵਾਨੀ	ਭਿਵਾਨੀ	4,778	1,425,022
3	ਮਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ	ਨਾਰਨੌਲ	1859	812,521
4	ਫ਼ਤਿਹਾਬਾਦ	ਫ਼ਤਿਹਾਬਾਦ	2538	806,158
5	ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ	ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ	1253	870,539
6	ਹਿਸਾਰ	ਹਿਸਾਰ	3983	1,537,117
7	ਝੱਜਰ	ਝੱਜਰ	1834	880,072
8	ਜੀਂਦ	ਜੀਂਦ	2702	1,189,827
9	ਕੈਥਲ	ਕੈਥਲ	2317	946,131
10	ਕਰਨਾਲ	ਕਰਨਾਲ	2520	1,274,183
11	ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ	ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ	1530	825,454
12	ਫਰੀਦਾਬਾਦ	ਫਰੀਦਾਬਾਦ	1,792	1,990,719
13	ਸੋਨੀਪੱਤ	ਸੋਨੀਪੱਤ	2122	1,278,830
14	ਸਰਸਾ	ਸਰਸਾ	4277	1,116,649
15	ਪੰਚਕੁਲਾ	ਪੰਚਕੁਲਾ	898	468,411
16	ਪਾਣੀਪੱਤ	ਪਾਣੀਪੱਤ	1268	967,449
17	ਰੇਵਾੜੀ	ਰੇਵਾੜੀ	1582	765,351
18	ਰੋਹਤਕ	ਰੋਹਤਕ	1745	940,128
19	ਯਮਨਾ ਨਗਰ	ਯਮਨਾ ਨਗਰ	1768	1,041,630
20	ਮੇਵਾਤ	ਨੁਹ	1874	993,617
21	ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ	ਚਰਖੀ ਦਾਦਰੀ
22	ਪਲਵਲ	ਪਲਵਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ  ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਇਕਾਈ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮੁਖੀ ਇੱਕ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਜਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਜਾਂ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹਰਿਆਣਾ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਸੁਪਰਡੈਂਟ,  ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅਮਨ-ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜੰਗਲਾਤ ਦਾ ਇੱਕ ਡਿਪਟੀ ਕਨਜ਼ਰਵੇਟਰ, ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ-ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹਰਿਆਣਾ ਜੰਗਲਾਤ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਦੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਜੰਗਲੀ-ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸੈਕਟਰਲ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਹਰ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਖੀ ਜਿਵੇਂ ਪੀਡਬਲਯੂਡੀ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਆਦਿ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ।

ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਇਹ ਲੇਖ ਇਕ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।