ਮਾਲਾ ਸੇਨ

ਮਾਲਾ ਸੇਨ (3 ਜੂਨ 1947 – 21 ਮਈ, 2011) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਹ 1960 ਅਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਏਸ਼ੀਆਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਲੈਕ ਪੈਂਥਰਸ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਭਾਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਲਈ ਲੰਦਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਇੰਡਿਆ'ਜ ਬੈਂਡਿਟ ਕੁਈਨ: ਦ ਟਰੂ ਸਟੋਰੀ ਆਫ ਫੂਲਨ ਦੇਵੀ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ 1994 ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਿਲਮ ਬੈਂਡਿਟ ਨ ਬਣੀ। ਪੇਂਡੂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਤੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਡੈੱਥ ਬਾਏ ਫਾਇਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।^[1][2]

ਮਾਲਾ ਸੇਨ
ਤਸਵੀਰ:Mala Sen 1947 2011.jpg
ਜਨਮ	(1947-06-03)3 ਜੂਨ 1947 ਮਸੂਰੀ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	21 ਮਈ 2011(2011-05-21) (ਉਮਰ 63) ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ
ਕਿੱਤਾ	ਲੇਖਕ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ–ਬਰਤਾਨਵੀ

ਜੀਵਨੀ

ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਾਲ

3 ਜੂਨ 1947 ਵਿੱਚ ਮਸੂਰੀ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜੰਮੀ, ਮਾਲਾ ਸੇਨ ਲੇਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਲਯੋਨੇਲ ਪ੍ਰਤੀਪ ਸੇਨ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣੀ ਗੁਪਤਾ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। 1953 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਤਲਾਕ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪਾਲਿਆ। ^[3] ਸੇਨ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸੀ। ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿੱਚ ਵੇਲਹਮ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਲਾ ਨਿਕੇਤਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। 1965 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਾਰੂਖ ਧੋਂਡੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਭੱਜ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1968 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਲੇਕਿਨ 1976 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਲੈ ਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਮੈਤਰੀਪੂਰਨ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ।

ਸਰਗਰਮੀ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ

ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੇਨ ਨੇ ਬਿਲਾਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਜ਼ੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਨਸਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀ ਹੋਈ ਰੁਚੀ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਲਿਸੈਸਟਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਰਕਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜੀ। ਰੇਸ ਟੂਡੇ ਨਾਮਕ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਲੰਡਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਐਂਡ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕ ਮਸ਼ੱਕਤਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਫਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਡਾਰਮੈਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸ਼ਿਫਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌਂਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ, ਉਹ ਹਾਊਸਿੰਗ ਲਈ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਗਲ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੇਨ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਹਾਊਸਿੰਗ ਐਕਸ਼ਨ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਈਸਟ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਿੱਕ ਲੇਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ  ਹੋਈ।

ਧੋਂਡੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੇਨ ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਲੈਕ ਪੈਂਥਰਜ਼ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ^[4][5] ਉਹ ਰੇਸ ਟੂਡੇ ਕਲੈਕਟਿਵ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸੀ। ^[6]

ਖੋਜ ਅਤੇ ਲਿਖਣਾ

ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸੇਨ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਖੋਜ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਫੂਲਨ ਦੇਵੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ, ਗਰੀਬੀ-ਪੀੜਤ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ, ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਅਗਵਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਵੱਡੀ ਹੋਈ, ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਅਮੀਰਾਂ ਤੋਂ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਲਾਤਕਾਰ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਨਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ 24 ਸਾਲ ਦੀ, ਉਸ 'ਤੇ ਉੱਚ-ਜਾਤੀ ਦੇ ਠਾਕੁਰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। 1983 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਸਮਰਪਣ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਸੇਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਥੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਇੰਡੀਆਜ਼ ਬੈਂਡਿਟ ਕੁਈਨ, ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ ਸੇਨ ਦੀ ਖੋਜ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ (ਹਾਰਵਿਲ ਪ੍ਰੈਸ, 1991; ਮਾਰਗਰੇਟ ਬਸਬੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ) ਸੀ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਸੇਨ ਨੂੰ ਚੈਨਲ 4 ਦੁਆਰਾ, ਜਿੱਥੇ ਧੋਂਡੀ ਹੁਣ ਇੱਕ ਕਮਿਸ਼ਨਿੰਗ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ, ਦੇਵੀ ਬਾਰੇ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਲਈ ਸਕ੍ਰੀਨਪਲੇ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੇਖਰ ਕਪੂਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ, 1994 ਦੀ ਬੈਂਡਿਟ ਕੁਈਨ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ। ਪਰ ਇਸਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ, ਕੈਨਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਕਾਰਕੁਨ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਨੇ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਰਿਹਾਈ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਜਿਨਸੀ ਗੋਪਨੀਯਤਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। £40,000 ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਏ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦੇਵੀ 1999 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ ਪਰ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਦੇਵੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸੇਨ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਆਮ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰ ਸਮਝਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ, ਅੱਗ ਦੁਆਰਾ ਮੌਤ: ਸਤੀ, ਦਾਜ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਬਾਲ ਹੱਤਿਆ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਅਰਧ-ਆਤਮਜੀਵਨੀ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ 18-ਸਾਲਾ ਔਰਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸਾੜ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਔਰਤ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ 'ਚ ਕੈਦ ਇਹ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ ਹੈ।

ਮੌਤ

21 ਮਈ 2011 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਟਾਟਾ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 63 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਾਲਾ ਸੇਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਓਸੋਫੈਜਲ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਸੀ; ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ HIV ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ

• ਇੰਡੀਆਜ਼ ਬੈਂਡਿਟ ਕਵੀਨ: ਫੂਲਨ ਦੇਵੀ ਦੀ ਸੱਚੀ ਕਹਾਣੀ, ਲੰਡਨ: ਹਾਰਵਿਲ ਪ੍ਰੈਸ, 1991।
• ਅੱਗ ਦੁਆਰਾ ਮੌਤ: ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਤੀ, ਦਾਜ ਮੌਤ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਬਾਲ ਹੱਤਿਆ, ਲੰਡਨ: W&N, 2001।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ

ਬੈਂਡਿਟ ਨਵੀਨ, 1994 ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ, ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ, ਇੰਡੀਆਜ਼ ਬੈਂਡਿਟ ਕਵੀਨ: ਫੂਲਨ ਦੇਵੀ ਦੀ ਸੱਚੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਗੁਰੀਲਾ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਲੈਕ ਪੈਂਥਰਜ਼ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ 2017 ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਡਰਾਮਾ ਮਿੰਨੀ-ਸੀਰੀਜ਼, ਸੇਨ, ਜਸ ਮਿੱਤਰਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਇੱਕ ਔਰਤ ਲੀਡ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਫਰੀਡਾ ਪਿੰਟੋ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਲਾ ਸੇਨ ਨੂੰ ਕਲਾਕਾਰ ਜੈਸਮੀਨ ਕੌਰ ਸੇਹਰਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮੂਰਲ ਬ੍ਰਿਕ ਲੇਨ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2018 ਵਿੱਚ ਟੈਟ ਕਲੈਕਟਿਵ ਦੁਆਰਾ "ਅਣਜਾਣ" ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।