ਮੇਨਕਾ

ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ, ਮੇਨਕਾ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: मेनका) ਨੂੰ ਸਵਰਗੀ ਅਪਸਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੇਨਕਾ
ਮੇਨਕਾ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ (ਰਾਜਾ ਰਵੀ ਵਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਪੇਂਟਿੰਗ)
ਮਾਨਤਾ	ਅਪਸਰਾ
ਨਿਵਾਸ	ਸਵਰਗ
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ ਵਿਸ਼ਵਵਾਸੁ
ਬੱਚੇ	ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਦਵਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸੁ ਦੁਆਰਾ[1]

ਦੰਤ ਕਥਾ

ਮੇਨਕਾ ਦਾ ਜਨਮ ਦੇਵਾਂ ਅਤੇ ਅਸੁਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਮੰਥਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਤੇਜ਼ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਪੈਦਾਇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਅਪਸਰਾ (ਆਕਾਸ਼ੀ ਪਰੀ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ।

ਮੇਨਕਾ, ਸਕੁੰਤਲਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੋਈ।

ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਵਰਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਿ ਕਾਰਣ ਇੰਦਰ ਉਸਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇੰਦਰ ਨੇ ਮੇਨਕਾ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਤੇ ਭੇਜਿਆ। ਮੇਨਕਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਅਤੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਭੜਕਾਇਆ। ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀ ਕਾਂਵ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਦੁਸ਼ਯੰਤ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਭਰਤ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[2]

ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਦਰ ਨੇ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੇਨਕਾ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਲਈ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਹਾਂਲਾਕਿ ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।^[3]

ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੌਲੋਮਾ ਪਰਵ ਵਿੱਚ, ਸੌਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਨਕਾ ਦੀ ਗੰਧਰਵ ਵਿਸ਼ਵਾਵਸੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਧੀ ਸੀ। ਉਹ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀ ਸਥੂਲਕੇਸ਼ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਮਾਦਵਰ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਗੂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਰੁਰੂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।^[4]