Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Atak na Pearl Harbor

japoński nalot na amerykańskie bazy (Pearl Harbor, Hawaje; 1941) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Atak na Pearl Harbor
Remove ads

Atak na Pearl Harbor – przeprowadzony 7 grudnia 1941 roku japoński nalot na amerykańskie bazy floty i lotnictwa w Pearl Harbor na Hawajach. Atak na najważniejszą bazę amerykańskiej Floty Pacyfiku oraz kilka baz armii amerykańskiej wciągnął Stany Zjednoczone do II wojny światowej i rozpoczął działania wojenne na obszarze Pacyfiku. Precyzyjnie zaplanowana i ćwiczona przez wiele miesięcy japońska operacja lotnicza, została przeprowadzona za pomocą 353 samolotów bombowych, torpedowych oraz myśliwskich. Przeprowadzając atak bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, japońska marynarka wojenna osiągnęła taktyczne zaskoczenie zadając duży cios amerykańskim zasobom militarnym na Pacyfiku. W dwugodzinnym ataku zatopionych lub ciężko uszkodzonych zostało pięć pancerników, na lotniskach zaś na wyspie Oʻahu zniszczonych lub ciężko uszkodzonych zostało 328 amerykańskich samolotów.

Ten artykuł dotyczy japońskiego nalotu. Zobacz też: grę komputerową o tym samym tytule.
Szybkie fakty Czas, Miejsce ...

Mimo zadania amerykańskiej flocie ciężkich strat, japońskie dowództwo nie osiągnęło swoich głównych celów ataku, którymi było przede wszystkim zniszczenie amerykańskich lotniskowców oraz uniemożliwienie Stanom Zjednoczonym przeciwdziałania japońskiej ofensywie na obszarze Azji południowo-wschodniej przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Rozpoczęło jednak amerykańskie działania zmierzające do zapewnienia Stanom Zjednoczonym obiecanego po ataku przez prezydenta Roosevelta „absolutnego zwycięstwa” oraz w konsekwencji utraty przez Japonię większości zdobyczy terytorialnych na terenie Azji oraz obszarze Pacyfiku. Japoński atak oraz zwycięstwo Armii Czerwonej w bitwie o Moskwę spowodowały przewartościowanie ocen ZSRR przez USA i Wielką Brytanię, i uznanie go za partnera w wojnie z III Rzeszą[7].

Remove ads

Geneza ataku

Podsumowanie
Perspektywa

Od połowy lat 30. XX wieku Cesarstwo Wielkiej Japonii znajdowało się w fazie ekspansji z otwartym konfliktem zbrojnym w Chinach od 1937 roku. Pozbawiona bogatych zasobów surowców mineralnych na terytorium macierzystym Japonia dążyła do ich przejęcia drogą podboju na terytoriach państw obcych. Sprzyjały temu rosnące wpływy cesarskiej armii w życiu politycznym kraju połączone z aktami terroryzmu politycznego, nacjonalizm i rasizm, powstała zaś ideologia Wielkiej Strefy Wspólnego Dobrobytu Azji Wschodniej z jej hasłami „Azji dla Azjatów”, niezależnie od chęci zniszczenia wpływów „białych” europejskich mocarstw kolonialnych w Azji Południowo-Wschodniej połączona była z przekonaniem o wyższości Japończyków nad innymi ludami rasy żółtej[8]. Ideologia Wielkiej Strefy Wspólnego Dobrobytu była w praktyce narzędziem dominacji nad innymi ludami azjatyckimi – Chińczykami, Koreańczykami, Malajami i innymi ludami, które były postrzegane jako zacofane i dziecinne[8]. Brutalność wojny chińsko japońskiej, z masakrą nakińską na czele, spowodowały oburzenie i wzrost poparcia dla Chin w amerykańskim społeczeństwie. Korelowało to z obowiązującą od 1931 roku doktryną Stimsona, odmawiającą uznania zmian terytorialnych dokonanych siłą, co stało się przyczyną wsparcia politycznego, materiałowego i sprzętowego Stanów Zjednoczonych dla rządu Czang Kaj-szeka[9]. Postawiło to Stany Zjednoczonej na kursie kolizyjnym z działaniami kolejnych rządów japońskich. 26 lipca 1939 roku Stany Zjednoczone wypowiedziały traktat handlowy z Japonią z 1911 roku, w lipcu 1940 roku (po zajęciu przez cesarstwo Indochin Francuskich) amerykański Kongres uchwalił ustawę o kontroli eksportu, wprowadzającą ograniczenia eksportu metali i paliw lotniczych do Japonii, w październiku 1940 roku embargo zostało rozszerzone przez wprowadzenie zakazu eksportu stali, złomu żelaznego i części lotniczych, 26 lipca 1941 roku zamrożono zaś japońskie aktywa w USA, co było amerykańską reakcją na pełną japońską okupację Indochin, faktycznie odcięto też Japonię od dostaw ropy naftowej[10].

Wiosną 1940 roku prezydent Roosevelt przekazał CNO adm. Haroldowi Starkowi polecenie, aby doroczne ćwiczenia Fleet Problem odbyły się na centralnym Pacyfiku – na zachód od Hawajów, co miało pełnić rolę odstraszania przeciw dalszej agresji japońskiej w południowej Azji[11]. W ich trakcie, prezydent podjął decyzję, że po zakończeniu ćwiczeń flota nie wróci na Zachodnie Wybrzeże, lecz pozostanie w Pearl Harbor[11]. Niektórzy wysocy rangą oficerowie floty amerykańskiej uważali taką decyzję za zbyt ryzykowną, uważając że wysunięta baza w Pearl Harbor nie jest przygotowana infrastrukturalnie i socjalnie na przyjęcie tak dużej floty, obawiali się też że jest też zbyt podatna na niespodziewany atak ze strony Japonii. Podnoszono również argumenty o dużych trudnościach logistycznych z zaopatrzeniem takiej bazy oraz o trudnościach szkoleniowych. Pozostaniu floty w Pearl Harbor otwarcie sprzeciwiał się ówczesny dowódca Floty Pacyfiku adm. James Richardson, co stało się jednym z powodów jego dymisji przez prezydenta Roosevelta[11][a].

Znaczenie bazy w Pearl Harbor

Krytyczny charakter Hawajów był bardzo dobrze rozumiany po obu stronach Oceanu Spokojnego. Pearl Harbor zajmowało centralną pozycję w obszarze Pacyfiku; zlokalizowane było 2074 mil morskich od San Francisco, 2200 mil od San Diego, 5000 mil od Filipin i 3350 mil od Tokio, bazę marynarki utworzono tam po raz pierwszy w 1908 roku, siedziba dowództwa Floty Pacyfiku znajdowała się tam od roku 1940. Stanowiło również istotne centrum logistyczne i naprawcze, w komunikacji morskiej i powietrznej między Stanami Zjednoczonymi a Filipinami. Stanowiło też idealną bazę wyjściową dla amerykańskiego kontrataku przeciwko Japonii, oraz ostatnią linię obrony przeciwko japońskiemu atakowi na amerykańskie Zachodnie Wybrzeże[12].

W samym imperium japońskim baza w Pearl Harbor widziana była nie tylko jako zagrożenie dla dalszej ekspansji, mogła bowim stanowić punkt wyjścia dla spodziewanego przez Japończyków amerykańskiego kontrataku po przygotowywanej japońskiej inwazji na bogate w surowce Holenderskie Indie Wschodnie, Malaje Brytyjskie, w tym fortecę Singapur[12]. Hawaje stanowiły także część japońskiej Wielkiej Strefy Wspólnego Dobrobytu Azji Wschodniej, i jako takie przedstawiane były jako legityzowany obiekt japońskiej ekspansji[12]. 160 000 zaś z 400 000 populacji Hawajów, Japończycy uważali za doho, czyli etnicznych Japończyków, którzy według japońskiej propagandy pragnęli re-unifikacji z ich japońskimi korzeniami[12].

Idea japońskiego ataku na Pearl Harbor nie była jednak nowa. Już bowiem w 1927 roku w atak na Pearl Harbor za pomocą dwóch lotniskowców rozważano na poziomie akademickim japońskich wyższych uczelni wojskowych[13]. Serię ćwiczeń ataku na Pearl Harbor w ramach dorocznych manewrów Fleet Problem, od 1928 roku przeprowadziły również amerykańskie lotniskowce[13][12]. Jednocześnie, w Japonii zdawano sobie sprawę, że wobec różnicy potencjałów między Japonią i Stanami Zjednoczonymi, cesarstwo miało niewielkie szanse na zwycięstwo w długotrwałej wojnie, toteż opracowano strategię wojny krótkotrwałej, podporządkowując jej rozwój sił zbrojnych, odpowiednio szkoląc żołnierzy i opracowano taktyki mające wspierać krótkotrwałą wojnę. Sprzyjał takiemu podejściu funkcjonujący w japońskim społeczeństwie kult sukcesu w wojnie rosyjsko-japońskiej z początku dwudziestego wieku[12]. Nie zostało natomiast w Japonii wypracowane rozwiązanie na wypadek wojny długotrwałej, i taką możliwość w rzeczywistości ignorowano[14]. Rząd Japonii pod kierownictwem premiera Hideki Tōjō oraz najwyższe dowództwo – pozostającej w dużej mierze w permanentnym konflikcie z flotą – cesarskiej armii zamierzały jednak wypowiedzieć wojnę Stanom Zjednoczonym, przekonane że bez tego nie będzie możliwa realizacja japońskich planów na Zachodnim Pacyfiku. Dowodzący Połączoną Flotą admirał Isoroku Yamamoto szansy na wygranie wojny ze Stanami Zjednoczonymi upatrywał – wzorem bitwy cuszimskiej z 1905 roku – w Zengen-sakusen, decydującej walnej bitwie, która zmusi USA do zawarcia pokoju na korzystnych dla Japonii warunkach. W koncepcję Zengen-sakusen wpisywał się plan ataku na główną amerykańską bazę na Pacyfiku, który pozbawić miał społeczeństwo amerykańskie woli walki, i zapewnić japońskiej flocie swobodę działania przez okres co najmniej sześciu miesięcy, niezbędnych Japonii na zajęcie planowanych terytoriów[15]. Pacyfistycznie zaś nastawione społeczeństwo amerykańskie, wywrzeć miało nacisk na swoich przedstawicieli, którzy przymuszą ich do zawarcia pokoju z Japonią[15]

Wciągnięciu Stanów Zjednoczonych do wojny sprzeciwiał się jednak szef sztabu japońskiej floty admirał Osami Nagano, którego zdaniem wojna z USA nie była konieczna i nieunikniona. Admirał Nagano należał do dowódców wspierających japońskie podboje w Chinach i Azji Południowowschodniej, uważał jednak że Stany Zjednoczone nie odpowiedzą zbrojnie na japońską ekspansję militarną, gdyż izolacjonistyczne społeczeństwo amerykańskie nie wyrazi zgody na wojnę w obronie interesów europejskich mocarstw kolonialnych, których nie popierało[16]. Nagano uważał że prezydentowi Rooseveltowi trudno będzie przedstawić japoński atak na brytyjskie i holenderskie posiadłości kolonialne jako wystarczające casus belli[17]. Stanowisko Nagano licowało także z rozważaniami czy Stany Zjednoczone przystąpią do wojny w obronie Filipin, które miały już zagwarantowane uzyskanie niepodległości po pięciu następnych latach[18]. Stanowisko dowódcy floty doprowadziło do konfliktu między szefem sztabu marynarki a jego podwładnym – dowódcą Połączonej Floty adm. Isoroku Yamamoto. W konsekwencji różnicy zdań, adm. Yamamoto zagroził admirałowi Nagano podaniem się do dymisji wraz z swoim sztabem, w razie braku zgody dowództwa floty na atak na Hawaje[16]. W związku z bardzo silną pozycją niezwykle popularnego w Japonii adm. Yamamoto, sztab generalny cesarskiej marynarki zmuszony został tym sposobem do ustępstwa[16]. Ostateczną decyzję o rozpoczęciu wojny ze Stanami Zjednoczonymi podjął jednak rząd Cesarstwa Wielkiej Japonii w październiku 1941 roku[19].

Remove ads

Cele ataku

Podsumowanie
Perspektywa

Przeprowadzenie ataku umożliwić miało niezakłócone przeprowadzenie japońskich planów ofensywnych w Azji Południowowschodniej, bez amerykańskiej ingerencji ze strony okrętów stacjonujących na Hawajach. Japońscy planiści dążyli w związku z tym do zapewnienia że amerykańska flota nie będzie zdolna do podjęcia działań przeciw Japonii przez okres co najmniej sześciu miesięcy[15]. Zgodnie z dominującą w tym czasie na świecie doktryną Mahana, o sile państwa decyduje siła floty, trzon tej ostatniej zaś stanowią ciężkie okręty liniowe, toteż zniszczenie amerykańskich pancerników stanowiło zadanie pierwszoplanowe ataku na bazę na wyspie Oʻahu[15]. Wbrew powszechnym poglądom, samodzielnym celem ataku nie były natomiast lotniskowce, które w japońskim planie ujęte zostały jedynie jako cele drugoplanowe, w ramach drugoplanowego zadania określonego jako demobilizacja Floty Pacyfiku[15]. Zdaniem admirała Yamamoto bowiem, większość Amerykanów – podobnie jak większość Japończyków – wciąż wierzy że pancerniki stanowią najpotężniejszą broń. Zatopienie jednego z nich, tym bardziej zatopienie kilku, będzie stanowić wstrząs dla społeczeństwa amerykańskiego, paraliżujący amerykańską wolę walki[18]. Oficjalnym zaplanowanym celem pierwszoplanowym uderzenia, było zniszczenie przynajmniej czterech amerykańskich pancerników. Odmienne zdanie prezentował natomiast twórca planu operacyjnego kmdr Minoru Genda, który lotniskowce stawiał przed pancernikami.

Wbrew powojennym głównie twierdzeniom, prezentowanym m.in. przez kmdra. Mitsuo Fuchidę, japońskie plany ataku nie obejmowały trzeciej fali uderzenia, zwłaszcza zaś nigdy nie było celem zniszczenie zbiorników materiałów pędnych ani innej infrastruktury na Hawajach w tym tamtejszej stoczni[20]. Wbrew niektórym tezom, trzeci atak nie był też dyskutowany, ani na etapie planowania operacji, ani też – wbrew scenie z filmu Tora! Tora! Tora!, którego jednym z japońskich konsultantów był Fuchida – na pokładzie flagowego „Akagi”[20].

Remove ads

Przygotowania do ataku

Podsumowanie
Perspektywa

Japoński plan wojny ze Stanami Zjednoczonymi z lat 30. XX wieku zakładał oczekiwanie na nadejście floty amerykańskiej, co ostatecznie miało doprowadzić do wielkiej i zwycięskiej bitwy z nadszarpniętą wcześniej flotą amerykańską[21] (podobnie udało się rozstrzygnąć wojnę z Rosją, w bitwie pod Cuszimą w 1905 roku). Jednakże wywiadowi japońskiemu udało się zdobyć amerykańskie plany dotyczące wojny z Japonią. Ów plan noszący kryptonim Rainbow Five („Tęcza 5”) zakładał zajęcie przez Amerykanów Wysp Marshalla, z których mogliby oni przejąć kontrolę nad Karolinami oraz Marianami[21]. Z wielu względów, plan ten według japońskiego dowództwa oddalał w czasie decydującą bitwę na wodach Japonii, co doprowadziło do zrodzenia pomysłu, w którym owa decydująca wygrana batalia powinna się rozegrać na początku wojny w bazie przeciwnika[22].

Thumb
Inicjator ataku adm. Isoroku Yamamoto

Plan ataku na Pearl Harbor zrodził się w głowie dowódcy Połączonej Floty admirała Isoroku Yamamoto wiosną 1940 roku[23]. U podstaw tego planu miał leżeć atak z 8 lutego 1904 roku, kiedy to bez wypowiedzenia wojny japońska eskadra zaatakowała niespodziewanie część rosyjskiej floty zakotwiczonej w Port Artur (w wyniku ataku ciężko uszkodzono pancerniki „Cesariewicz” i „Retwizan” oraz krążownik „Pałłada”)[23]. Całkowitego jednak przekonania do ataku na amerykańską bazę na Hawajach Yamamoto uzyskał po ataku na Tarent, kiedy to brytyjskie samoloty torpedowe zaatakowały bazę włoskiej marynarki wojennej w płytkich wodach portu Tarent[24]. Dla Yamamoto to właśnie atak torpedowy był kluczem do sukcesu. Dotychczasowe próby w tak płytkich wodach kończyły się niepowodzeniem (torpedy grzęzły w dnie lub zmieniały całkowicie kurs), tym samym sukces Brytyjczyków, którzy zastosowali drewniane stabilizatory zanurzenia torped, miał przekonać ostatecznie Yamamoto[25]. W grudniu 1940 Yamamoto przedstawił koncepcję ataku swojemu szefowi sztabu, a następnie zlecił mu wyszukanie osoby, która opracuje szczegółowy plan ataku[26]. Wybór padł na admirała Takijirō Ōnishi, który rozpoczął przygotowania dokładnego planu ataku na Pearl Harbor[26].

Thumb
Kmdr por. Shigeharu Murata, twórca i teoretyk japońskiego lotnictwa torpedowego, uważany za najlepszego japońskiego specjalistę tego rodzaju ataku. Zginął w 1942 roku w bitwie pod Santa Cruz.

W kwietniu 1941 roku Ōnishi przedstawił ogólny plan ataku, w którym zrodziły się dwa istotne problemy[27]. Pierwszym z nich był problem zrzucania torped zwykłą metodą w płytkich wodach portu Pearl Harbor, drugi natomiast leżał u podstaw całej operacji i polegał na zachowaniu elementu zaskoczenia przy flocie składającej się z kilkudziesięciu okrętów[27]. Dodatkowo japoński wywiad poinformował, że amerykańskie pancerniki cumują w Pearl Harbor parami, co oznaczało, że część z nich jest nieosiągalna dla torped[28]. Japończycy podjęli działania w celu usunięcia przeszkód przed atakiem. Doświadczeni piloci rozpoczęli ćwiczenia w zatoce Kagoshima na wyspie Kiusiu zrzucania torped z możliwie jak najmniejszej wysokości[28]. Na torpedach zamontowano dodatkowo drewniane stabilizatory, dzięki czemu po zrzuceniu żadna z nich nie grzęzła w dnie[28]. Drugim głównym problemem do rozwiązania było utrzymanie w tajemnicy marszu kilkudziesięciu okrętów przez Ocean Spokojny[28]. Dowództwo po długiej analizie zdecydowało, że flota popłynie w stronę Hawajów północną częścią Pacyfiku, która była rzadko uczęszczana z uwagi na panujące warunki pogodowe, ryzyko złego stanu morza uniemożliwiającego start samolotów uznano za konieczne[28]. Problem nieosiągalności przez torpedy części pancerników postanowiono rozwiązać poprzez przeróbkę pocisków morskich o kalibrze 406 mm na bomby o masie około jednej tony[28].

Treningi pilotów prowadzone były na osobnych lotniskach w osobnych grupach skoncentrowanych na osobnych zadaniach, podczas ćwiczeń brak było w związku z tym współpracy między bombowcami nurkującymi, bombowcami horyzontalnymi, bombowcami torpedowymi i samolotami myśliwskimi[29]. Ćwiczenia te rozpoczęły się 31 września 1941 roku,, a prowadzone były przez Hikotaicho (dowódców grup lotniczych). Kmdr por. Mitsuo Fuchida odpowiedzialny był za trening bombowców horyzontalnych w ataku na okręty, Shigekazu Shimazaki – bombowców horyzontalnych w ataku na lotniska, Kakuichi Takahashi – bombowców nurkujących w ataku na lotniska, Takashige Egusa – bombowce nurkujące w ataku na okręty, Shigeharu Murata – atak torpedowy, zaś Itaya Shigeru odpowiedzialny był za szkolenie myśliwskie[29].

Gry wojenne

W dniach 16 do 17 września 1941 roku przeprowadzono pierwszą serię gier wojennych w których zaangażowano wszystkie cztery duże lotniskowce w aktywnej służbie[30]. W przebiegu pierwszej z nich japońskie okręty zostały wykryte przed startem ich grup lotniczych, w efekcie czego japońskie samoloty napotkały silny opór ze strony amerykańskiego lotnictwa oraz obrony przeciwlotniczej. Japońskie straty w trakcie gry wojennej sięgnęły 106 do 127 samolotów, w zależności od kompozycji danego ugrupowania uderzeniowego[30]. Przy wysokich stratach bliskich połowy zaangażowanych samolotów, wyrządzone amerykańskiej flocie straty były relatywnie niewielkie, zaś skutkiem amerykańskiego kontrataku, zatopione zostały dwa japońskie lotniskowce dwa pozostałe zaś uszkodzone[30]. Taki wynik gry wojennej oznaczał całkowitą klęskę operacji. Toteż scenariusz gry został zmodyfikowany, przez wprowadzenie szybkiego podejścia do rejonu ataku podczas nocy, i startu grup uderzeniowych zanim wystartują amerykańskie samoloty porannego zwiadu lotniczego, Takie podejście pozwoliło na całkowite zaskoczenie amerykańskiej obrony, zniszczenie czterech pancerników i ciężkie uszkodzenie jednego, zatopienie dwóch lotniskowców oraz uszkodzenie jednego. W amerykańskim kontrataku zaś, zatopiony został jeden japoński lotniskowiec, jeden zaś uszkodzony[30]. W tej serii gier potwierdzono, że atak na Pearl Harbor był możliwy, oczekiwać jednak należy wysokich strat własnych[30]. Nie są natomiast współcześnie znane szczegóły tej serii gier wojennych, w tym kompozycja grup uderzeniowych[30].

Kolejne gry wojenne przeprowadzone zostały 13 października 1941 roku, tym razem z udziałem adm. Yamamoto na pokładzie pancernika „Nagato”. W grach zaangażowane zostały tylko trzy lotniskowce[b]. Mimo osiągniętego w grze zaskoczenia, zadane przeciwnikowi straty oceniono jako umiarkowane, w postaci uszkodzenia trzech amerykańskich lotniskowców[30]. Japońskie okręty nie odniosły w grze żadnych uszkodzeń, jednak ogólnie, efekty operacji określono jako niesatysfakcjonujące[30]. Gra ta niezbicie udowodniła potrzebę zaangażowania większej liczby lotniskowców[30]. Pozwoliło to admirałowi Yamamoto na uzyskanie kilka tygodni później zgody na użycie sześciu lotniskowców w zbliżającej się operacji[30].

Remove ads

Kompozycja sił i plan ataku

Podsumowanie
Perspektywa
Więcej informacji 1. Flota Powietrzna (wadm. Chūichi Nagumo), Siły eskorty ...

Trzon japońskiego zespołu uderzeniowego pełniło sześć lotniskowców: „Akagi”, „Kaga”, „Hiryū”, „Sōryū”, „Zuikaku” i „Shōkaku”, które osłaniane były przez dwa pancerniki 3. Dywizjonu pancerników „Hiei” i „Kirishima”, dwa krążowniki ciężkie „Chikuma” i „Tone” oraz przez 1. Eskadrę niszczycieli w której rolę lidera pełnił krążownik lekki „Abukuma”[31]. Rolę zaopatrzeniową pełnić miało według planu osiem zbiornikowców, w rzeczywistości udział w operacji wzięło siedem jednostek tego rodzaju[31]. Rozkaz nr 3 dla lotniskowcowego zespołu uderzeniowego, wskazywał na użycie w ataku łącznie 381 samolotów w dwóch falach, z których 162 samoloty miały być użyte przeciw okrętom – pancernikom, lotniskowcom i krążownikom, pozostałe zaś 189 przeciwko samolotom oraz lotniskom[32].

1. fala
Pierwsza fala uderzenia obejmowała 189 samolotów, z których 90 maszyn zaatakować miało Flotę Pacyfiku;

Pierwsza fala uderzenia torpedowego niemal skierowana była w większości przeciw pancernikom w Battleship Row. Do ataku na lotniskowce przeznaczono jedynie osiem samolotów torpedowych z lotniskowca „Sōryū” oraz osiem Nakajima B5N „Kate” z „Hiryū”[33][c]. Osobną uwagę poświęcono stojącym w parach pancernikom niedostępnym dla ataku torpedowego, które osłonięte były przed takim atakiem jednostkami siostrzanymi. Do ataku na nie przeznaczono 50 „Kate”, które przeprowadzić miały atak w bombardowaniu horyzontalnym, za pomocą 800 kg bomb wz. 99 nr 80 stanowiących zmodyfikowane pociski przeciwpancerne kalibru 41 cm[31][33][34].

Thumb
Okręt flagowy adm. Chūichi Nagumo i dowodzonej przez niego Kidō-butai, „Akagi”

Poszczególne grupy samolotów przypisane miały indywidualne cele. Samoloty myśliwskie towarzyszyć miały bombowcom i zaatakować wrogie myśliwce w wypadku ich próby ataku na japońskie samoloty bombowe, w razie natomaist braku amerykańskiej opozycji lotniczej, przystąpić miały do ostrzału lotnisk[35]. Bombowcom natomiast przydzielono następujące zadania indywidualne:

  • 25 D3A „Val” oraz 6 A6M „Zero” w dwóch grupach zaatakować miały lotnisko Wheeler Field od wschodu i zachodu;
  • 26 D3A „Val” i 9 A6M „Zero” przydzielone miały atak na Ford Island i lotnisko Hickam;
  • 50 B5N „Kate” jako bombowce horyzontalne uderzyć miało na Pearl Harbor w eskorcie 9 A6M „Zero”;
  • 40 przenoszących torpedy B5N „Kate” na niskim pułapie podzielić miało się na dwie grupy i zaatakować Pearl Harbor z zachodu i wschodu, myśliwce zaś towarzyszyć im miały do odległości 10 Mm od portu, po czym miały odłączyć się celem ataku na lotnisko Ewa Field;
  • 12 A6M „Zero” zaatakować miało lotnisko Kaneohe Field[35].

2. fala
Druga fala składała się z 171 samolotów:

  • 81 D3A „Val” przenoszacych 81 bomb 250 kg ogólnego przeznaczenia, których celem był atak na pozostałe okręty w Pearl Harbor, w tym przede wszystkim lotniskowce, z celami alternatywnymi w postaci krążowników i pancerników;
  • 54 B5N „Kate” przenoszące jedną bombę ogólnego przeznaczenia 250 kg albo sześć bomb 60 kg, bądź też dwie bomby 250 kg, których celem były lotniska, hangary i inne instalacje;
  • 36 myśliwców A6M „Zero”[32].

Do obrony powietrznej zespołu lotniskowców Kidō-butai przed możliwym amerykańskim kontratakiem, przeznaczono łącznie 48 samolotów myśliwskich „Zero”, z których przynajmniej 1/3 w każdym czasie pełniła rolę CAP[32].

Siły amerykańskie na Oʻahu i w okolicach

W chwili ataku w „Battleship Row” znajdowało się siedem pancerników; USS „Arizona” (BB-39), „Nevada” (BB-36), „Oklahoma” (BB-37), „Tennessee” (BB-43), „California” (BB-44), „Maryland” (BB-46) oraz „West Virginia” (BB-48). W suchym doku nr 1 natomiast znajdowały się pancernik „Pennsylvania” (BB-38) i dwa niszczyciele – USS „Cassin” (DD-372) oraz „Downes” (DD-375)[36]. Na terenie bazy nie było natomiast ani jednego lotniskowca, gdyż 28 listopada 1941 roku USS „Enterprise” (CV-6) wyszedł z Pearl Harbor, celem dostarczenia na wyspę Wake dwóch eskadr myśliwców F4F Wildcat[37][38]. 5 grudnia zaś, w podobnym celu, port opuścił „Lexinton” (CV-2) dostarczając samoloty na Midway[38][d]. W bazie znajdowały się jedynie dwa krążowniki ciężkie – USS „New Orleans” (CA-32) i „San Francisco” (CA-38) – pozostałe bowiem należące do Floty Pacyfiku jednostki tej klasy towarzyszyły lotniskowcom w charakterze eskorty[e]. W porcie lub okolicach znajdowały się także lekkie krążowniki USS „Raleigh” (CL-7), „Detroit” (CL-8), „Phoenix” (CL-46), „Honolulu” (CL-48), „St. Louis” (CL-49) oraz „Helena” (CL-50)[36].

Obok okrętów podwodnych USS „Narwhal” (SS-167), „Dolphin” (SS-169), „Cachalot” (SS-170) i „Tautog” (SS-199), w bazie lub jej okolicach znajdowało się także 30 niszczycieli, 23 trałowce, 13 kutrów PT oraz 82 różnego rodzaju jednostki pomocnicze[36].

Obrona przeciwlotnicza i siły lotnicze

Thumb
Za obronę powietrzną Oahu odpowiadały m.in. 64 P-40 Warhawk w stanie operacyjnym

W czasie ataku, flota w Pearl Harbor znajdowała się w stanie gotowości określonym jako Condition Three, oznaczającym dla pancerników 1/4 ciężkich dział przeciwlotniczych z zapasem 15 pocisków na działo oraz dwóch wkm 12,7 mm z zapasem 300 pocisków każdy[39]. Amunicja gotowa do użycia przechowywana była w zabezpieczonych zasobnikach amunicyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie dział[39].

Thumb
Gen. Walter Short

6 grudnia – z uwagi na sobotę – duża część oficerów korzystała z krótkich urlopów, marynarze zaś z przepustek. W niedzielę 7 grudnia rano, na niektórych okrętach nieobecnych było do 50 procent oficerów[39]. Za obronę przeciwlotniczą Oahu odpowiedzialna była The Coast Artillery – korpus artyleryjski oraz obrony przeciwlotniczej i brzegowej US Army. Korpus dysponował wówczas na wyspie 26 działami 76,2 mm L/50 w stałych pozycjach wokół Pearl Harbor, 60 mobilnymi działami tego samego kalibru, 20 działami 37 mm i 107 karabinami 12,7 mm. W okresie bezpośrednio poprzedzającym 7 grudnia, odbywały się coniedzielne ćwiczenia artylerii przeciwlotniczej, żadne jednak ćwiczenia nie były zaplanowane na dzień japońskiego ataku. Każde z ciężkich dział stałych dysponowało własnymi magazynami amunicji, 7 grudnia jednak działa te nie były obsadzone zgodnie z poziomem gotowości „Alert 1”, zaś ich obsługa przebywała w Fort Shafter w Honolulu[40]. W podobnie niskim stopniu gotowości znajdowały się mobilne działa 76,2 mm, które znajdowały się w różnych lokalizacjach na wyspie[39][f].

Za lotniczą obronę powietrzną wyspy odpowiedzialny był korpus sił powietrznych armii (USAAF), który 6 grudnia 1941 roku dysponował na wyspie 94 operacyjnymi samolotami myśliwskimi, w tym 64 Curtiss P-40 Warhawk, 20 P-36 Hawk i 10 Boeing P-26 Peashooter. Samoloty te rozmieszczone były na lotniskach Hickam Field, Wheeler Field i Bellows Field. Dodatkowo w różnych stadiach obsługi znajdowało się 35 P-40, 19 P-36 i 4 P-26[40]. Do 28 listopada siły powietrzne na Hawajach znajdowały się w stopniu gotowości „Alert 2”, wtedy jednak odpowiadający za obronę powietrzną Hawajów gen. Walter Short obniżył stopień gotowości do poziomu „Alert 1”, który obejmował m.in. obronę samolotów przed sabotażem[40]. Stopień gotowości „Alert 1” zakładał brak bezpośredniego zagrożenia z zewnątrz, piloci skrzydła pościgowego jednak, otrzymali zakaz opuszczania bazy. To ograniczenie zostało zlikwidowane 6 grudnia, amunicja została zdjęta z samolotów i złożona w magazynach, zaś wszyscy piloci z wyjątkiem pilotów dyżurnych otrzymali dni wolne na czas weekendu[40].

Remove ads

Przebieg operacji

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Marszruta japońskiego zespołu uderzeniowego Kidō Butai w drodze do i z Pearl Harbor.

2 listopada 1941 roku plan operacji został ujawniony w masowym briefingu na pokładzie flagowego lotniskowca „Akagi”, przez kolejne dwa tygodnie przeprowadzano zaś serię związanych z atakiem ćwiczeń[33]. 11 listopada swoją bazę w zatoce Saeki na Kiusiu opuściło dziewięć dużych okrętów podwodnych, które po uzupełnieniu paliwa na Kwajalein, popłynąć miały do Pearl Harbor[41]. Zwiększało to liczbę okrętów podwodnych operujących w pobliżu Hawajów do 23, z których pięć przenosiło miniaturowe okręty podwodne[41]. 22 listopada poszczególne okręty głównego zespołu uderzeniowego opuściły swoje porty macierzyste udając się do Zatoki Hitokappu w Wyspach Kurylskich, którą cały japoński zespół opuścił o 6:00 rano 24 listopada, udając się w kierunku Hawajów[33]. Trasa rejsu japońskiego zespołu została zaplanowana przez północny Pacyfik, aby celem ukrycia rejsu ominąć rejony uczęszczane przez żeglugę. W tym samym również celu Kido butai odbywał 13-dniowy rejs w całkowitej ciszy radiowej. Równocześnie z zespołem dowodzonym przez admirała Nagumo, ze swoich stałych miejsc stacjonowania wypłynęło ponad 90% całej japońskiej floty, pozycjonując się do ataków w różnych miejscach zachodniego Pacyfiku, zgodnie z japońskim planem błyskawicznego zajmowania terytoriów w Azji Południowo-Wschodniej, na froncie o długości 6000 mil morskich[41]. Kido butai zaś zmierzał w kierunku oddalonego 230 mil morskich na północ od Oʻahu wyznaczonego punktu startu pierwszej fali uderzenia[33]. 2 grudnia 1941 roku na pokładzie „Akagi” odebrano zakodowaną wiadomość o treści „Wspiąć się na górę Nitaka 1208”, co oznaczało upadek negocjacji dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi, a Japonią, oraz potwierdzenie rozkazu przeprowadzenia ataku 8 grudnia czasu tokijskiego, odpowiadającemu 7 grudnia czasu hawajskiego[33]. O godzinie 01:50 dnia ataku, na „Akagi” odebrano wiadomość z japońskiego konsulatu na Hawajach, zgodnie z którą w bazie znajdowało się dziewięć pancerników, trzy lekkie krążowniki, trzy transportowce wodnosamolotów i 17 niszczycieli. Cztery lekkie krążowniki natomiast oraz dwa niszczyciele znajdowały się w suchych dokach. Brak było natomiast w bazie lotniskowców oraz ciężkich krążowników[33].

Thumb
Faza rozgrzewania silników przed startem samolotów I fali na pokładzie startowym „Shōkaku”

7 grudnia 1941 r. rozpoczął się japoński nalot na bazę Pearl Harbor, rozpoczynając tym samym wojnę na Pacyfiku. Na dzień ataku została wybrana niedziela, aby opóźnić reakcję. Rozkaz przygotowania się do ataku (Tenkai!) nadał o 7:40 komandor porucznik lotnictwa Mitsuo Fuchida. Hasło wzywające do właściwego ataku brzmiało To! To! To!, nadane o 7:49. Najbardziej znane z trzech haseł, Tora! Tora! Tora!, oznaczało, że wróg został zupełnie zaskoczony. Niecałe trzy minuty później z pancernika USS „Oklahoma” zestrzelono japoński samolot torpedowy, który rozbił się przy hangarach na lotnisku[42].

Atak na lotniska

Thumb
Trasy przelotów dwóch fal ataku

Pierwsza japońska bomba upadła o godzinie 07:51 na lotnisko armii Wheeler, sześć minut przed zrzuceniem pierwszej torpedy w Pearl Harbor[43]. Lotnisko zaatakowane zostało przez 25 bombowców nurkujących Aichi D3A „Val”, które bombami 250 kg zbombardowały gęsto zaparkowane celem utrudnienia sabotażu samoloty. Mimo tego, niektóre amerykańskie samoloty pozostawały nieuszkodzone, toteż bombowce wraz z towarzyszącymi im samolotami myśliwskimi Mitsubishi A6M „Zero” rozpoczęły ich ostrzał z broni pokładowej[43]. O godzinie 07:48 (bądź 07:53), zaatakowana została baza lotnicza piechoty morskiej Kaneohe, chwilę zaś później 17 bombowców zaatakowało hangary i budynki administracyjne Hickam Air Force Base z jej bombowcami B-17, B-18 i A-20. Jedna z bomb natychmiast zabiła 35 osób, trafiając w mesę podczas trwającego śniadania[43]. Myśliwce eskortujące zbliżające się do Pearl Harbor bombowce, odłączyły się od nich, aby zaatakować lotnisko marines Ewa, i do godziny 08:15 2/3 zgromadzonych tam samolotów, zostało zniszczonych lub uszkodzonych[43].

Atak torpedowy

Niezgodnie z japońskim planem operacyjnym, nad samą bazę Pearl Harbor pierwsze nadleciały bombowce nurkujące, które skutkiem błędu dowodzącego pierwszą falą uderzenia Fuchidy, przystąpiły do ataku zanim nadleciały bombowce torpedowe[43]. Jako pierwszy, zaatakowany został południowy brzeg wyspy Ford z jej hangarami wodnosamolotów i zaparkowanymi samolotami. Tymczasem samoloty torpedowe podzielone były na dwie grupy po dwie formacje każda, i prowadzone były przez twórcę japońskiego lotnictwa torpedowego kmdra ppor Shigeharu Muratę, dowódcę grupy lotniczej lotniskowca „Akagi”[43]. Murata prowadził do ataku 12 bombowców torpedowych Nakajima B5N „Kate” z „Akagi” i 12 z lotniskowca „Kaga”, w drugiej zaś grupie znajdowało się o 8 „Kate” z lotniskowca „Sōryū” i 8 z „Hiryū”, pod dowództwem kpt. Hiraty Matsumary. Grupa samolotów Muraty kierowała się do ataku na „Battleship Row” gdzie stacjonowały pancerniki, grupa Matsumary natomiast na miejsce cumowania lotniskowców[43].

Na miejscu cumowania lotniskowców nie było jednak okrętów lotniczych, przez pomyłkę w identyfikacji, sześć samolotów Matsumary zaatakowało natomiast stary pancernik USS „Utah” (BB-31) pełniący w tym okresie rolę już tylko okrętu-celu[44][g]. Z sześciu zrzuconych torped wz. 93 jedynie dwie trafiły cel, jedna natomiast chybiając, o 07:55 trafiła w krążownik „Raleigh”[44]. Pozostałe samoloty Matsumary, które nie odnalazły lotniskowców, skierowały się w kierunku „Battleship Row”[44].

Samoloty, które skierowały się w stronę miejsca cumowania USS „Pennsylvania” (BB-38) przy nabrzeżu 1010, nie odnalazły pancernika, który w tym czasie znajdował się w suchym doku. Załogi dostrzegły natomiast krążownik lekki USS „Helena” (CL-50) i stojący przy jego burcie flagowy stawiacz min Floty Pacyfiku USS „Oglala” (CM-4). Biorąc sylwetki dwóch stojących obok siebie okrętów za jeden pancernik, Japończycy przeprowadzili atak torpedowy zakończony pojedynczym trafieniem „Heleny” o godzinie 07:57 przez torpedę, która przepłynęła pod stępką „Oglali”. Krążownik został uszkodzony w rejonie maszynowni, a eksplozja tej torpedy uszkodziła również stary okręt minowy. Japońskie samoloty nie były jednak przeznaczone do ataków torpedowych na tak małe cele jak lekki krążownik czy stawiacz min. Tymczasem kolejny spowodowany błędną identyfikacją atak doprowadził do zmarnowania dodatkowych czterech torped, które nie trafiły w żaden cel[44].

Tymczasem kmdr Murata prowadził swoje 24 bombowce torpedowe „Akagi” i „Kaga” 10 mil na zachód od Pearl Harbor w kierunku południowo-wschodnim, dym z płomieni i eksplozji wywołanych przez bombowce nurkujące przysłaniał mu jednak widok na port. Murata okrążył więc „Battleship Row” i ostatecznie rozpoczął swój atak cztery minuty po pierwszych bombach bombowców nurkujących[45]. Celem pierwszego ataku grupy Muraty był pancernik USS „Oklahoma” (BB-37), a pierwsza z torped upadła do wody w „Battleship Row” tuż przed podniesieniem bander o godzinie 08:00[45]. Japońskie samoloty torpedowe obu grup, często przeszkadzały sobie wzajemnie w małej przestrzeni powietrznej nad portem, utrudniając, a czasami doprowadzając do przerwania celowania i ataków torpedowych. Na domiar złego, wcześniejszy atak bombowców nurkujących na wyspę Ford zaalarmował załogi amerykańskich okrętów, które zdołały w niektórych przypadkach obsadzić swoją artylerię przeciwlotniczą. Obsługi karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm niszczyciela USS „Bagley” (DD-386) na przykład, miały udział w zestrzeleniu 4 z 5 strąconych japońskich samolotów torpedowych, zaś pocisk działa 127 mm z pancernika USS „Nevada” (BB-36) spowodował eksplozję głowicy torpedy bezpośrednio pod kadłubem przenoszącego ją „Kate” kapitana Suzuki Mimori[45]. W obliczu jednak tężejącego ognia przeciwlotniczego, większość samolotów torpedowych obrała za cel pancerniki „Oklahoma” i USS „West Virginia” (BB-48). Toteż wkrótce „Oklahoma” przewróciła się do góry stępką, dysponująca natomiast nowocześniejszym systemem biernej ochrony przeciwtorpedowej „West Wirginia”, została ocalona przed przewróceniem się dzięki inicjatywie młodszych oficerów, którzy wykonali przeciwzalewanie, przez co okręt osiadł na dnie na równej stępce[45].

Bierny system ochrony przeciwtorpedowej pancernika USS „California” (BB-44) wytrzymywał ataki torpedowe, efekty jednak jego działania zostały zniweczone przez otwarte celem przeglądu materiałowego luki inspekcyjne. „Nevada” została natomiast storpedowana w przednią część bakburty, co powinna była wytrzymać, jednak konieczność celowego zalania jej przedniego magazynu amunicji skutkiem bliskości pożaru, problemy komunikacyjne wewnątrz okrętu, dodatkowe uszkodzenia odniesione skutkiem uderzeń bomb, słaba integralność wodoszczelna oraz powodujące jej zalewanie niedoskonałości konstrukcyjne spowodowały, że okręt został ostatecznie celowo wysadzony na brzeg[45].

Atak bombowców horyzontalnych

Thumb
USS „California” tonie podczas ataku

Atakujące w pierwszej fali bombowce horyzontalne, podzielone były na 10 formacji w kształcie „V” z pięcioma samolotami każda, z wiodącym bombardierem na czele każdej z nich. Wszystkie formacje ustawione były do przelecenia nad celami pojedynczo, jedna za drugą[46]. Wprawdzie operujące jako bombowce horyzontalne Nakajima B5N „Kate” rozpoczęły atak zaledwie 10 minut po „Kate” przenoszących torpedy, wszystkie zostały zaskoczone ciężkim ogniem przeciwlotniczym, co w połączeniu z liniową formacją samolotów, narażało je na ryzyko znacznych strat. Na dodatek, podobnie jak w przypadku samolotów torpedowych, zadymienie spowodowane wcześniejszymi atakami utrudniło bombardierom uzyskanie czystego obrazu sytuacji w sytuacji, gdy dokładne wyrównanie nad celami było krytycznym czynnikiem uzyskania odpowiedniej celności[46].

Początkowym celem była Nevada, co było o tyle dziwnym wyborem, że okręt ten nie stał samotnie i jako taki był dogodnym celem dla ataków torpedowych. Atak na Nevadę został jednak przerwany przez eksplozję magazynów USS „Arizony” (BB-39). Ponowny atak na nią, a być może nawet dwa, zostały przerwane z powodu zadymienia[46]. Ostatecznie udało im się sformować atak na USS „Maryland” (BB-46). Z dziesięciu grup samolotów, dwie grupy – w tym formacja Fuchidy – zrzuciły swoje bomby całkowicie niecelnie. Druga zaś, usiłując zbombardować „Californię” (BB-44), o 08:25 zrzuciła swoje bomby w lagunę po stronie dziobowej części sterburty[46]. Z dwóch formacji atakujących „Arizonę” każda uzyskała po jednym trafieniu, jedna z bomb trafiła też stojący obok transportowiec USS „Vestal” (AR-4)[46].

Remove ads

Po ataku

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Zniszczony SB2U Vindicator na lotnisku Ewa Field
Thumb
USS „Arizona” zniszczony podczas ataku

W ciągu jednego dnia zginęło w amerykańskiej bazie wojskowej 2335 żołnierzy i marynarzy oraz 68 cywilów. Rany odniosło odpowiednio 1143 i 35 osób. Jednak tego zdarzenia podobno można było uniknąć – w nocy amerykański niszczyciel USS „Ward” dostrzegł jeden z miniaturowych japońskich okrętów podwodnych próbujących wślizgnąć się do Pearl Harbor, powiadomił oficera dyżurnego i rozkazano otworzyć ogień. Trafiono kiosk okrętu, po czym ten zatonął. Jednak dowódca niszczyciela pełnił swój pierwszy patrol morski jako kapitan niszczyciela, więc oficer dyżurny zignorował jego ostrzeżenie, myśląc iż zobaczono wieloryba[potrzebny przypis].

Z ośmiu amerykańskich pancerników obecnych w porcie, 5 zostało zatopionych, a pozostałe 3 odniosły lekkie uszkodzenia. Ponadto Amerykanie utracili dwa niszczyciele i jeden stary pancernik USS „Utah” służący jako okręt-cel oraz jednostka szkoleniowa obrony przeciwlotniczej, a wiele innych mniejszych okrętów odniosło uszkodzenia. Amerykanie stracili również wiele samolotów zniszczonych na lotniskach. Zwycięstwo Japonii kosztowało ją zaledwie 29 samolotów i 5 miniaturowych okrętów podwodnych oraz 65 ludzi[potrzebny przypis].

Jednak amerykańskie straty miały w rzeczywistości dużo mniejsze znaczenie, niż się z początku wydawało. Dalsze działania na Pacyfiku udowodniły, że tradycyjne pancerniki nie są w stanie odgrywać znaczącej roli w wojnie morskiej zdominowanej przez lotnictwo. Tak więc wyeliminowanie około połowy amerykańskich okrętów tego typu nie miało decydującego wpływu na praktyczne możliwości bojowe amerykańskiej floty.

Mimo to japoński sukces był dla Amerykanów dużym szokiem i skłonił ich do przejścia do obrony na akwenie Pacyfiku. To pozwoliło Japończykom na przeprowadzenie udanej serii śmiałych ataków i stworzenie rozległej pozycji obronnej przez opanowanie szeregu wysp na wielkim łuku od Aleutów po Birmę, a także zniszczenie sił amerykańskich na Filipinach. Pasmo japońskich zwycięstw na Pacyfiku ciągnęło się przez następne pół roku, aż do ich klęski w bitwie pod Midway[potrzebny przypis].

Atak Japończyków był bezprecedensowy, bowiem nie wypowiedzieli oni wcześniej wojny Amerykanom. W okresie bezpośrednio poprzedzającym japoński atak, obserwowano jednak symptomy zbliżającego się ataku, były one jednak błędnie interpretowane, nierozpoznane lub ignorowane. Dowództwo amerykańskiej Floty Pacyfiku, zdając sobie sprawę z nieuchronności wojny z Japonią, spodziewało się raczej cesarskiego ataku na Filipiny. Starało się wobec tego wzmocnić obronę Filipin, a w dalszej kolejności Wysp Midway[potrzebny przypis].

Z pięciu zatopionych amerykańskich pancerników tylko dwa, USS „Arizona” i USS „Oklahoma”, zostały stracone bezpowrotnie. Pozostałe trzy, USS „California”, USS „Nevada” i USS „West Virginia”, zostały podniesione z dna w pierwszej połowie 1942 r., a następnie naprawione lub przebudowane i przywrócone do czynnej służby. „Oklahoma” został podniesiony i wprowadzony do suchego doku, ale wyremontowanie okrętu uznano za nieopłacalne. Do dziś na dnie na małej głębokości leży wrak pancernika „Arizona”, zniszczonego przez eksplozję wewnętrzną, która zabiła 1117 marynarzy, powodując blisko połowę amerykańskich strat podczas ataku. W 1962 r. wrak przekształcono w pomnik przez skonstruowanie bezpośrednio na nim specjalnej budowli[potrzebny przypis].

Podczas ataku infrastruktura bazy w Pearl Harbor odniosła tylko nieznaczne szkody. Japończycy nie zniszczyli również ogromnych i łatwo widocznych zbiorników z olejem napędowym, niezbędnych do dalszych działań floty (zgromadzonych było 4,5 mln baryłek ropy). Stało się tak dlatego, iż atak na infrastrukturę i zapasy paliwa miał być przeprowadzony w III fazie ataku. Do tego jednak nie doszło, gdyż ostrożny admirał Nagumo stwierdził, że główny cel – neutralizacja amerykańskiej Floty Pacyfiku – został osiągnięty. Okazało się to potem fatalnym błędem, gdyż efekty III fazy ataku mogłyby wyłączyć z użycia port w Pearl Harbor na bardzo długi czas. Baza odegrała kluczową rolę w walkach na Pacyfiku, korzystając z doskonałego położenia, stosunkowo bliskiego do rejonów, gdzie odbywały się walki. Po ataku pierwszego dnia wojny Japończycy nie podjęli już jakichkolwiek prób ponownego ataku na bazę, choć kilkakrotnie ich samoloty próbowały wykonać nad nią loty rozpoznawcze[potrzebny przypis].

Dzień po ataku prezydent Franklin Delano Roosevelt wygłosił orędzie do narodu amerykańskiego o treści:

Wczoraj, 7 grudnia 1941 roku – w dniu hańby – Stany Zjednoczone Ameryki zostały w niesprowokowanym i tchórzliwym ataku z premedytacją zaatakowane przez morskie i lotnicze siły Cesarstwa Japonii. Z żalem zawiadamiam was, że wielu Amerykanów straciło życie. Wobec tego zwracam się do Kongresu, aby ogłosił stan wojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Japonią.

Kongres 8 grudnia podjął żądaną uchwałę. W odpowiedzi, 11 grudnia sojusznicy Japonii, III Rzesza i Królestwo Włoch, wypowiedzieli wojnę Stanom Zjednoczonym[47]. Tego samego dnia stan wojny z oboma tymi państwami ogłosił Kongres USA[48][h].

Nie ustalono kto był pierwszą ofiarą japońskiego nalotu na Pearl Harbor, jednakże pierwsza depesza wysłana do USA z informacją o zabitym w wyniku tego ataku żołnierzu amerykańskim, dotyczyła Roberta Niedźwiedzkiego – Amerykanina polskiego pochodzenia. Niektóre źródła podają, że w ten sposób stał się on pierwszym oficjalnie zarejestrowanym żołnierzem amerykańskim poległym w czasie II wojny światowej (oraz że pierwszym poległym w I wojnie światowej Amerykaninem był również żołnierz polskiego pochodzenia)[51]. Inne źródła jako pierwszego Amerykanina poległego w czasie konfliktu podają Roberta M. Loseya, który zginął w Norwegii w kwietniu 1940, a więc ponad półtora roku przed japońskim atakiem[52][53]. Co do pierwszego Amerykanina poległego w czasie I wojny światowej nie ma zgodności, jednak żadna z domniemanych osób nie jest polskiego pochodzenia[54][55][56][57].

Następnego dnia po ataku na Pearl Harbor – 8 grudnia 1941 – samoloty japońskie przeprowadziły intensywne i wielokrotne naloty na Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych – Howland, Baker, Jarvis oraz wyspy z atolu Feniks, wspierane ostrzałem artyleryjskim z okrętów podwodnych. W ich wyniku zginęło dwóch kolonistów na wyspie Howland. Stany Zjednoczone wycofały kolonistów i personel wojskowy z tych wysp, a atak Japończyków na wyspy został utajniony (nie był nawet raportowany do Waszyngtonu)[58].

Remove ads

Straty amerykańskie

Więcej informacji Nazwa okrętu, Klasa ...
Remove ads

Zobacz też

Uwagi

  1. [a]
    Sprzeciw Richardsona ocierał się o niesubordynację. Admirał udał się między innymi do Białego Domu i wprost oświadczył prezydentowi, że „starsi oficerowie marynarki nie mają zaufania co cywilnego przywództwa kraju”[11]. Co było tym większą zniewagą dla prezydenta, że Roosevelt – były Asystent Sekretarza Marynarki – uważał się za człowieka marynarki. W konsekwencji, w lutym 1941 roku Roosevelt zdymisjonował Richardsona i zastąpił go adm. Husbandem Kimmelelem[11]
  2. [b]
    Akagi został wyłączony z gry, z powodu żądania sztabu generalnego japońskiej floty, aby okręt skierować do wsparcia ataku na Filipiny[30]
  3. [c]
    Łącznie szesnaście samolotów, co stanowiło odpowiednik jednej eskadry.
  4. [d]
    Samoloty dostarczane przez „Lexingtona” nie dotarły jednak na Midway, gdyż na wieść o japońskim ataku, dowodzący zespołem kadm. John Newton zawrócił zespół nie docierając do atolu. Samoloty dostarczone natomiast na Wake przez „Enterprise”, już kilka dni po ataku na Pearl Harbor stoczyły ciężkie walki w obronie zaatakowanego atolu Wake[38].
  5. [e]
    W dostawie eskadry marines VMF-211 na Wake, „Enterprise” towarzyszyły ciężkie krążowniki USS „Northampton” (CA-26) i „Salt Lake City” (CA-25) oraz niszczyciele USS „Dunlap” (DD-384), „Maury” (DD-401), „Stack” (DD-406), „Sterett” (DD-407), „Benham” (DD-397) i „Ellet” (DD-398). W eskorcie zaś „Lexingtona” w drodze do Midway znajdowały się Okręty te nie znajdowały się więc w Pearl Harbor w czasie japońskiego ataku.
  6. [f]
    Przykładowo, bateria której zadaniem była obrona lotniska Wheeler Field znajdowała się w koszarach Schofield[40]
  7. [g]
    „Utah” pozbawiona była już w tym czasie wież artylerii głównej, japońscy piloci nie zauważyli jednak że kształty nad barbetami, to jedynie skrzynie przykrywające puste otwory[44].
  8. [h]
    Także 11 grudnia prezydent Władysław Raczkiewicz ogłosił stan wojny RP z Japonią[49]. Polsko-japoński układ pokojowy zawarto w Nowym Jorku 8 lutego 1957[50], 6 lat po zawarciu pokoju Japonii z USA w San Francisco 8 września 1951.

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads