Bitwa pod Navarino (1827)

Bitwa pod Navarino – bitwa stoczona 20 października 1827 w czasie wojny o niepodległość Grecji, pomiędzy flotą turecko-egipską a francusko-brytyjsko-rosyjską, uznawana za ostatnią większą bitwę stoczoną przez okręty żaglowe^[1][2].

Bitwa pod Navarino

Wojna o niepodległość Grecji
Bitwa morska w Zatoce Navarino, mal. Garneray
Czas	20 października 1827
Miejsce	południowo-zachodnie wybrzeże Peloponezu, w Grecji
Wynik	zwycięstwo floty sprzymierzonych
Strony konfliktu
Wielka Brytania Królestwo Francji Imperium Rosyjskie Imperium Osmańskie
Dowódcy
Edward Codrington (Royal Navy) Henri de Rigny (Marine Royale) Lodewijk Heyden (Russkij Impieratorskij Fłot) Ibrahim Pasza Amir Tahir Pasza
Siły
10 okrętów liniowych 10 fregat 4 brygi 3 szkunery 3 okręty liniowe 17 fregat 30 korwet 28 brygów 5 szkunerów 5–6 branderów
Straty
181 zabitych 480 rannych 4109 zabitych i rannych
Położenie na mapie Grecji miejsce bitwy
36°56′09″N 21°41′16″E

Miejsce bitwy współcześnie

Tło bitwy

Od sześciu lat trwała wojna o niepodległość Grecji, znajdującej się pod panowaniem tureckim. Francja, Wielka Brytania i Rosja pod presją opinii publicznej jak i kierowane obawą o los własnych interesów handlowych, wystąpiły do sułtana o wykonanie Konwencji Londyńskiej 1827 nadającego Grecji autonomię, co spotkało się z odmową ze strony Wysokiej Porty. W związku z tym główne mocarstwa ówczesnej Europy: Wielka Brytania, Rosja i Francja, na mocy dyplomatycznych umów skierowały na wody greckie swoje eskadry. Zadaniem tych eskadr miało być niedopuszczenie posiłków tureckich do Grecji, lecz miały one nie brać udziału w konflikcie.

Eskadry te zostały połączone a na czele tak powstałej floty stanął brytyjski wiceadmirał Edward Codrington – równocześnie dowodzący eskadrą brytyjską. Eskadrą rosyjską dowodził kontradmirał Ludwig Hayden, a francuską – kontradmirał Henri Gauthier de Rigny.

Skład floty alianckiej

Nazwa okrętu	Dowódca	Typ okrętu	Liczba dział
"Asia" (flagowy)	wiceadm. E. Cadrington Edward Curzon	okr. liniowy	84
"Scipion"	Milius	okr. liniowy	80
"Trident"	Maurice	okr. liniowy	74
"Genoa"	Walter Bathurst	okr. liniowy	76
"Albion"	John Ommaney	okr. liniowy	74
"Breslau"	de La Bretoniere	okr. liniowy	84
"Azow"	kontradm. Ludwig Heyden Michaił Łazariew	okr. liniowy	80
"Gangut"	Awinow	okr. liniowy	84
"Ieziekiel"	Josif Swinkin	okr. liniowy	80
"Aleksandr Niewskij"	Bogdanowicz	okr. liniowy	80
"Dartmouth"	Thomas Fellowes	fregata	42
"Sirène"	kontradm. Henri Gauthier de Rigny	fregata	60
"Jelena"	?	fregata	38
"Prowornyj"	?	fregata	48
"Konstantin"	Chruszczow	fregata	44
"Kastor"	?	fregata	38
"Armide"	Gaud Amable Hugon	fregata	44

Bitwa

20 października 1827 roku flota ekspedycyjna, w składzie 10 okrętów liniowych oraz 10 fregat i sile ognia 1676 armat, weszła do zatoki przed portem Navarino (Pylos) na Peloponezie. Tu, pod osłoną nadbrzeżnych baterii tureckich liczących 165 armat, stacjonowała flota turecko-egipska w składzie 3 okrętów liniowych, 17 fregat i ok. 40 mniejszych jednostek (w tym 5-6 branderów), mających do 2200 armat. Flota turecko-egipska była dowodzona przez admirała Muharrem Beja, podlegającego Ibrahimowi Paszy, dowodzącemu tureckimi wojskami w Grecji. Wiceadmirał Codrington blokując flotę turecko-egipską wykonywał zlecone mu zadanie: udzielić pomocy Grekom i nie wystąpić zbrojnie w tym konflikcie. Siły tureckie ustawione były w podkowę wzdłuż wschodniego i północnego wybrzeża zatoki. Okręty alianckie podpłynęły do liniowców tureckich i zatrzymały się w niewielkiej odległości^[3].

W pewnej chwili Turcy obsadzili załogą manewrową brander stojący w pobliżu brytyjskiej fregaty "Dartmouth". Dowódca okrętu brytyjskiego skierował w jego kierunku łódź z parlamentariuszami. Została ona ostrzelana przez załogę tureckiego brandera, padli pierwsi zabici. Następnie z okrętów tureckich padły dwa strzały armatnie, trafiając niegroźnie "Dartmoutha" i "Sirène". W efekcie doszło do bitwy.

Starcie rozpoczęło się o godz. 14:25^[4]. W ciągu 4 godzin spalono i zatopiono 65 okrętów i statków tureckich. Flota turecko-egipska ustawiona była w dobrej pozycji obronnej, ale rezultat starcia był wynikiem przewagi technicznej, a przede wszystkim lepszego wyszkolenia marynarzy mocarstw europejskich. W boju morskim wyróżnił się flagowy okręt rosyjski "Azow" pod dowództwem komandora M. P Łazariewa.

Straty tureckie wyniosły ok. 3000 zabitych i 1109 rannych. Straty floty sprzymierzonych – 181 zabitych i 480 rannych.

W bitwie brało udział 27 okrętów sił sprzymierzonych (francusko-brytyjsko-rosyjskich):

• brytyjskie: 3 okręty liniowe, 4 fregaty i 5 mniejszych żaglowców, w tym:
  • HMS "Asia" - okręt liniowy 84-działowy - okręt flagowy brytyjskiego wiceadmirała Edwarda Codringtona, dowodzącego też całą flotą
  • HMS "Dartmouth" - 42-działowa fregata dowodzona przez kapitana Fellowsa
• rosyjskie: 4 liniowce i 4 fregaty, w tym:
  • "Azow" - okręt liniowy 74-działowy - okręt flagowy rosyjski - kontradmirał Ludwig Heiden (Łongin Geiden)
  • "Gangut" - okręt liniowy 84-działowy
• francuskie: 3 liniowce, 2 fregaty i 2 mniejsze żaglowce (szkunery), w tym:
  • "Sirène" - fregata 58-działowa - okręt flagowy francuski - kontradmirał Henri Gauthier de Rigny

Po stronie turecko-egipskiej brało udział 89 okrętów (3 liniowce, 17 fregat, 30 korwet, 28 brygów, 5 szkunerów oraz 5 lub 6 innych) między innymi:

• „Ghiuh Rewan ” – okręt flagowy turecki admirała Tahira Paszy.
• „Guerrière” – fregata egipska pod dowództwem Moharema Beya

W źródłach występują różnice jeżeli chodzi o liczbę mniejszych jednostek, które wzięły udział w bitwie.

Skutki bitwy

W wyniku bitwy złamano potęgę morską Turcji. Zwycięstwo przyczyniło się do rozszerzenia walk wyzwoleńczych Greków. W 1829 sułtan podpisał traktat adrianopolski uznający autonomię Grecji. W 1830 proklamowano w Londynie niezależność Grecji pod protektoratem Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii. Rosja odniosła zwycięstwo w wojnie rosyjsko-tureckiej 1828 - 1829. Wielka Brytania nie odniosła jednak żadnych korzyści politycznych ze zwycięstwa, natomiast wypadki następujące po nim doprowadziły do wzrostu potęgi Egiptu względem Turcji.

Galeria

• 
  Obelisk upamiętniający wiceadmirała Codringtona
• 
  Obelisk upamiętniający kontradrmirała Heydena
• 
  Obelisk upamiętniający kontradrmirała de Rigny
• 
  Pamięci francuskich marynarzy, poległych za wolność Grecji
• 
  Pamięci marynarzy rosyjskich
• 
  Pamięci Brytyjczyków.

Przypisy

1. Battle of Navarino, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-03-09] (ang.).
2. The Battle of Navarino, 20 October 1827 (Painting). Royal Museums Greenwich. [dostęp 2019-03-09]. (ang.).
3. Bojarski, s.96
4. Bojarski, s.101

Bibliografia

• Artur Bojarski, Navarino 1827, z serii: "Historyczne Bitwy", Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007, ISBN 978-83-11-10675-8
• Mieczysław Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, PWN, Warszawa 1999.
• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 17 Moskwa 1974.

Kontrola autorytatywna (bitwa morska):

• LCCN: sh85090411
• J9U: 987007562901205171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: event/Battle-of-Navarino
• Universalis: bataille-de-navarin
• DSDE: Slaget_ved_Navarino