Bydgoskie Przedmieście
część urzędowa Torunia Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bydgoskie Przedmieście (niem. Bromberger Vorstadt) – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu.
| Część urzędowa Torunia | |
 Skrzyżowanie ulic: Krasińskiego z Konopnickiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1829 |
| Populacja (2016) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
(+48) 56 |
| Kod pocztowy |
87-100 |
Położenie na mapie Torunia | |
Przy podziale miasta dla potrzeb rad okręgów (jednostek pomocniczych gminy), teren Bydgoskiego Przedmieścia współtworzy okręg „Bydgoskie”[potrzebny przypis].
Bydgoskie Przedmieście zlokalizowane jest w zachodniej części miasta, od północy graniczy z Bielanami, od wschodu ze Starym Miastem i Rybakami, od południa z rzeką Wisłą, zaś od zachodu ze Starotoruńskim Przedmieściem[potrzebny przypis].
W przeważającej części są tu budynki secesyjne i modernistyczne. Znajdują się tu również budynki wybudowane w technice szkieletowej. W przeciwieństwie do Chełmińskiego i Jakubskiego Przedmieścia oraz Mokrego, gdzie lokowano zakłady przemysłowe, na Bydgoskim Przedmieściu lokowano wille, pensjonaty oraz budynki użyteczności publicznej. Ożywiony rozwój Bydgoskiego Przedmieścia przypada na lata 1890–1910 i 1920–1939[2].
Pierwotnie budowano tu domy o wysokości do trzech kondygnacji w stylu historyzującym. Ograniczoną wysokość narzucały ówczesne przepisy budowlane. W 1889 roku opracowano plan urbanistyczny dla przedmieścia: wytyczono linie zabudowy, wysokość budynków, linie komunikacyjne (obok istniejącej ul. Bydgoskiej zaplanowano również ul. Mickiewicza i Broniewskiego). Po 1900 roku architektura nabrała cech wielkomiejskich[2]. W 1909 roku zniesiono ograniczenia budowlane[3]. Rozpoczęto budowę nowych budynków, starsze i mniej wartościowe sukcesywnie burzono. W 1912 roku rozpoczęto brukowanie ulic. W tym samym czasie berliński architekt Bruno Möhring opracowano nowy plan urbanistyczny. Wyznaczył sześć stref, zaproponował preferowane tam rodzaje zabudowy[4].
Po powrocie Torunia do Polski w 1920 roku Bydgoskie Przedmieście zachowało swój elitarny charakter[4]. Władze miasta oraz województwa pomorskiego ulokowały na Bydgoskim Przedmieściu wiele budynków urzędniczych, miasto ponadto zachęcało do budowy tu mieszkań na wynajem (np. dom Vesty przy ul. Mickiewicza 7)[5]. Po 1945 roku wiele zabytkowych domów, użytkowanych wówczas jako lokale komunalne, zostało zdewastowanych. Po 1989 roku rozpoczęto systematyczną rewitalizację budynków na Bydgoskim Przedmieściu[4]. Pomimo prób część zabudowy została zburzona (np. kamienica przy ul. Bydgoskiej 56) lub zniszczona w wyniku pożarów (m.in. Zofiówka przy ul. Bydgoskiej 26, Dom Uebricka przy ul. Bydgoskiej 35)[6][7].
Najwcześniejsze ślady bytności człowieka na tym obszarze sięgają neolitu – przy ul. Mickiewicza odkryto ślady kultury pucharów lejkowatych. W średniowieczu część dzisiejszego Bydgoskiego Przedmieścia położoną najbliżej Wisły – tzn. Rybaki, zamieszkiwali rybacy i flisacy. Na terenie przedmieścia była także wydobywana glina służąca za surowiec toruńskim cegielniom. W tamtym okresie osiedle miało charakter podmiejskich rezydencji oraz rozległych ogrodów bogatszej części mieszkańców. W 1797 powstał tu bardzo efektowny, najstarszy w Polsce ogród zoobotaniczny, który zgodnie z wolą zmarłego 27 czerwca 1827 roku założyciela, Johanna Gottlieba Schultza, stał się własnością Gimnazjum Toruńskiego[potrzebny przypis].
W XIX wieku Bydgoskie Przedmieście stało się placem intensywnej zabudowy, dla przeżywającego duży rozkwit Torunia, któremu brakowało terenów pod inwestycje w ciasnej zabudowie średniowiecznej Starówki[potrzebny przypis]. W roku 1817 powstał Park Miejski, który z racji tego, iż swym zasięgiem obejmował tereny użytkowane wcześniej przez cegielnię, nazwany został „Parkiem Cegielnia” („Ziegelei-Park”). Jest to jeden z najstarszych parków w Polsce[8][9].
W 1884 roku na zachodnim skraju dzielnicy powstały koszary ułanów. Na przełom XIX i XX w. przypada gwałtowny rozwój budownictwa mieszkaniowego – powstała m.in.: zabudowa ulicy Mickiewicza (ówczesnej Mellienstrasse), przełom wieków to także okres powstania kompleksu koszar oraz budynków szkolnych przy dzisiejszej ul. Sienkiewicza (ówczesnej Schulstrasse i Pestalozzistrasse – pn. część ulicy)[potrzebny przypis].
16 maja 1891 roku Bydgoskie Przedmieście zostało połączone linią tramwajową z centrum Torunia – tu też ulokowano zajezdnię tramwajową. W okresie międzywojennym na terenie dzielnicy ulokowane zostały dwie z pięciu placówek dyplomatycznych Torunia (niemiecka i belgijska), natomiast w okresie okupacji niemieckiej w jednej z kamienic przy ul. Bydgoskiej mieściła się placówka Gestapo[potrzebny przypis].
Bydgoskie Przedmieście należało do eleganckiej, prestiżowej dzielnicy zamieszkiwanej przez elity miejskie, przedstawicieli wolnych zawodów, artystów i wojskowych[2]. Pomieszkiwali tu Witkacy i Przybyszewski[potrzebny przypis], w okresie międzywojennym prezydent Torunia Stefan Michałek (przy ul. Mickiewicza 18), wiceprezydent Torunia Franciszek Bala (przy ul. Mickiewicza 81a), redaktor „Słowa Pomorskiego” Marian Sydow (przy ul. Mickiewicza 30), poseł na Sejm i naczelnik „Słowa Pomorskiego” Stefan Sacha (przy ul. Mickiewicza 28) oraz starosta krajowy Wincenty Łącki (przy ul. Mickiewicza 24)[10].
3 września 1932 roku przy ul. Adama Mickiewicza rozpoczęto budowę Osiedla Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Pracę ukończono we wrześniu 1933 roku. Osiedle składało się z sześciu modernistycznych bloków liczących 168 mieszkań: 28 trzypokojowych, 88 dwupokojowych i 52 jednopokojowych. W mieszkaniu znajdowała się instalacja artystyczna i gazowa, w każdym mieszkaniu zainstalowano kuchenkę gazową. Część mieszkań trzypokojowych miało balkony. Część mieszkań miała łazienki. Dla lokatorów nieposiadających łazienek przygotowano wspólne łazienki umieszczone na poddaszu. Sąsiadowały one ze wspólnymi pralniami[11].
W 2011 roku zespół zabytkowy na Bydgoskim Przedmieściu oraz Rybakach wpisano do rejestru zabytków[12].
Nazwa
Osiedle stanowiło kiedyś tereny podmiejskie Torunia, skierowane w stronę Bydgoszczy. Było pierwszym osiedlem kompleksowo zabudowanym na taką skalę poza granicami Starego Miasta (murów miejskich). Było także usytuowane za średniowieczną „Bramą Starotoruńską”[potrzebny przypis].
Obecnie jest dzielnicą położoną w bezpośrednim sąsiedztwie centrum, jednak ze względów historycznych zachowano w nazwie słowo przedmieście.[potrzebny przypis]
Dzielnica leży nad Wisłą, w zachodniej części miasta i zajmuje 18,1% powierzchni gminy[13], zaś w 2011 r. mieszkało tam 17,2% torunian[potrzebny przypis].
Osiedle posiada szkoły, przedszkola, liczne placówki handlowe. Bardzo dobra infrastruktura rekreacyjna (elegancki Park Miejski w stylu angielskim). Dwa kościoły, trzy stacje benzynowe. Kilkanaście mniejszych placówek handlowych, na terenie po Polsporcie powstał Pasaż Zieleniec wraz z supermarketem Piotr i Paweł. Jest to pierwsza z większych placówek handlowych w tej dzielnicy[potrzebny przypis].
Komunikacja:
- autobusowa: komunikacja MZK wzdłuż północnych granic osiedla.[potrzebny przypis]
- tramwajowa: komunikacja MZK wzdłuż północnych i południowych granic osiedla.[potrzebny przypis]
- samochodowa: osiedle ma dobre połączenia drogowe we wszystkich kierunkach m.in. drogami:[potrzebny przypis]
- 80 droga krajowa nr 80 w kier. Bydgoszczy[potrzebny przypis]
- 257 droga wojewódzka nr 257 (Toruń Przybyszewskiego – Toruń Wisła – Mała Nieszawka)[potrzebny przypis]
- Od wschodu dotyka także do dróg krajowych:
- 15 droga krajowa nr 15 z kier. Inowrocławia, Poznania, Wrocławia do Olsztyna[potrzebny przypis]
- 91 droga krajowa nr 91 w kier. Gdańska i Łodzi[potrzebny przypis]
Na terenie osiedla znajduje się także Miejskie schronisko dla zwierząt, Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, stadnina koni, Toruńskie Centrum Caritas, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, oddział ZUS, Książnica Kopernikańska w Toruniu, Urząd Dozoru Technicznego, Biuro Pomorskie PAH, Urząd Statystyczny i wiele innych. W dzielnicy siedzibę ma Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Wydział Sztuk Pięknych oraz niektóre instytuty i zakłady UMK. Istnieją tu także trzy wojewódzkie szpitale: Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny, Szpital Psychiatryczny i Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Toruniu[potrzebny przypis].
Na Bydgoskim Przedmieściu znajduje się ponad 500 zabytkowych budowli[12]. Ważniejsze to:
- Park Miejski, jeden z najstarszych publicznych parków miejskich w Polsce, założony w 1817 roku. Obejmuje 25 ha, znajdująca się tu niegdyś restauracja (4 000 miejsc) uchodziła za największe miejsce wycieczkowe w Prusach Zachodnich[14]. Wśród elementów architektury parkowej znajduje się:
- ławka Schillera, upamiętniająca niemieckiego pisarza epoki romantyzmu[15];
- staw z łabędziami[potrzebny przypis];
- rzadkie założenia parkowe o bogatej florystyce i charakterze parków angielskich[potrzebny przypis];
- elementy małej architektury, rzeźby[potrzebny przypis];
- tor saneczkowy[potrzebny przypis]
- Ogród Zoobotaniczny, najstarszy obiekt tego typu w Polsce[potrzebny przypis], założony w 1797 roku. Ogród jest sukcesywnie rozbudowywany, posiada bardzo bogaty zbiór roślin, zwierzynę krajową i zagraniczną, herpetarium i ptaszarnię. Jego powierzchnia wynosi prawie 4 ha, zgromadzono na niej 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. W ogrodzie działa Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej. Organizowane są imprezy dla dzieci i młodzieży m.in. festyny z okazji Dnia Dziecka oraz wystawy, w tym Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”. Znajduje się tu[potrzebny przypis]:
- zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia[potrzebny przypis]
- Zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ul. Kościuszki 73 i odrestaurowana[potrzebny przypis]
- obelisk-pomnik ku czci twórcy ogrodu J. Schultza w 1797 roku, z charakterystyczną figurką ptaka[potrzebny przypis]
- grobowiec założyciela Ogrodu Johanna Gottlieba Schultza[potrzebny przypis]
- zajezdnia tramwajowa powstała w 1891 roku[16]
- Koszary Wrangla między ulicami: Fałata, Żeromskiego i Sienkiewicza[17]
- Pozostałości po Koszarach Pionierów między ulicami: Broniewskiego, Sienkiewicza, Fałata[18]
- Koszary Ułanów między ulicami: Mickiewicza, Reja, Broniewskiego[19]
- obiekty związane z fortową Twierdzą Toruń, m.in.: Fort IX (fort artyleryjski pośredni powst. w l. 1882–1885 noszący imię Bolesława Chrobrego – do r. 1920 Heinricha von Plauen)[potrzebny przypis]
- kompleks budynków szkolnych wzdłuż ul. Sienkiewicza, na odcinku ul. Broniewskiego – ul. Gagarina, wybudowany na przełomie XIX i XX wieku. W jej skład wchodzi m.in. gmach szkoły podstawowej przy Sienkiewicza 6[20], dawne katolickie seminarium nauczycielskie przy ul. Henryka Sienkiewicza 30/32 zbudowane w 1909 roku (obecnie siedziba Wydziału Sztuk Pięknych UMK)[21][22] oraz dawne ewangelickie seminarium nauczycielskie przy placu Stefana Wincentego Frelichowskiego 1 zbudowane w 1910 roku (obecnie siedziba Wyższego Seminarium Duchownego)[23][24].
- budynek dawnego szpitala obywatelskiego przy ul. Słowackiego 47/49[25]
- szachulcowy budynek (ul. Bydgoska 26), w którym od roku 1921 działał pensjonat „Zofiówka” – mieszkali tu m.in.: Stanisław Przybyszewski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Juliusz Osterwa[26]
- „Grzybek” – obiekt architektury parkowej powstały w 1843 roku, później użytkowany jako przystanek tramwajowy[27]
- gmach Dyrekcji Okręgowej Lasów Państwowych przy ul. Mickiewicza, projektu Kazimierza Ulatowskiego[28]
- dawna modernistyczna Miejska Hala Wystawowa według projektu Kazimierza Ulatowskiego, zbudowana w latach 20. XX wieku[19]
- kamienica przy ul. Mickiewicza 20 – wybudowana w 1912 roku dla przedsiębiorcy budowlanego Juliusa Grossera. W okresie międzywojennym znajdował się tu Konsulat Królestwa Belgii[28].
- siedziby konsulatów innych państw w Toruniu[potrzebny przypis]:
- Konsulatu Generalnego Niemiec i III Rzeszy – przy ul. Bydgoskiej 34/36 oraz jego Wydziału Paszportowego przy Bydgoskiej 60[potrzebny przypis]
- sala gimnastyczna przy ul. Mickiewicza 15/17, wybudowana w 1898 roku[28]
- Budynek mieszkalny w stylu okrętowym na rogu ul. Słowackiego 38/40 i Matejki, zbudowana w 1936 roku według projektu Bronisława Jeziorskiego[29]
- Wille przy ul. Słowackiego, zbudowane w latach 1923–1932[25]
- Kamienice przy ul. Mickiewicza pod nr. 81, 90[18]
- Kamienice secesyjne przy ul. Słowackiego pod nr. 51, 53/55 i 61[16]
- Kamienice przy ul. Sienkiewicza: „Młody Las” pod nr. 12, z atlantami pod nr. 19/21, z glazurowanym szczytem pod nr. [30]
- Apteka św. Anny przy ul. Mickiewicza 98[31]
- Dawny budynek kina Bałtyk przy ul. Mickiewicza 77, obecnie mieści się tu sklep sieci Biedronka[32]
- Kamienice przy ul. Bydgoskiej pod nr. 60, 100 i 118[33]
- Domy szkieletowe przy ul. Bydgoskiej pod nr. 40, 50/52[34]
- Zespół zabytkowych budynków o konstrukcji szkieletowej (tzw. Zagłębie pruskiego muru) przy ul. Konopnickiej (pod nr. 12, 14, 16 i 18) i Bydgoskiej (pod nr. 34/36)[35]
- Dom sierot przy ul. Szosa Bydgoska 1[36]
- Kamienica przy ul. Konopnickiej 15, gdzie mieszkał muzyk Zygmunt Moczyński[37]
- Dom rodziny Weese przy ul. Danielewskiego 6[38]
- Dom szkieletowy przy ul. Stromej 5[39]
- Kamienica przy ul. Kujota 7[39]
- Budynek Wydziału Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu[40]
- Budynek przy ulicy Fredry 2/4, dawny budynek mieszkalny, obecnie użyteczności publicznej[41]
- Dom wojewody pomorskiego przy ul. Fredry 6/8[27]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
