Loading AI tools
prawosławna budowla sakralna Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cerkiew (z gr. kyriaké, Κυριακη (οικια) „(dom) Pana”, w uzupełnieniu do eklezja „zgromadzenie”, później „świątynia”, „kościół”) – budynek przeznaczony do sprawowania nabożeństw w cerkwi prawosławnej lub unickiej (greckokatolickiej). Jest przestrzenią sakralną dla celebracji Boskiej Liturgii. Prawosławni oraz grekokatolicy wierzą, że jest ona miejscem szczególnego przebywania samego Boga.
Jeszcze w szesnastowiecznym języku staropolskim słowo cerkiew odnosiło się zarówno do świątyni prawosławnej, jak i do kościołów katolickiego i protestanckiego, a nawet do synagogi. Analogicznie pojęcie Cerkiew pisane wielką literą mogło odnosić się do wspólnoty wiernych, organizacji kościelnej dowolnego wyznania. Równocześnie słowo kościół było powszechnie wykorzystywane na określenie świątyń prawosławnych. W tekstach polemicznych z okresu konfliktu prawosławno-unickiego w końcu XVI i na początku XVII w. pojęcie cerkiew nadal bywało używane na określenie świątyń zarówno prawosławnych, jak i katolickich (także obrządku łacińskiego). Wyraźne rozróżnienie pojęć cerkiew i kościół następuje w końcu XVI w. i definitywnie najpewniej w stuleciu następnym[1].
Pierwsze cerkwie stawiali budowniczowie greccy sprowadzeni z Konstantynopola, dlatego podstawowy typ cerkwi murowanej wywodzi się od późnobizantyjskich świątyń wznoszonych na planie krzyża i zwieńczonych kopułą[2]. Późniejszy jej rozwój architektoniczny na rozległych obszarach wpływu obrządku prawosławnego był uzależniony od warunków miejscowego środowiska. Najbardziej charakterystyczne typy i formy cerkwi wykształciły się na Rusi. W XV wieku głównym ośrodkiem budowy cerkwi stała się Moskwa, gdzie wzniesiono monumentalne sobory na Kremlu:
Rozwój architektury cerkiewnej charakteryzuje się coraz większym zróżnicowaniem typów budowli i wzrastającą ich dekoracyjnością. Szczególne bogactwo form cechuje cerkwie drewniane na terenie Rosji, Białorusi, Ukrainy, Słowacji oraz wschodniej Polski. Cerkwie budowano z cegły i kamienia, ale nieporównywalnie – w stosunku do innych typów kościołów – duża liczba cerkwi była drewniana.
Jednym z mistrzów malarstwa ściennego był w XIV wieku Teofan Grek przedstawiciel tzw. szkoły nowogrodzkiej. Innymi uznanymi artystami byli Andriej Rublow oraz Dionizy działający w Moskwie.
Kościoły greckie, od okresu wczesnochrześcijańskiego, aż do państwa nowogreckiego, pozostawały wierne stylowi bizantyńskiemu. Ewentualne korekty wiążą się z tradycją frankońską, w niektórych regionach popularną od XI aż po XIX wiek, oraz z tradycją włoską. Po odzyskaniu niepodległości, zaznaczył się wpływ klasycyzmu, następnie także architektury nowoczesnej, wciąż jednak z zachowaniem jej bizantyńskiej stylizacji. Toteż współczesne słowniki grecko-polskie unikają określania greckich świątyń prawosławnych mianem cerkwi, greckie pojęcie „εκκλησία” tłumacząc wyłącznie jako „kościół”[3][4]. Największy z polskich słowników polsko-greckich słowo „cerkiew” tłumaczy na grecki jako kościół prawosławny lub unicki (krajów słowiańskich)[5]. Słowniki języka polskiego definiują termin cerkiew jako oznaczający świątynię prawosławną w ogólności, bez rozróżniania kraju, w którym obiekt się znajduje[6][7]. Słowo „cerkiew” używa się także w stosunku do Kościołów Greckokatolickich[8].
Spośród planów, na których buduje się cerkwie najbardziej rozpowszechnione są plany:
Cechą, która odróżnia cerkiew od innych budynków jest jej pokrycie kopułami. Kopuła jest symbolem nieba, Boga, świętych i świata anielskiego. Liczba kopuł nie jest dowolna i ma znaczenie symboliczne:
Na każdej kopule umieszczony jest krzyż, co oznacza, że cerkiew oddaje chwałę Jezusowi Chrystusowi.
Kształt kopuł, będących charakterystycznym elementem architektury cerkiewnej, przybierał różne formy w zależności od regionu. W architekturze sakralnej:
Wnętrze cerkwi dzieli się na:
Cerkwie prawosławne zwykle nie mają ławek z wyjątkiem tych pod ścianami, co daje większą swobodę poruszania się wiernych niż w świątyniach katolickich i protestanckich. Ławki bywają w cerkwiach prawosławnych na południu Polski, co wiąże się z wpływami tradycji greckiej.
Ściany części środkowej pokryte są ikonami zawieszonymi lub umieszczonymi na półeczkach.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.