Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej i św. Eliasza – prawosławna cerkiew filialna w Wojsławicach. Należy do parafii św. Jana Teologa w Chełmie, w dekanacie Chełm diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[1].
A/478 z dnia 31.01.1970. | |||||||||||||||||||
cerkiew filialna | |||||||||||||||||||
Widok ogólny | |||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||||
Diecezja | |||||||||||||||||||
Wezwanie |
Kazańskiej Ikony Matki Bożej, św. proroka Eliasza | ||||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne |
22 października/4 listopada; 20 lipca/2 sierpnia | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Wojsławice | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu chełmskiego | |||||||||||||||||||
50°55′11,2″N 23°33′02,6″E |
Świątynie prawosławne znajdowały się w Wojsławicach od początku istnienia miejscowości, tj. od XV wieku. Obecnie istniejący budynek został wzniesiony w stylu barokowym w latach 1771–1774 jako świątynia unicka. Siedzibą parafii prawosławnej stał się w okresie likwidacji unickiej diecezji chełmskiej. Parafia wojsławicka działała nieprzerwanie do wysiedleń miejscowej ludności ukraińskiej wyznania prawosławnego w latach 40. XX w., gdy z braku wiernych została zlikwidowana. Porzucona cerkiew, użytkowana jako magazyn, ulegała stopniowej dewastacji. Dopiero na przełomie XX i XXI w. odremontowano ją, jednak brak ludności prawosławnej w miejscowości sprawił, że jest otwierana do celów kultowych jedynie okazjonalnie. We wnętrzu cerkwi nie ma ikonostasu, a jedynym elementem pierwotnego wyposażenia przechowywanym w świątyni jest zabytkowa kadzielnica.
Pierwsza cerkiew w Wojsławicach została odnotowana już w akcie lokacyjnym Wojsławic ok. 1440. Nosiła wezwanie św. Eliasza[2]. Była to świątynia drewniana, została najprawdopodobniej zniszczona w czasie najazdu tatarskiego[3]. Kolejna cerkiew pod tym samym wezwaniem powstała przed 1508[3]. W XVI w. w miejscowości istniały trzy prawosławne świątynie, do których uczęszczało 2600 osób[2]. Według Janczykowskiego przy cerkwi św. Eliasza funkcjonował prawosławny klasztor[3].
Obecnie znajdująca się w Wojsławicach cerkiew została wzniesiona w latach 1771–1774 w stylu barokowym. Jej fundatorką była Marianna z Daniłowiczów. W momencie budowy była to świątynia unicka. Obiekt był murowany, jedynie przedsionek świątyni wybudowano z drewna[3]. W 1841 ta część budowli została przebudowana i od tego momentu murowana była cała cerkiew[3].
Obiekt pozostawał siedzibą parafii unickiej do likwidacji unickiej diecezji chełmskiej. Parafia wojsławicka została przyłączona do wikariatu chełmskiego prawosławnej eparchii chełmsko-warszawskiej rok przed formalną kasatą diecezji, w 1874[3]. W 1880 w jej wnętrzu wykonany został zespół fresków autorstwa Michała Olechwiera. W kolejnej dekadzie świątynia została odremontowana[3]. Przed I wojną światową wybudowano w jej sąsiedztwie murowaną dzwonnicę[4].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości cerkiew w Wojsławicach od początku mogła funkcjonować jako siedziba legalnej (etatowej) parafii prawosławnej. W 1919 Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uwzględniło ją na liście świątyń przewidywanych do otwarcia. W połowie 1921 w Wojsławicach działała już parafia, jedna z czternastu placówek duszpasterskich tworzących dekanat chełmski diecezji warszawsko-chełmskiej i zarazem jedna z trzynastu świątyń prawosławnych w powiecie chełmskim[5].
Cerkiew w Wojsławicach funkcjonowała do lat 40. XX w., gdy prawosławni mieszkańcy, narodowości ukraińskiej, zostali deportowani, a świątynia przestała spełniać dotychczasowe funkcje[6]. Całe wyposażenie świątyni wywiózł z Wojsławic prawosławny duchowny[3].
Porzucona cerkiew została zaadaptowana na magazyn środków chemicznych[2], następnie składowano w nim paliwa i smary. Przechowywane w obiekcie substancje doprowadziły do zniszczenia zabytkowych fresków[7]. W tym samym czasie zniszczone zostało ogrodzenie otaczające teren cerkiewny oraz prawosławny cmentarz[7]. W dzwonnicy świątyni, na dolnej kondygnacji, urządzono sklep, a następnie poczekalnię PKS. Następnie dzwonnica została całkowicie porzucona[8].
Od lat 60. XX wieku w obiekcie znajdował się magazyn muzealny. Zmiana przeznaczenia budynku nie przełożyła się na większą dbałość o jego stan techniczny, resztki fresków nadal ulegały degradacji[8]. W latach 80. XX wieku niszczejącą świątynią zainteresowały się lokalne władze, które postanowiły do 1990 doprowadzić ją do takiego stanu, by ponownie mogła zostać otwarta do celów kultowych[9]. Remont budowli podjęto jednak dopiero w latach 90. XX wieku, w dodatku został on przerwany z powodu braku funduszy. W czasie nieudolnie prowadzonych prac ostatecznie zniszczono freski Olechwiera, a ze świątyni zdjęto tynk[8]. W latach 90. XX wieku w odniesieniu do świątyni zaczęto posługiwać się wezwaniem Kazańskiej Ikony Matki Bożej, które pierwotnie nosiła zniszczona w 1938 drewniana kaplica prawosławna przy ulicy Grabowieckiej[4]. Nową, tym razem udaną, renowację cerkwi przeprowadzono na początku XXI w.[8] z inicjatywy prawosławnej diecezji lubelsko-chełmskiej[2]. W latach 2007–2009 w budynku kilkakrotnie odbywały się koncerty[8].
W 2009 po raz pierwszy od 1944 w budynku odbyło się nabożeństwo (wielka wieczernia), które stanowiło część Spotkań Trzech Kultur organizowanego przez Stowarzyszenie Miłośników Wojsławic[2]. Nabożeństwo takie odbywa się w czasie każdej kolejnej edycji tej corocznej imprezy[10]. W 2012 w Wojsławicach miała miejsce pierwsza od czasu wysiedleń Święta Liturgia[6]. W miejscowości nie mieszkają już wyznawcy prawosławia, toteż poza szczególnymi okazjami nabożeństwa nie są odprawiane[11].
Cerkiew w Wojsławicach została wzniesiona z cegły, w stylu barokowym. Posiada przedsionek, jedną nawę, wielobocznie zamknięte prezbiterium i zakrystię. Chór muzyczny w świątyni wspierają dwa murowane filary. Zewnętrzne ściany świątyni rozczłonkowane są pilastrami w porządku toskańskim, podpierającymi profilowany gzyms. Cerkiew kryta jest blaszanym dachem, na którym znajduje się cebulasty hełm[4]. Przed II wojną światową fasadę świątyni zdobiły wizerunki św. Mikołaja, św. Eliasza oraz Matki Bożej (oparty na kompozycji Wasniecowa z soboru św. Włodzimierza w Kijowie). Znajdowały się na niej również cerkiewnosłowiańskie napisy Błagosłowien griadyj wo imia Gospodnie oraz Oswiati lubiaszczych błagolepije domu Twojego (Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie oraz Uświęć miłujących wspaniałość domu Twego)[7].
Przed zamknięciem cerkwi po wywózkach wiernych w świątyni znajdował się czterorzędowy ikonostas[7]. Od czasu jego wywiezienia do świątyni nie wstawiono nowego[6]. Wiadomo również o dwóch eksponowanych przed ikonostasem kiotach z wizerunkami Chrystusa Zbawiciela oraz z kopią Chełmskiej Ikony Matki Bożej[7]. Z pierwotnego wyposażenia świątyni przetrwała kadzielnica[2]. Pojedyncze ikony przechowywane pierwotnie w cerkwi są do niej okazjonalnie przenoszone, w dniach, gdy w Wojsławicach odbywają się nabożeństwa[8]. W czasie IV Spotkań Trzech Kultur w 2012 w świątyni eksponowano kopię ikony św. Mikołaja z jednej z cerkwi w Wojsławicach[10].
Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 31 stycznia 1970 pod numerem A/478[12].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.