Cerkiew św. Mikołaja Nadieina w Jarosławiu
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cerkiew św. Mikołaja Nadieina – XVII-wieczna cerkiew prawosławna w Jarosławiu. Obecnie, podobnie jak cerkwie św. Eliasza, Narodzenia Pańskiego, Objawienia Pańskiego i św. Jana Chrzciciela jest udostępniana do zwiedzania w ramach Jarosławskiego Muzeum-Rezerwatu Architektury, Historii i Sztuki[1]. Jest również wymieniona (bez wskazania przynależności parafialnej) wśród cerkwi dekanatu jarosławskiego centralnego eparchii jarosławskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[2].
 7610036000 | |||||||||||||
| cerkiew parafialna, ob. muzeum | |||||||||||||
.JPG) Widok ogólny | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
9/22 maja; 6/19 grudnia | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Jarosławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||||||||||
Położenie na mapie obwodu jarosławskiego  | |||||||||||||
 57°37′43,6″N 39°53′45,4″E | |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
Jak informują tablice we wnętrzu świątyni, budowa cerkwi rozpoczęła się w 1620, zaś jej poświęcenie, przez metropolitę rostowskiego i jarosławskiego Warłaama, miało miejsce dwa lata później. Budowniczowie obiektu sakralnego są nieznani, istnieje jedynie przypuszczenie, że przy świątyni pracowali ci sami ludzie, którzy w latach poprzednich pracowali przy budowie monasteru Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu – artel kierowana przez Pankratija Timofiejewa i Nazara Borisowa[3]. Fundatorem świątyni był jeden z najzamożniejszych jarosławskich kupców Nadieja Swietiesznikow, którego imię weszło do obiegowej nazwy cerkwi. Na patrona cerkwi wybrał on Mikołaja z Miry, w prawosławnej tradycji opiekuna kupiectwa[4].
Cerkiew św. Mikołaja Nadieina była wzorem dla budowniczych kolejnych jarosławskich świątyń: cerkwi św. Dymitra Sołuńskiego[5] i cerkwi Narodzenia Pańskiego[6].
Budynek był wielokrotnie przebudowywany, pierwszy raz w 1695. Całkowicie zmieniono wówczas jego wygląd i rozplanowanie przestrzenne, po czym nastąpiła powtórna konsekracja cerkwi. W ramach przebudowy dostawiono boczny ołtarz św. Aleksandra Świrskiego, podwyższono dzwonnicę i powiększono okna. W XVIII w. dwukrotnie zmieniano konstrukcję dachu, a w 1768 prawdopodobnie dostawiono cebulastą kopułkę. W 1836 rozebrano kopuły znajdujące się pierwotnie w narożnikach cerkwi, a na dzwonnicy umieszczono zegar, który pozostawał w tym miejscu do końca stulecia[7]. Wskutek przebudowy cerkiew straciła wiele z pierwotnego monumentalizmu[8].
Cerkiew została zamknięta po rewolucji październikowej. W 1947 wpisano ją do rejestru zabytków[9]. W 1959 obiekt znalazł się we władaniu niedawno utworzonego Jarosławskiego Muzeum-Rezerwatu Historii, Architektury i Sztuki[10]. W latach 1959–1960 prace badawcze w budynku, a następnie restaurację części cerkwi przeprowadziła E. Dobrowolska. W latach 1976–1978 odremontowano elewacje i wnętrze nieczynnej świątyni[7].
W 2007 rozpoczęto prace nad odkryciem i konserwacją fresków wykonanych w świątyni bezpośrednio po jej budowie[11].
Fundator cerkwi zbudował ją według modelu przewidywanego zwyczajowo dla soborów. Świątynia posadowiona jest na wysokim podklecie i była pierwotnie zwieńczona pięcioma kopułami – w latach 30. XIX w. pozostawiono z nich tylko jedną, centralną. W cerkwi znajdowały się trzy ołtarze – św. Mikołaja, Zwiastowania oraz św. Michała Maleina, świętego patrona cara Michała Romanowa. Ołtarz poświęcony tej mało znanej na Rusi postaci miał być wyrazem szacunku wobec cara, twórcy nowej dynastii. Z kolei ołtarz Zwiastowania miał wyobrażać modlitwę dziękczynną do Matki Bożej za pokonanie polskich wojsk interwencyjnych[12]. Do nawy znajdującej się przed tym ołtarzem i związanego z nią prezbiterium prowadziło odrębne wejście, gdyż fundator traktował tę część cerkwi jako autonomiczną prywatną kaplicę, odrębną przestrzeń sakralną[13]. W 1695 dostawiono jeszcze ołtarz św. Aleksandra Świrskiego[12].
W 1640 w świątyni powstał kompleks fresków, rozmieszczonych w pięciu rzędach. Ich twórcami byli Lubim Agiejew z Kostromy, Stiefan Jefimiejew z Jarosławia, Iwan Murawjew z Niżnego Nowogrodu, pod kierunkiem których pracowało dalszych 17 autorów. Freski przedstawiają historię Adama i Ewy, budowę Arki Przymierza, wyjście Żydów z niewoli egipskiej, Sąd Ostateczny, a także postacie książąt jarosławskich i carów rosyjskich[11] oraz św. Eliasza[14].
Odrębna kompozycja ukazuje sceny z życia patrona cerkwi. Ujęte w trzy pasy kompozycje znajdują się w nawie głównej cerkwi. Wykonano je w stylu naśladującym klejma z ikon z żywotem świętych, przy zachowaniu maksymalnej oszczędności w detalu i na tle bardzo uproszczonego krajobrazu. Świętego Mikołaja ukazano zarówno w scenach zaczerpniętych z najstarszych żywotów (ratowanie niesłusznie skazanych, rozdawanie jałmużny biednym), ale i w scenach opartych na legendach ruskich (wskrzeszenie chłopca, który utonął w Dnieprze, uratowanie ikon z Narwy przed spaleniem i przewiezienie ich do Moskwy) oraz jednym podaniu serbskim (przywrócenie wzroku oślepionemu Stefanowi Uroszowi Deczańskiemu)[4].
W północno-zachodnim narożniku przedsionka przed nawą w części cerkwi poświęconej Zwiastowaniu znajduje się cykl piętnastu fresków ukazujących historię młodzieńca, który znalazł złoto, a następnie został zabity przez chciwych mnichów. Kolejna scena ukazuje widzenie św. Jana Klimaka, w którym wiarołomni mnisi są przeganiani przez diabły sprzed bram raju[4]. Pojawienie się w cerkwi scen o wyraźnie antymonastycznym zabarwieniu oddaje trwającą w XVII-wiecznym Jarosławiu rywalizację między kupcami i miastem w ogólności a monasterem Przemienienia Pańskiego[4].
Ikonostas w cerkwi powstał na podstawie szkicu Fiodora Wołkowa w XVII w.[11] Wstawiono do niego kilka starszych ikon, w tym XVI-wieczny wizerunek patrona świątyni ze scenami z żywota[15].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
