Czad

Republika Czadu
جمهوريّة تشاد
*Jumhuriyat Tashad*
République du Tchad
Flaga	Herb
	Dewiza: (fr.) Unité, Travail, Progrès ; (Jedność, Praca, Postęp)
	Hymn: La Tchadienne ; (Pieśń Czadu)
Język urzędowy	francuski, arabski
Stolica	Ndżamena
Ustrój polityczny	dyktatura wojskowa
Głowa państwa	przewodniczący Tymczasowej Rady Wojskowej Mahamat Déby Itno
Szef rządu	premier Saleh Kebzabo
Powierzchnia ; • całkowita ; • wody śródlądowe	; 1 284 000 km² ; ~0%
Liczba ludności (2017); • całkowita ; • gęstość zaludnienia	; 12 185 000[1]; 9 osób/km²
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 11,96 mld[1] USD; 668 USD[2]
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 32,03 mld dolarów międzynar.[2]; 1 787 dolarów międzynar.[2]
Waluta	frank CFA (XOF)
Niepodległość	od Francji; 11 sierpnia 1960
Strefa czasowa	UTC +1
Kod ISO 3166	TD
Domena internetowa	.td
Kod samochodowy	TCH
Kod samolotowy	TT
Kod telefoniczny	+235
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku

Czad (fr. Tchad, arab. تشاد), oficjalnie Republika Czadu (fr. République du Tchad, arab. جمهوريّة تشاد, trb. Jumhuriyat Tashad) – państwo śródlądowe w środkowej Afryce. Graniczy od północy z Libią, od wschodu z Sudanem, od południa z Republiką Środkowoafrykańską, od południowego zachodu z Kamerunem i Nigerią, a od zachodu z Nigrem.

Quick facts: Język urzędowy, Stolica, Ustrój polityczny, G... ▼

Na terytorium Czadu wyróżnić można trzy główne regiony geograficzne: na północy rozciąga się obszar pustynny, przechodzący w środkowej części kraju w suchą strefę Sahelu, południe kraju zajmuje natomiast żyzny obszar sawannowy. Jezioro Czad, od którego państwo wzięło swą nazwę, jest największym zbiornikiem wodnym w kraju. Najwyższym punktem jest szczyt Emi Kussi w paśmie gór Tibesti, a Ndżamena (dawniej Fort-Lamy) jest stolicą i największym ośrodkiem miejskim kraju. W Czadzie mieszka ponad 200 rozmaitych wspólnot etnicznych i językowych. Językami urzędowymi są język arabski i język francuski. Większość mieszkańców wyznaje islam i chrześcijaństwo, na południu praktykowane są również religie animistyczne.

Do 1960 roku Czad pozostawał w zależności politycznej od Francji. Niepodległość uzyskał w tzw. roku Afryki. Głową państwa był wówczas François Tombalbaye, prezydent w latach 1962–1973. Nietolerancyjna i krótkowzroczna polityka Tombalbayego względem zamieszkujących północną część kraju muzułmanów doprowadziła w 1965 roku do wybuchu długotrwałej wojny domowej. W 1979 roku rebelianci zdobyli stolicę, kładąc kres hegemonii południa w życiu politycznym kraju. Rozpoczęły się jednak walki między dowódcami zwycięskich ugrupowań rebelianckich, które doprowadziły w końcu do zwycięstwa Hissène Habré. Rządził on do 1990 roku, kiedy został obalony w wyniku zamachu stanu kierowanego przez Idrissa Déby’ego. Déby pozostawał u władzy przez kolejne 30 lat, stając się jednym z najdłużej rządzących przywódców państwowych w Afryce i na świecie. Po jego śmierci 20 kwietnia 2021[3], władzę w kraju na okres 18 miesięcy przejęła junta wojskowa pod przewodnictwem Mahamata Déby’ego Itno – syna zmarłego prezydenta[4].

Sytuacja polityczna pozostaje niestabilna, kraj jest nieustannie areną zamieszek oraz powtarzających się prób zamachu stanu (zob. bitwa pod Ndżameną (2006), bitwa pod Ndżameną (2008)). Dodatkowym czynnikiem destabilizującym jest konflikt w Darfurze, który rozprzestrzenił się także na wschodnie obszary Czadu, wprowadzając chaos na tych terenach oraz doprowadzając do osiedlenia się tysięcy uchodźców w obozach wzdłuż granicy czadyjsko-sudańskiej.

Czad jest jednym z najbiedniejszych i najbardziej skorumpowanych państw na świecie. Większość Czadyjczyków żyje w ubóstwie, utrzymując się z pasterstwa i rolnictwa. W XXI wieku głównym źródłem dochodów do budżetu państwa stał się eksport ropy naftowej, zaś dotychczas dominujący przemysł bawełniany spadł pod tym względem na drugie miejsce.

Czad

państwo w Afryce / Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania: