Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Doktryna Gierasimowa (ros. Доктрина Герасимова, ang. Gerasimov Doctrine, znana również jako teoria chaosu) – termin militarny, opisujący zbiór nowoczesnych sposobów prowadzenia działań operacji wojskowych nowej generacji, mających na celu osiągnięcie zwycięstwa na współczesnym polu bitwy, zdefiniowany i skonstruowany przez Walerija Wasiljewicza Gierasimowa w 2013 roku, w trakcie pełnienia funkcji przewodniczącego Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
9 listopada 2012 r. Gierasimow został mianowany przez Putina szefem Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. 25 stycznia 2013 r. zaproszono go jako prelegenta na konferencję Akademii Nauk Wojskowych w Moskwie, podczas której wygłosił wykład o wojnach przyszłości i zreferował koncepcję wojny nowej generacji[1].
Kluczowe tezy z wykładu Gierasimow zawarł w artykule „Wartość nauki [tkwi] w przewidywaniu. Nowe wyzwania wymagają ponownego przemyślenia form i metod prowadzenia wojny” (ros. „Ценность науки в предвидении. Новые вызовы требуют переосмыслить формы и способы ведения боевых действий”). Tekst został opublikowany 27 lutego 2013 r. w gazecie „Kurier Wojskowo-Przemysłowy” (ros. „Военно-промышленный курьер”), następnie w serwisie internetowym gazety (vpk-news.ru)[2].
Główne tezy Gierasimowa[2]:
Gierasimow przywołał radzieckiego stratega Aleksandra Swieczina, który stał na stanowisku, że każda wojna wymaga indywidualnej analizy oraz osobnej metodologii i zgodził się z jego opinią. Ponadto przytoczył książkę „Nowe formy walki” (ros. „Новые формы борьбы”) autorstwa radzieckiego teoretyka wojskowości, naczelnika sztabu 7 Armii i wykładowcę Akademii Wojennej Sztabu Generalnego pułkownika Gieorgija Samojłowicza Issiersona (ros. Георгий Самойлович Иссерсон), która została wydana w 1940 roku[3]. Gierasimow chwalił autora za spostrzeżenia dotyczące nowego sposobu prowadzenia wojen bez ich wypowiedzenia, które nie spotkały się z aprobatą ówczesnych dowódców. Nazwał Issiersona „prorokiem”, niezrozumianym w swojej ojczyźnie[2].
Podstawowa różnica między tradycyjną wojną i wojną nowej generacji, opisaną przez Gierasimowa, polega na uwzględnieniu ważnej roli, jaką w konflikcie zajmują działania takie jak: dezinformacja, chaos, destabilizacja regionu. Określił je mianem strategii działań pośrednich (ros. стратегия непрямых действий) i użyciem środków pozamilitarnych, dosłownie „niewojskowych” (ros. невоенные средства)[2].
Pozostałe różnice to[2]:
Tradycyjna wojna | Wojna nowej generacji |
---|---|
Agresję militarną rozpoczyna się po wypowiedzeniu wojny. | Agresję rozpoczyna się w czasie pokoju. |
Bezspornie wiadomo, który kraj wypowiedział wojnę, zaatakował oraz kto i dlaczego został napadnięty. | Wojny w ogóle się nie wypowiada. Nie wiadomo kto zaatakował. W działaniach udział biorą grupy paramilitarne o nieokreślonej lub sprzecznej przynależności państwowej i równie niejasnych celach. |
Najpierw atakuje się granice kraju, a wojska stopniowo zajmują terytorium wroga. | Atakuje się precyzyjnie strategiczną infrastrukturę wojskową i cywilną na całym terytorium wroga, a pierwszy atak może wystąpić w dowolnym miejscu. |
Działania wojenne prowadzą żołnierze, których można jednoznacznie przypisać do konkretnej armii. | Działania prowadzą siły specjalne, mieszane grupy złożone z wojskowych i cywilów, grupy paramilitarne, nieokreślone oddziały podlegające nieznanemu dowództwu oraz nowoczesny sprzęt bezzałogowy, który nie wymaga siły żywej. |
Ataki następują falami (etapami). | Atakuje się jednocześnie wojska i obiekty przeciwnika na całym jego terytorium. |
Działania toczą się na lądzie, morzu i w powietrzu. | Działania wojenne toczą się również w sferze informacyjnej. |
Wojskiem dowodzi się w sposób scentralizowany. | Wojskiem dowodzi się w sposób zdecentralizowany, a centralne, skoordynowane dowództwo obejmuje kontrolę nad sferą informacyjną. |
Wojsko oficjalnie ogłasza wkroczenie na teren obcego kraju w celu prowadzenia wojny. | Wojsko może ogłosić dowolny cel, w tym udzielanie pomocy humanitarnej lub prowadzenie akcji ratunkowej. |
Istnieje wyraźna różnica między czasem wojny i pokoju. | Sprawa nie jest jednoznaczna. |
Za przykłady zastosowania taktyki wojny nowej generacji podawane są: aneksja Krymu przez Rosję oraz rozpętanie wojny w Donbasie[1][4][5][6]. Metody użyte podczas aneksji Krymu, takie jak: bliżej niesprecyzowane oddziały, ogólny chaos, dezinformacja i żołnierze wroga, których nie sposób było zidentyfikować (tak zwane zielone ludziki), pasują do opisanych przez Gierasimowa[7]. Jednak żadna z nich nie była przełomowa w sztuce wojennej[7].
W publikacjach rosyjskojęzycznych można znaleźć przywoływanie doktryny Gierasimowa w kontekście: postępowania Rosji wobec niektórych byłych republik Związku Radzieckiego[8], aneksji Krymu[9][10][11] i wojny w Donbasie[12], przy zaznaczeniu, że metoda nie zadziałała podczas inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r.[13][14]
Nazwa doktryny sugeruje, że Gierasimow jest autorem i pomysłodawcą wszystkich rozwiązań. Faktycznie wymienione przez niego pozamilitarne sposoby wspierania lub wywoływania wojen są znane i stosowane od czasów starożytnych. Gierasimow podczas wykładu w Akademii Nauk Wojskowych powołał się na Sztukę wojenną Sun Zi, spisaną w VI wieku p.n.e. i zawartą w niej koncepcję wygrywania wojny bez działań bojowych[15]. Z kolei w artykule przywołał książkę Issiersona z 1940 r. w kontekście prowadzenia wojny bez jej wypowiedzenia[2], co również nie było nowym zjawiskiem z perspektywy Issiersona, gdyż w taki sposób III Rzesza Niemiecka oraz Związek Radziecki zaatakował Polskę rok przed wydaniem jego publikacji.
W XX wieku rosyjscy wojskowi opisali koncepcję „małej wojny” (badania nad nią prowadził Boris Smysłowski) oraz „wojny buntowniczej” (opisaną przez Jewgienija Messnera)[16]. Analizowano również zagadnienie „asymetrycznych odpowiedzi” wojennych[16]. Powyższe koncepcje zawierają wiele elementów wspólnych z wojną nowej generacji opisaną przez Gierasimowa, np.: brak formalnego wypowiedzenia wojny, chaos w formacjach zbrojnych, niemożność przypisania formacji do konkretnego państwa, chaos na linii frontu lub jej zupełny brak, działania militarne prowadzone wewnątrz państwa lub z dala od granic, zatarcie różnic między okresem wojny i pokoju[16].
W maju 2013 r., jeszcze przed opublikowaniem artykułu Gierasimowa, podobną wizję przedstawił Igor Girkin, który stał na stanowisku, że: „Podstawą sukcesu w wojnach nowego typu są prewencyjne operacje specjalne, a nie operacje wojskowe na dużą skalę”[17].
Płk Mirosław Banasik zakładał, że Gierasimow nie jest autorem koncepcji, ponieważ przedstawił ją po zaledwie trzech miesiącach pełnienia stanowiska i nie zajmował się wcześniej analizą taktyki wojennej, zaś faktycznym pomysłodawcą mógł być Nikołaj Makarow, poprzedni szef Sztabu Generalnego[18]. Michael Kofman (Wilson Center, dyrektor Studiów Rosyjskich w NCA[19]) stał na stanowisku, że Gierasimow specjalizuje się w wojnie pancernej, a opracowanie taktyki wojskowej wymaga skoordynowanej pracy sztabu ludzi[20]. Dlatego zakładał, że Gierasimow zreferował dyskutowane w kręgach wojskowych, powszechnie znane założenia, przywołując myśli różnych analityków i autorów, przy czym część postulatów ma charakter tak ogólny, że można je zastosować praktycznie do każdego konfliktu[20].
Sam Gierasimow nie określił swoich przemyśleń mianem „doktryny”. Ten termin (ang. Gerasimov Doctrine) pojawił się w zachodnich publikacjach i upowszechnił, kiedy powiązano koncepcję z wojną hybrydową[21][7][22]. Z uwagi na kluczową rolę dezorganizacji i destabilizacji używano również określenia „teoria chaosu”[23][24][25].
Określenia „doktryna Gierasimowa” jako pierwszy użył Mark Galeotti 6 czerwca 2014 r. na swoim blogu „In Moscow’s Shadows”[22]. W 2018 r. Galeotti przeprosił za to na łamach „Foreign Policy” w artykule pod tytułem: „Przepraszam za stworzenie Doktryny Gierasimowa”[26]. Wyjaśnił, że przetłumaczony na angielski tekst Gierasimowa otrzymał od Roberta Coalsona, dziennikarza Radia Wolna Europa i opublikował na swoim blogu z komentarzami. Wpis celowo opatrzył chwytliwym tytułem, przy czym wiedział, że koncepcja nie stanowi sensu stricto doktryny, zaś Gierasimow nie jest autorem zawartych w niej pomysłów[26]. Po aneksji Krymu sformułowanie stało się popularne i wprowadzało w błąd, co Galeotti chciał sprostować[26]. W kolejnym artykule z 2018 r. Galeotti zanegował zarówno autorstwo Gierasimowa, jak i nazywanie koncepcji „doktryną”[27].
Z faktu opublikowania artykułu w ogólnodostępnej gazecie należy wnioskować, że Gierasimow nie referował informacji niejawnych lub strategicznie ważnych planów rosyjskich sił zbrojnych. W 2015 r. Michał Wojnowski wyjaśniał, że koncepcja przedstawiona przez Gierasimowa nie jest innowacyjna, nawiązuje do znanych od stuleci rosyjskich zasad sztuki wojennej, a jedyny wyjątek stanowią metody wynikające z zastosowania nowej technologii[16]. Nagłośnienie koncepcji przez rosyjskie, a następnie zachodnie media interpretował jako możliwą chęć demonstracji krajom zachodnim posiadania przez Rosję nowej strategii, nieznanej w innych państwach[16]. Podobnego zdania był Jacek Meissner z Wojskowej Akademii Technicznej, który stał na stanowisku, że łączenie metod wojskowych i niewojskowych jest znane od dawna, a Rosja nie różni się pod tym względem od innych krajów[28]. W jego opinii: „Gierasimow niewątpliwe przedstawił wizję nowoczesnego konfliktu, ale przypisywanie temu zjawisku unikalności oraz przesadnego sprawstwa może poniekąd służyć wsparciu rosyjskiej narracji”[28].
Oficjalna doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej (ros. Военная доктрина Российской Федерации) ma charakter jawny, opisuje ogólne zasady działania sił zbrojnych, ogłaszana jest cyklicznie i zatwierdzana dekretem prezydenta. Publikacja Gierasimowa nie miała na nią wpływu. 25 grudnia 2014 r. Putin zatwierdził dekretem nową doktrynę wojenną Federacji Rosyjskiej[29], która w istocie rzeczy nie odbiegała od zatwierdzonej cztery lata wcześniej[30].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.