Fosforan wapnia

Fosforan wapnia, Ca₃(PO₄)₂ − nieorganiczny związek chemiczny, sól wapniowa kwasu fosforowego.

Fosforan wapnia

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. bis(fosforan) triwapnia addyt. tetraoksydofosforan(3−) wapnia Inne nazwy i oznaczenia półsyst. fosforan wapnia Stocka fosforan(V) wapnia farm. Tricalcii phosphas inne ortofosforan wapnia, fosforan wapniowy (dawn.), TCP
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	Ca3(PO4)2
Masa molowa	310,18 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały proszek[1]
Identyfikacja
Numer CAS	7758-87-4
PubChem	24456
DrugBank	DB11348
InChI InChI=1S/3Ca.2H3O4P/c;;;2*1-5(2,3)4/h;;;2*(H3,1,2,3,4)/q3*+2;;/p-6 InChIKey QORWJWZARLRLPR-UHFFFAOYSA-H
Właściwości Gęstość 3,14 g/cm³ (20 °C)[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 2,2 mg/100 g (20 °C)[2] w innych rozpuszczalnikach rozcieńczony kwas solny: rozpuszczalny[1] rozcieńczony kwas azotowy: rozpuszczalny[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2023-01-15] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki). Temperatura zapłonu niepalny[3]
Podobne związki
Inne aniony	fosforan sodu, fosforan tributylu
Inne kationy	siarczan wapnia, węglan wapnia, chlorek wapnia, azotan wapnia
Pochodne	wodorofosforan wapnia, diwodorofosforan wapnia, pirofosforan wapnia
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	A12 AA01

Występowanie w przyrodzie

Występujący naturalnie jako skała fosforyt wapnia nie jest substancją czystą, lecz zawiera w swej strukturze inne substancje takie jak piasek lub wapień. Występuje on w Maroku, Izraelu, Egipcie, na Filipinach i na półwyspie Kolskim (Rosja). Naturalnie występujące złoża fosforanu wapnia zawierają 30-40% masowych P
4O
10.

Kości i zęby kręgowców zbudowane są z fosforanu wapnia, głównie z hydroksyapatytu.

Zastosowanie

Naturalnie występujący fosforan wapnia wykorzystywany jest na dużą skalę do produkcji nawozów fosforowych, np. superfosfatu. Używany jest jako dodatek do żywności (E 341c). Często używany jest jako biomateriał pod nazwą TCP (od tricalcium phosphate). Cechuje się on lepszą rozpuszczalnością od HAp (hydroksyapatyt). Zaliczany do biomateriałów ceramicznych, resorbowalnych. Ponadto fosforan wapnia jest substratem do otrzymywania fosforu, poprzez ogrzewanie go z koksem i piaskiem w próżni (do reakcji można używać np. fosforytu lub zmielonych kości):

2Ca₃(PO₄)₂ + 6SiO₂ + 10C → 6CaSiO₃ + 10CO↑ + P₄↑

Fosfor wydziela się w postaci pary, która ulega kondensacji. Zestalony fosfor oczyszcza się na drodze destylacji.

Otrzymywanie

Jednym ze sposobów otrzymywania fosforanu wapnia jest działanie kwasu fosforowego na węglan wapnia w ilościach stechiometrycznych:

3CaCO₃ + 2H₃PO₄ → 3H₂O + 3CO₂↑ + Ca₃(PO₄)₂↓

Powstający fosforan wapnia jest praktycznie nierozpuszczalny w roztworze reakcyjnym i tworzy biały osad.