Iłowa (województwo lubelskie)

Iłowa – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Ruda-Huta^[6][4].

Zobacz też: Iłowa w innych znaczeniach tej nazwy.

Iłowa

wieś
Pomnik w Iłowej, upamiętniający bitwę stoczoną na terenie wsi Rudnia (obecnie część Iłowej) w czasie Powstania Styczniowego 16 stycznia 1864 r.
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	chełmski
Gmina	Ruda-Huta
Liczba ludności (2021)	91[1][2]
Strefa numeracyjna	82
Kod pocztowy	22-110[3]
Tablice rejestracyjne	LCH
SIMC	0106201[4]
Położenie na mapie gminy Ruda-Huta Iłowa
Położenie na mapie Polski Iłowa
Położenie na mapie województwa lubelskiego Iłowa
Położenie na mapie powiatu chełmskiego Iłowa
51°16′14″N 23°32′30″E[5]

Iłowa na dawnych mapach

Iłowa na mapie Rzeczypospolitej (Rizzi Zannoni) z 1772 r.

Iłowa i Rudnia na mapie Galicji Zachodniej (Josephinische Landesaufnahme 1801-1804)

Iłowa i Rudnia na mapie Galicji Zachodniej, 1808 r.

Iłowa na mapie topograficznej Królestwa Polskiego z 1839 r.

Fragment mapy Reymanna obejmujący Iłowę i Rudnię (XIX w.)

Iłowa i Rudnia na mapie z ok. 1887 r.

Iłowa i Rudnia na mapie Rosji Zachodniej (Karte des Westlichen Russlands) z 1915 roku

Iłowa, Iłowa Kolonia i Rudnia na rosyjskiej mapie topograficznej z lat 1914-1917

Fragment mapy z 1933 r. przedstawiający Iłowę, Iłowę Kolonię oraz Rudnię

W latach 1867–1954 miejscowość należała do gminy Bukowa. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 121 mieszkańców i była piętnastą co do wielkości miejscowością gminy^[7].

Części wsi

Integralne części wsi Rudnia^[6][4]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0106218	Rudnia	część wsi

Historia

Wieś obejmuje trzy jednostki osadnicze: Iłowę oraz Rudnię, wydzielone w 2 poł. XVIII w. z dóbr Łukówek, oraz Iłowę Kolonię, powstałą pod kon. XIX w., położone na obszarze historycznej ziemi chełmskiej po obu stronach bezimiennego dopływu Uherki. Według stanu z 1827 r. wieś Iłowa liczyła 3 domy i 25 mieszkańców; Rudnia liczyła 2 domy i 24 mieszkańców; obie wsie należały do parafii rzymskokatolickiej w Uhrusku i do parafii greckokatolickiej w Łukówku^[8]. 16 stycznia 1864 na terenie wsi doszło do potyczki oddziału powstańczego pod dowództwem Ludwika Lutyńskiego z przeważającym liczebnie oddziałem rosyjskim dowodzonym przez kap. Burdyana. Pogromowi zapobiegł oddział pod komendą Bronisława Gromejki, który na odgłos strzałów zaatakował tyły nieprzyjaciela. W bitwie poległo lub odniosło rany ok. 20 powstańców^[9]. Wydarzenie to upamiętniał drewniany krzyż (obecnie metalowy), ustawiony w Rudni prawdopodobnie w 1934 r. z okazji uroczystości rocznicowych z udziałem weterana Powstania Styczniowego, Seweryna Pulikowskiego. Nowy pomnik upamiętniający bitwę pod Rudnią został odsłonięty i poświęcony 17 maja 2016 r.^[10] W 1881 r. na terenie wsi osiedlili się pierwsi koloniści niemieccy. W 1929 Iłowa Kolonia liczyła 7 gospodarstw niemieckich^[11]. Według "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego" wieś Iłowa składała się z 5 osad (gospodarstw) o łącznej powierzchni 157 mórg; Iłowa Kolonia obejmowała grunty o pow. 146 mórg; wieś Rudnia składała się z 3 osad o pow. 60 (69) mórg, a folwark Rudnia wydzielony w 1873 r. z dóbr Łukówek Piękny obejmował 227 mórg ziemi^[12].

Według spisu powszechnego z 30. września 1921 r. miejscowości składające się na obecną Iłowę zamieszkiwały 143 osoby, z których 135 deklarowało narodowość polską, 8 niemiecką, 101 wyznanie rzymskokatolickie, 32 prawosławne, ewangelickie 10. Szczegółowy skład narodowościowy i wyznaniowy poszczególnych jednostek osadniczych przedstawiał się następująco: Iłowa Kolonia – 36 osób, w tym: Polacy – 28, Niemcy – 8, katolicy – 22, prawosławni – 4, ewangelicy – 10; Iłowa wieś – 54 osoby, w tym: Polacy – 54, katolicy – 44, prawosławni – 10; Rudnia (kolonia i wieś) – 53 osoby, w tym: Polacy – 53, katolicy – 35, prawosławni – 18^[13]. W czasie II wojny światowej na terenie wsi funkcjonował niemiecki obóz pracy przymusowej dla Żydów zatrudnionych przy regulacji Uherki.

Po drugiej wojnie światowej na terenie wsi powstała rolnicza spółdzielnia produkcyjna. W 1971 rozpoczęto budowę nowego gospodarstwa rolnego należącego do PGR w Sawinie (obecnie własność prywatna w stanie zaawansowanej ruiny). W latach sześćdziesiątych XX w. Iłowa została odłączona od parafii rzymskokatolickiej w Uhrusku i przyłączona do parafii w Rudzie Hucie. Na mocy specjalnego przywileju biskupów lubelskiego i siedleckiego mieszkańcy wsi mogli swobodnie korzystać z posługi duszpasterskiej obu parafii^[14]. W 1993 r. na terenie wsi odkryto skarb monet z końca XVI i 1. poł. XVII w. pochodzących w większości z terenów Rzeczypospolitej o wartości 1414,5 ówczesnych groszy^[15]. W 2009 r. miejscowość liczyła 131 mieszkańców^[16].

Przypisy

1. Wieś Iłowa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-26].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 358 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
4. GUS. Rejestr TERYT
5. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42431
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
8. Tabella miast, wsi i osad Królestwa Polskiego, Warszawa 1827, t. I, s. 182, t. II, s. 148
9. Bitwy i potyczki 1863-1864. Oprac. S. Zieliński, Rapperswil 1913, s. 118
10. Pamięć o powstańcach. Trzy nowe pomniki – TVP3 Lublin – Telewizja Polska S.A [online], lublin.tvp.pl [dostęp 2017-11-24].
11. Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lublinie – Biuletyn Informacyjny – No 6/2001.
12. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, Warszawa 1882, s. 270, t. V, Warszawa 1884, s. 826, t. IX, Warszawa 1888, s. 923
13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV: Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 10.
14. A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002, s. 325.
15. A. Bronicki, Skarb monet srebrnych z końca XVI i 1. połowy XVII w. z Iłowy, woj. chełmskie, "Wiadomości Numizmatyczne" XXVIII(1994), z. 3-4(149-150), s. 189-210.
16. Baza Danych Lokalnych GUS

Bibliografia

• Tabella miast, wsi i osad Królestwa Polskiego, Warszawa 1827, t. I, s. 182, t. II, s. 148.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, Warszawa 1882, s. 270, t. V, Warszawa 1884, s. 826, t. IX, Warszawa 1888, s. 923.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV: Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 10.
• A. Franecki, Ślady dziejów gminy Ruda Huta, Chełm-Ruda Huta 2010.
• A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002.