Loading AI tools
polski poeta, awangardysta i katastrofista; redaktor kilkunastu czasopism (literackich i dziecięcych), autor słuchowisk radiowych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Czechowicz (ur. 15 marca 1903 w Lublinie, zm. 9 września 1939 tamże) – polski poeta awangardowy dwudziestolecia międzywojennego, członek i jeden z założycieli grupy poetyckiej „Reflektor”, w latach 30. skupił wokół siebie pokaźne grono młodych poetów zaliczanych do II Awangardy (m.in. Stanisław Piętak, Bronisław Ludwik Michalski, Józef Łobodowski).
Józef Czechowicz (aut. Roman Kramsztyk) | |
Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1903 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 września 1939 |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Epoka | |
Muzeum artysty | |
Ważne dzieła | |
| |
Aktywny uczestnik życia literackiego Lublina (autor wielu utworów lirycznych poświęconych miastu), redaktor kilkunastu czasopism (przede wszystkim literackich i dziecięcych), a także pracownik Polskiego Radia, dla którego pisał słuchowiska radiowe.
Urodził się 15 marca 1903 w Lublinie, jako czwarte dziecko w rodzinie Pawła i Małgorzaty z Sułków. Dzieciństwo spędził w suterenie przy ulicy Kapucyńskiej 3 (na tyłach obecnej Galerii Centrum, a dawnego hotelu Victoria, zburzonego podczas II wojny światowej). Było to służbowe mieszkanie jego ojca, który pracował jako woźny w Banku Handlowym. W 1912 ojciec zmarł, a jego posadę objęła matka.
W 1913 Czechowicz rozpoczął naukę w rosyjskojęzycznej jedenastoklasowej szkole elementarnej. Dzięki staraniom matki i rodzeństwa umiał już wówczas czytać i pisać po polsku. Kiedy dwa lata później Lublin zajęli Austriacy (1915), przeniósł się do nowo utworzonej pierwszej powszechnej szkoły polskiej, którą ukończył z wyróżnieniem w 1917. Potem rozpoczął naukę w czteroletnim Seminarium Nauczycielskim.
W 1920 jako ochotnik wyruszył na wojnę polsko-bolszewicką. Po trzech miesiącach, pod koniec października, powrócił do szkoły, którą ukończył w 1921. Następne etapy jego edukacji to Wyższy Kurs Nauczycielski w Lublinie oraz studia w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Po studiach rozpoczął pracę jako nauczyciel we wsi Słobódka na Wileńszczyźnie, nauczycielem był do 1932 roku, pracując w szkołach we Włodzimierzu Wołyńskim i Lublinie (tu m.in. pełnił funkcję kierownika szkoły specjalnej).
W 1923 był współtwórcą czasopisma literackiego „Reflektor”, w którym debiutował utworem Opowieść o papierowej koronie. W 1927 ukazał się drukiem pierwszy tomik utworów poety, Kamień. Został on wysoko oceniony przez krytykę. W 1930 otrzymał z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego stypendium na wyjazd do Francji.
Po powrocie do Lublina został redaktorem dodatku literackiego do „Ziemi Lubelskiej”. W styczniu 1932 rozpoczął wydawanie własnego dziennika pt. „Kurier Lubelski” – ukazało się go 129 numerów. Po zakończeniu prac nad „Kurierem” podjął starania mające na celu stworzenie kolejnego dziennika. Dzięki niemu zaczął wychodzić „Dziennik Lubelski”. Wypuszczono tylko dziewięć numerów.
W maju 1932 poeta wraz z Franciszką Arnsztajnową założył Lubelski Związek Literatów, który miał skupiać wszystkich pisarzy z ówczesnego województwa lubelskiego, niezależnie od formy twórczości.
W 1933 Czechowicz przeprowadził się do Warszawy. Tam między innymi redagował Kolumnę Literacką w dwutygodniku „Zet”, redagował czasopisma dla dzieci „Płomyk” i „Płomyczek”, współpracował z „Głosem Nauczycielskim”, „Pionem” i „Kameną”, a także pracował w dziale literackim Polskiego Radia. W latach 1938–1939 wydawał kwartalnik „Pióro”.
Po wybuchu II wojny światowej powrócił do rodzinnego miasta wraz z ewakuującymi się pracownikami Polskiego Radia.
Czechowicz zginął 9 września 1939 r. podczas bombardowania Lublina. Poeta przebywał wtedy w zakładzie fryzjerskim w kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 46. Zwłoki zostały rozpoznane dzięki małemu, czerwonemu słownikowi języka angielskiego, z którym poeta nigdy się nie rozstawał[1][2][3]. Pisarz umarł kilkaset metrów od domu rodzinnego, w okolicznościach łudząco przypominających śmierć podmiotu lirycznego w wierszu Żal („ja bombą trafiony w stallach”). Pochowany w kwaterze poległych w 1939 r. cmentarza przy ul. Lipowej w Lublinie (kwatera P4KJ-6-3)[4].
W miejscu zburzonej kamienicy po wojnie powstał plac nazwany imieniem Józefa Czechowicza. W 1969 roku odsłonięto tu pomnik poety[5].
Po latach odkrywany jest jako jeden z najbardziej oryginalnych i indywidualnych poetów swego okresu.
Najbardziej charakterystycznym elementem jego wierszy jest asyndeton. Poeta stosował fonostylistykę dopiero później odkrytą w wierszach Mirona Białoszewskiego, a nawet w niektórych wierszach Cypriana Kamila Norwida. W swoich wczesnych wierszach poeta tworzy atmosferę oniryczną i spokojną, jednak niepozwalającą zatopić się do szczętu w sensualistycznym, erotycznym świecie. Silny jest w niej osobliwy niedosyt i freudowska sublimacja (wykorzystywanie swej erotyczności w stosunku do przedmiotów zastępczych, na przykład umiłowanie muzyki może być umiłowaniem erotycznym).
Debiutował jako pisarz w 1923 roku, publikując na łamach lubelskiego „Reflektora” utwór prozatorski pt. Opowieść o papierowej koronie, którego jednym z tematów jest niespełniona homoseksualna miłość[6].
Jeszcze przed drugą wojną światową poeta obrazuje w swoich wierszach atmosferę katastrofy i upadku. W ten sposób wkracza w II Awangardę, katastrofizm. Wszystkie wiersze Czechowicza przejawiają silną, wręcz hipnotyczną sugestię, a jej senny charakter ma na celu skupienie uwagi odbiorcy wyłącznie na rozwoju i wydźwięku wiersza. Wiele wierszy katastroficznych przejawia strach przed rzeczywistością, przeczucie nadchodzącej tragedii, niepewność i niepokój. Poszczególne człony wielu wierszy przejawiają intertekstualną komunikację, dlatego odbieranie wiersza Czechowicza jest aktem całościowym.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.