Kanał Wawerski
kanał w województwie mazowieckim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kanał Wawerski[1][2] – ciąg wodny w województwie mazowieckim, mający źródło w Halinowie położonym tuż na wschód od Warszawy oraz ujście w warszawskiej dzielnicy Wawer, w miejscu oddzielenia będącego jego przedłużeniem Kanału Nowa Ulga oraz ujścia Kanału Kawęczyńskiego przy zbiegu Trasy Siekierkowskiej i ulicy Ostrobramskiej[1][uwaga 1][6].
 Kanał Wawerski na Zakolu Wawerskim k. Zastowskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Długość |
ok. 20 km |
| Początek | |
| Miejsce |
Halinów-obszar wiejski, powiat miński |
| Koniec | |
| Miejsce | |
| Typ kanału |
melioracyjny |
Ważniejsze punkty na trasie przebieg Kanału Wawerskiego są następujące:
- źródło: miejscowość Halinów-obszar wiejski położona tuż na wschód od Warszawy[1]
- miejsce ujścia Dopływu z Izabeli[6] w warszawskiej dzielnicy Wesoła, tuż przy granicy miasta
- miejsce oddzielenia Kanału Nowe Ujście[6] w warszawskiej dzielnicy Wawer
- ujście: miejsce oddzielenia będącego jego przedłużeniem Kanału Nowa Ulga oraz ujścia Kanału Kawęczyńskiego[1][uwaga 1][6][4][5][uwaga 2] w Wawrze, przy zbiegu Trasy Siekierkowskiej i ulicy Ostrobramskiej
(źródło i ujście według Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych PRNG[1])
Istnieją jednak bardzo poważne rozbieżności co do przebiegu końcowego odcinka Kanału Wawerskiego. W wielu źródłach, w tym na planach Warszawy odcinek Kanału Wawerskiego od miejsca oddzielenia Kanału Nowe Ujście do końca jest uważany za początkowy fragment Kanału Nowa Ulga[3][2][uwaga 3],część. [3][8] i in., co jest niezgodne z nazewnictwem historycznym[9].
Z kolei początkowy odcinek położony na wschód od Warszawy nie odpowiada przebiegowi międzywojennego Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego[10].
Zanim zbudowano kanał
Ciąg wodny obejmujący końcowy odcinek współczesnego Kanału Wawerskiego, Kanał Gocławski, Jeziorko Gocławskie istniał już dużo wcześniej jako Struga Drojowska, zaznaczona na planie Hennequina z 1779 r[4][11] (chociaż nie podpisana tą nazwą).
Również na późniejszych mapach na jego przebiegu widać kanały lub rowy oraz naturalne cieki i zbiorniki wodne[12][13].
Na niemieckiej mapie z 1803 roku naniesiony jest też nieprzerwany ciek wodny rozpoczynający się między Janówkiem a Miłosną w pobliżu obecnej granicy Warszawy, płynący dalej przez Kaczy Dół (czyli dzisiejsze Międzylesie[14][15][16]), Zastów, Gocław i uchodzący do Wisły. W rejonie Gocławia bardzo szeroki[17].
Kanał Kamionkowsko - Wawerski
Spółka Wodna Obwodu Wawerskiego
25 sierpnia[10] 1924 roku[10][18][9] ośmiuset właścicieli zabagnionych gruntów[10] założyło spółkę o nazwie Spółka Wodna Obwodu Wawerskiego[10][18][9]. Miała ona zajmować się odwodnieniem Niziny Wawerskiej na następujących obszarach[10]:
- Wielka Warszawa - Park Skaryszewski, wystawowy, przyległe boiska, Kamionek, Gocław, Kozia Górka, Grochów i tereny przyległe (1000 ha)
- okolice Warszawy - Kawęczyn, Gocławek, Zastów, Anin, Miłosna, Zerżno, Zagość i tereny przyległe (7000 ha)
Zaplanowano utworzenie systemu kanałów i rowów, w tym głównego zbiorowego kanału odpływowego[18] o nazwie Kanał Kamionkowsko-Wawerski[10][18][9] kierującego wodę z tych terenów do Jeziorka Kamionkowskiego. Dalej wodę chciano skierować kanałem betonowym pod ulicą Zieleniecką do Wisły[10][18].
Przebieg kanału
Długość kanału miała wynosić 19 km. Początek znajdował się pod wsią Majdan przy szosie Lubelskiej, a nie w Halinowie jak w przypadku współczesnego Kanału Wawerskiego[10]+[19][1][uwaga 4]. Od obecnej warszawskiej dzielnicy Wesoła tuż przy granicy miasta aż do miejsca oddzielenia współczesnego Kanału Nowa Ulga i ujścia Kanału Kawęczyńskiego przy obecnej ulicy Ostrobramskiej przebieg kanału był podobny do obecnego Kanału Wawerskiego. Dalej miał być przeprowadzony aż do jeziorek Gocławskiego i Kamionkowskiego[10]. Tutaj jednak na początkowym i końcowym odcinku bliżej krawędzi tarasu zalewowego[4] niż obecnie istniejące kanały Gocławski i Wystawowy, czyli odpowiednio bardziej na północ i wschód[9]+[3][19][uwaga 5].
Postęp prac
Najpóźniej do 1928 roku wykonano już 6 km kanału, licząc od ujścia, czyli aż do Gocławka[10] (ponad 5 km na terenie miasta do 1938 roku[18]). Nie później niż od 1938 roku kanał zbierał już wody spływające od strony Miłosny i Kawęczyna[18].
Dopływy
Najpóźniej do 1928 roku zaplanowano lub rozpoczęto również budowę tzw. kanałów głównych będących dopływami Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego - kanału z Koziej Górki Grochowskiej oraz Kanału Kawęczyńskiego z dopływami[10].
Przewidywano również doprowadzenie kanałów z okolic Zerżna, Zagościa i Żurawki[10]. Ten ostatni kanał o nazwie Rów Żurawski miał biec z tego kierunku co współczesny początkowy odcinek Kanału Wawerskiego. Natomiast początek Kanału Kamionkowsko - Wawerskiego z tego kierunku co współczesny Dopływ z Izabeli (dopływ Kanału Wawerskiego)[10]+[1]+[6][uwaga 6]. Obecnie istnieją cieki o nazwach Rów Zerzeński oraz Kanał Zagoździański. Pierwszy uchodzi do Kanału Wawerskiego, drugi do odprowadzającego z niego wodę zbudowanego po wojnie Kanału Nowe Ujście[4].
Kanały ulgi i Nowe Ujście
Na Gocławiu w pobliżu Saskiej Kępy wybudowano kanał ulgi[10]. Był on głównym ujściem Kanału Kawęczyńsko-Wawerskiego do Wisły[18]. Kanał ten obecnie nie istnieje[3].
W celu skrócenia drogi ujścia wody z Kanału Kamionkowsko-Wawerskiego do Wisły (odciążenia Jeziorka Kamionkowskiego[4][5]) zbudowano później nowy kanał ulgi wraz ze stacją pomp we wsi Las – Bluszcze[9] (jeszcze w okresie międzywojennym[4][5]).
Już po II wojnie światowej powstał Kanał Nowe Ujście[4], odprowadzający wodę do łachy Stara Wisła uchodzącej do Wisły[1][uwaga 7][20].
Wykopaliska historyczne
Przy okazji prac melioracyjnych i drogowych prowadzonych na początku XX wieku na polach Wawra i Zastowa[21] wydobyto kości ludzkie[22][21] oraz szczątki umundurowania i oporządzenia żołnierzy powstania listopadowego z 1831 r[21]. Złożono je pod postawionym z tej okazji krzyżem powstańczym[22][21].
- Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych podaje jedynie m.in. współrzędne geograficzne źródła i ujścia Kanału Wawerskiego oraz Kanał Nowa Ulga jako jego dalszy ciąg, ale bez nazw ulic[1]. Nazwy ulic pochodzą z planu Warszawy[3], nazwa Kanał Kawęczyński z cytowanej literatury[4][5][5].
- Również na przykład na mapce załączonej do zamówienia publicznego 189520-2012 WZMiUW kanał równoległy do Ostrobramskiej podpisany jest nazwą Kanał Wawerski[7].
- W publikacji „Nazewnictwo geograficzne Polski”[2] są podane jedynie współrzędne geograficzne ujścia Kanału Nowa Ulga do Wisły, ale jako recypient Kanał Wawerski
- Porównanie przebiegu Kanału Kamionkowsko - Wawerskiego[9] oraz Gocławskiego i Wystawowego[3][19]. Pojęcie tarasu zalewowego i jego przebieg z Biernackiego 2000[4].
- Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych podaje jedynie m.in. współrzędne geograficzne źródła i ujścia Kanału Nowe Ujście, ale bez nazw źródła i ujścia[1]. Nazwa Stara Wisła pochodzi z cytowanej mapy[20].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
