Kapsomer
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Kapsomer – podjednostka kapsydu wirusa, stanowiącego białkowy płaszcz chroniący materiał genetyczny wirusa[2].
Kapsomery zbudowane są z białkowych podjednostek nazywanych protomerami[3]. Specyficzne ułożenie kapsomerów tworzących kapsyd determinuje kształt wirionu[4].
Struktura wirusów może wykazywać następujące typy symetrii:
- helikalna
- ikozaedralna (dwudziestościenna)
- złożona[4].
Formy helikalne tworzą formy cylindryczne. Składają się z wielu identycznych kapsomerów ułożonych spiralnie[4]. Takie formy występują przykładowo u wirusa mozaiki tytoniu, bakteriofaga M13 i wirusa grypy[4].
Wirusy o symetrii ikozaedralnej mają kształt dwudziestościanów foremnych (ikozaedrów) ze ścianami w postaci trójkątów równobocznych. Pod mikroskopem elektronowym wyróżnić regularne struktury morfologiczne, tj. kapsomery zbudowane z sześciu podjednostek (heksamery) lub pięciu (pentamery). Heksamery rozmieszczone są na powierzchniach ścian ikosaedru, a pentamery tworzą jego wierzchołki[5]. Model dwudziestościanu występuje nawet jeśli kapsyd składa się z setek kapsomerów[6].
Małe wirusy jak parwowirusy czy pikornawirusy zbudowane są z ikozaedrów tworzonych przez 12 kapsomerów, a każdy z nich cechuje się pięciokrotną symetrią (pentamer). Każdy pentamer zbudowany jest z pięciu protomerów, a każdy protomer - z trzech podjednostek tworzonych przez cztery pojedyncze białka[7]. Całkowita liczba kapsomerów jest charakterystyczna dla każdej grupy wirusów[6]. Przykładowo dla poliowirusów jest to 32 kapsomerów, reowirusów – 92, herpeswirusów – 162, adenowirusów – 252[4].