Loading AI tools
element architektoniczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kolumna – pionowa podpora architektoniczna o przekroju koła lub wielokąta foremnego[1][2]. Jeden z najstarszych i najpowszechniej stosowanych w architekturze elementów podporowych stosowany w budownictwie już od czasów starożytnych[2]. Pełni funkcje konstrukcyjne podpierając belkowanie lub łuk. Równocześnie dzięki plastycznemu opracowaniu jej części składowych (bazy, trzonu, głowicy) pełni funkcję dekoracyjną[1]. Wykonywane są z różnych materiałów: kamienia, cegły, drewna, stali, żelbetu i innych.
Innym zastosowaniem kolumny jest wykorzystanie jej jako części składowej pomnika, na głowicy której umieszcza się posąg. Jednym z najbardziej znanych pomników starożytnych tego typu jest Kolumna Trajana znajdująca się w Rzymie. Najbardziej znanym polskim pomnikiem z wykorzystaniem kolumny, jest barokowy pomnik Zygmunta III Wazy w Warszawie określany jako Kolumna Zygmunta.
Kolumna może również pełnić rolę typowo dekoracyjną np. w meblarstwie czy złotnictwie.
Kolumna składa się z trzech zasadniczych części: bazy, trzonu i głowicy, a co najmniej z trzonu i głowicy[2][3].
Baza – podstawa kolumny, często profilowana.
Trzon – środkowa część kolumny, słup pomiędzy bazą a głowicą. Trzony kolumn mogą być monolitem lub składać się z połączonych czopami bębnów[1]. Trzon często jest lekko wybrzuszony (entazis), co ma na celu usunięcie złudzenia optycznego, polegającego na tym, że przy zastosowaniu prostego słupa wydaje się on wklęsły[2].
Głowica (kapitel) – część wieńcząca kolumnę, na niej wspiera się belkowanie, a od czasów rzymskich także łuk.
Historia kolumny sięga czasów starożytnych. Kolumny wywodzą się z drewnianego pnia podpierającego dach domu. Podpora taka wspierana była na kamiennym cokole. Pomiędzy poziomą belką dachu a słupem umieszczano dość często dodatkową drewnianą deskę, która dała początek abakusowi[potrzebny przypis].
Kształty i proporcje kolumn zmieniały się w różnych okresach rozwoju architektury zgodnie z panującymi stylami architektonicznymi, ale stosowano je jako element konstrukcyjny we wszystkich epokach architektonicznych. Kolumny stosuje się w architekturze do dzisiaj w postaci wewnętrznych elementów konstrukcyjnych wielkokubaturowych obiektów budowlanych (np. w kościołach) oraz elementów zewnętrznych np. portyków czy ganków.
Kolumny w starożytnym Egipcie były niskie i przysadziste. Trzony ozdabiano płaskorzeźbami lub hieroglifami, głowice kształtowano w formie kwiatu lotosu lub palmy[2].
Kolumny perskie były smukłe z rzeźbiarsko opracowanymi głowicami (np. w kształcie byków)[2].
Kolumny były szeroko stosowane w architekturze starożytnej greckiej i rzymskiej. Przykładami ich wykorzystania są propyleje, stoa, buleuteriony, łuki triumfalne.
W starożytności w ramach porządków architektonicznych stosowano kolumny[3]:
Trzony kolumn romańskich były bogato zdobione różnymi technikami (płaskorzeźbione, wyłożone mozaiką, malowane, spiralne). Charakterystyczne dla romanizmu są kolumny o głowicach kostkowych i bazy zdobione żabkami[1][2].
Charakterystyczne dla gotyku są wąskie kolumienki oplatające filary (filar wiązkowy) czy zdobiące portale[2].
W okresie renesansu w architekturze chętnie stosowano kolumny o bogato rzeźbionych trzonach. W manieryzmie powstały tzw. kolumny kandelabrowe, w których trzon składał się z kilku części o różnych średnicach ozdobionych ornamentami[2]. Stosowano również tzw. "kolumny w okowach" o trzonach ujętych w poziome opaski.
W baroku często stosowano kolumny o trzonach spiralnych i boniowanych[2].
Kolumna symbolizuje trwałość, stałość, siłę, zaufanie. Jako element pionowy jest symbolem połączenia nieba i ziemi[4]. W czasach antyku uważana była za symbol chwały i dostojeństwa[5]. W chrześcijaństwie kolumny są symbolem "filarów" kościoła: apostołów, kaznodziejów i głosicieli wiary, ale też mogą być symbolem Sakramentów Świętych lub darów Ducha Świętego[6]. Złamana kolumna jest symbolem przerwanego nagle życia[7]. Dwie kolumny są atrybutem Samsona[8].
W symbolice wolnomularskiej dwie kolumny symbolizują świątynię Salomona, na nich umieszczane są kule – symbole Ziemi i Niebios; złamana kolumna jest symbolem upadku człowieka[9].
Elementy składowe na przykładzie kolumny porządku jońskiego:
Przykłady kolumn z różnych stylów architektonicznych:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.