Kozia Góra (Góry Opawskie)

Kozia Góra lub Klasztorne Wzgórze (niem. Ziegen Berg, cz. Kozí hora^[1]) – wzgórze w polskiej części Gór Opawskich, w Sudetach Wschodnich, o wysokości 316 m n.p.m. Położone na południu Prudnika, w Lesie Prudnickim, na skraju masywu Długoty. Należy do Korony Parku Krajobrazowego Góry Opawskie^[2].

Kozia Góra

Klasztorne Wzgórze

Wieża widokowa na Koziej Górze
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Położenie	Prudnik
Pasmo	Góry Opawskie (Sudety)
Wysokość	316 m n.p.m.
Położenie na mapie Sudetów Kozia Góra
Położenie na mapie Prudnika Kozia Góra
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Kozia Góra
50°17′47″N 17°34′06″E

Nazwa

Nazwa szczytu pochodzi z przeszłości, kiedy na wzniesieniu okoliczni mieszkańcy wypasali kozy. W czasach niemieckich wzniesienie nosiło nazwę Ziegen Berg. Według dawnych map mianem Ziegen Bergu określano również wyniosłość terenu (323 m n.p.m.) położoną niecały kilometr na zachód od Koziej Góry. Po II wojnie światowej funkcjonowały polskie nazwy Klasztorne Wzgórze i Klasztorna Góra, jednak nie przyjęły się, ponieważ przez nie wzgórze często mylono z sąsiednią Kapliczną Górą. Nazwa Kozia Góra jest powszechnie używana od 1994, dzięki przewodnikowi Marka Sitki, który odnalazł na starych mapach niemiecką nazwę wzniesienia^[3].

Geografia

Wzgórze położone jest w północno-wschodniej części Gór Opawskich, na północnej ich krawędzi, na obszarze Parku Krajobrazowego Góry Opawskie, w odległości ok. 3 km na południowy zachód od centrum Prudnika^[4]. Jest to niewielkie kopulaste wzniesienie o regularnej rzeźbie i ukształtowaniu oraz łagodnych zboczach z mało wyrazistym płaskim szczytem. Wznosi się w końcowym odcinku bocznego grzbietu odchodzącego od głównego pasma Gór Opawskich w kierunku północno-wschodnim będącym przedłużeniem wschodniego grzbietu Okopowej. Wzniesienie charakteryzuje się regularną rzeźbą i ukształtowaniem oraz łagodnymi zboczami ponacinanych skarpami. Wzgórze ze wszystkich stron wyraźnie wydzielają wykształcone doliny bezimiennych dopływów rzeki Prudnik. Wzniesienie zbudowane ze skał osadowych pochodzenia morskiego, głównie piaskowców, szarogłazów^[5]. Zbocza pokryte są niewielką warstwą młodszych osadów z okresu zlodowaceń plejstoceńskich. Większa część powierzchni wzniesienia łącznie z partią szczytową porośnięta jest krzakami i zaroślami. Na wschodnim zboczu poniżej szczytu, w Lesie Prudnickim, znajduje się sanktuarium św. Józefa, a u północno-wschodniego podnóża wzniesienia położone jest miasto Prudnik. Położenie wzniesienia, kształt oraz wieża widokowa czynią wzniesienie rozpoznawalnym w terenie. Zboczami trawersują ścieżki i drogi, a na szczyt prowadzi niewielka alejka.

Historia

Klasztor franciszkanów, sanktuarium św. Józefa

Wzgórze co najmniej od XVIII wieku było pozbawione lasu, lecz ze względu na skalistość ziemi nic tu nie uprawiano^[6]. Tutejsze pola i łąki wchodziły w skład folwarku Lipno. Na północno-zachodnim zboczu Koziej Góry, na wysokości ok. 290 m n.p.m. położony jest głęboki jar, którego dno porasta roślinność zaroślowa a skarpy roślinność leśna. Niemcy mieszkający w Prudniku przed II wojną światową nazwali jar „Doliną Mordu”. Nazwa ta odnosiła się do legendy o tym miejscu: „Niegdyś jechał tędy kupiec z wozem pełnym smoły i zdrzemnął się w południe. Wtem pojawili się zbójcy, mordując okrutnie śpiącego przez zalanie mu ust wrzącą smołą i rabując. Widząc potem, co uczynili, postradali zmysły”^[3].

3 marca 1852 do Prudnika przybył zakonnik Lothar, w odpowiedzi na propozycję biskupa wrocławskiego kardynała Diepenbrocka dotyczącą założenia na terenie diecezji konwentu zakonnego alkantarzystów. Poszukiwał on miejsca cichego i ustronnego^[3]. Alkantarzyści otrzymali w darze od mistrza rzeźnickiego, radnego Franciszka Schneidera, kawałek ziemi o powierzchni, 12 morgów, położony na wschodnim zboczu Koziej Góry. Zakonnicy 22 marca 1852 rozpoczęli budowę klasztoru, którą ukończono w lipcu. 9 sierpnia 1852 biskup poświęcił klasztor z kaplicą. Alkantarzystom nie układała się współpraca z nowym wrocławskim biskupem Heinrichem Försterem. W wyniku konfliktu z księżami diecezjalnymi w lutym 1855, alkantarzyści z nakazu biskupa Förstera, opuścili klasztor pod Kozią Górą. W 1863 klasztor wraz z kaplicą przejęli franciszkanie^[7].

Poligon garnizonowy na Koziej Górze (lata 60. XX wieku)

W okresie PRL-u rejon Koziej Góry został przejęty przez wojsko. Do czasu likwidacji jednostek Wojska Polskiego stacjonujących w Prudniku funkcjonował na niej poligon garnizonowy. Na poligonie istniało ćwiczebne miasteczko „Jedlicze”, w którym żołnierze ćwiczyli walkę w terenie zabudowanym^[3]. Wojskowi nazywali wzniesienie „Wzgórzem 108”^[8]. Teren ćwiczebny był bogato wyposażony w urządzenia służące szkoleniu żołnierzy. Do dziś szczyt Koziej Góry otaczają pierścienie okopów i znajdują się tu ruiny budowli ćwiczebnych. Do początku lat 90. XX wieku przy drodze do klasztoru franciszkanów znajdował się korpus radzieckiego czołgu T-34 oraz pojazdu gąsienicowego ze zdemontowanymi działami^[6].

W 1956 potwierdzono stanowisko kłokoczki południowej na Koziej Górze^[9].

Po wyprowadzeniu się wojska z Prudnika, dawny poligon na Koziej Górze został zaadaptowany na cele cywilne^[10]. Stoki wzniesienia powoli zarastają lasem z przewagą pionierskich drzew, między innymi brzóz^[8]. Wyrównane zostały zbocza ze ścieżkami^[11].

Ochrona przyrody

Wzgórze znajduje się na obszarze Parku Krajobrazowego Góry Opawskie. Na północno-wschodnich stokach Koziej Góry zlokalizowany jest proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Prudnik Las”. Według programu ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Prudnik, w tymże miejscu znajduje się „rozległy obszar mozaiki krajobrazowej, z przewagą terenów nieużytków oraz zadrzewień, o łącznej powierzchni 11,40 ha”, „obszar odznacza się bardzo wysokimi walorami fizjonomicznymi krajobrazu oraz posiada duże znaczenie kulturowe”^[12].

Turystyka

Uroczystość NMP Anielskiej z Porcjunkuli w sanktuarium św. Józefa

„Zielony Krzyż Nadziei” na szczycie Koziej Góry

Wieża widokowa na Koziej Górze

Obecnie Kozia Góra pełni rolę rekreacyjnych okolic Prudnika^[8]. Ze względu na wzrost zainteresowania okolicami wzgórza turystów, na Koziej Górze aktywnie powstają nowe miejsca rekreacji i wypoczynku^[10]. Zbudowano sanitariaty dla turystów i pielgrzymów, powstała prowadząca na górę ścieżka pieszo-rowerowa^[13]. Przybywający tu turyści zmierzają przede wszystkim do sanktuarium św. Józefa na wschodnim zboczu wzgórza^[8], w którym w latach 1954–1955 internowany był prymas Polski Stefan Wyszyński^[14]. Sanktuarium stanowi ważne centrum pielgrzymkowe^[15].

26 maja 2001, w ramach prudnickich obchodów Roku Stefana Kardynała Wyszyńskiego, na szczycie Koziej Góry postawiony został „Zielony Krzyż Nadziei”^[16] – największy krzyż w Prudniku i okolicy^[3]. Mierzy on 10 metrów^[16]. W krzyż wmurowany został kamień z ogrodu Oliwnego, przywieziony z Ziemi Świętej przez Antoniego Dudka^[17][18].

Obok „Zielonego Krzyża Nadziei” znajduje się dostępna całorocznie drewniana wieża widokowa. Otwarta w 2009, ma 15 m wysokości, przy czym górny taras widokowy znajduje się na wysokości 11 m. Z najwyższego tarasu rozciąga się widok na Góry Opawskie (masyw Biskupiej Kopy i Srebrnej Kopy), Prudnik, a przy dobrej widoczności na Górę Świętej Anny. Pod wieżą znajdują się stoliki z ławkami^[19].

Z sanktuarium św. Józefa na szczyt wzniesienia prowadzi „Alejka Wilka z Gubbio”, wykonana według pomysłu Antoniego Dudka – byłego gwardiana klasztoru franciszkanów. Wzdłuż ścieżki rozstawione są tablice prezentujące historię wilka z Gubbio przedstawioną w Kwiatkach św. Franciszka. Rysunki umieszczone na tablicach wykonały dzieci ze szkół w Prudniku^[3].

15 czerwca 2023 na kamieniach na Koziej Górze odsłonięto tablice upamiętniające zbrodnię katyńską i katastrofę smoleńską^[20].

Szlaki turystyczne

W rejonie Koziej Góry przebiegają szlaki turystyczne^[21][22]:

• Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza (440 km): Prudnik – Świeradów-Zdrój
• Szlak Historyczny Lasów Królewskiego Miasta Prudnik (17,5 km): Park Miejski w Prudniku – stare dęby w Prudniku – Kapliczna Góra – Kobylica – Dębowiec – rozdroże pod Trzebiną – sanktuarium św. Józefa – Kozia Góra – Prudnik–Lipy – Park Miejski w Prudniku
• Ścieżka spacerowa „Od Jana Pawła II do Stefana Wyszyńskiego” (5,3 km): kościół Miłosierdzia Bożego w Prudniku – Czyżykowa Góra – sanktuarium św. Józefa
• Ścieżka dydaktyczna „Las Prudnicki” (7 km): ul. Dąbrowskiego w Prudniku – stare dęby w Prudniku – Kobylica – sanktuarium św. Józefa – ul. Dąbrowskiego w Prudniku

Szlaki rowerowe

W rejonie Koziej Góry przebiegają szlaki rowerowe^[21][23]:

• Turystyczna trasa rowerowa Gór Opawskich (40 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – Pokrzywna – Jarnołtówek – Konradów – Głuchołazy – Gierałcice – Biskupów – Burgrabice – Sławniowice
• Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla II (13,5 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa – rozdroże pod Trzebiną – Dębowiec – Prudnik
• Śladami Kardynała Stefana Wyszyńskiego (3 km): Park Miejski w Prudniku – Prudnik–Lipy – sanktuarium św. Józefa

Szlaki konne

W rejonie Koziej Góry przebiega wyznaczony jeden szlak konny^[24]:

• (11 km): biegnie przez Las Prudnicki między Kozią Górą a Moszczanką